bre no de A mn sr 0 ee ne ee der Br edt in <a ee … a .. ae eb ee enn. ….. „® ie sede « em het ne nr oe den Wen 0e

EIEREN

ee: É

EEE a ohrd
EEE

and ve ie

brente’
eeens el

LIBRARY OF PR NINCETON

CAM/

LTHEOLOGICAL Stany

Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Princeton Theological Seminary Library

https://archive.org/details/datdegenadeparti0Okuyp

K (1

ál

_oar oe cenane Panricuuer Is.

PRL

OR eel

Dat de vemade partienlier is

Damm

STICHTELIJKE BIJBELSTUDIËN

__ poor Dr. A. KUYPER.

,)
| THEOLOGICAL SEMINARY

Zn

KAMPEN — J. H. KOK — 1909.

hd

PENS

Nl
Ar

BEN ir LD DI

DAT DE GENADE PARTICULIER IS.
DEEL EEN.

GEEN CHRISTUS PRO OMNIBUS.

‚ Wat de Christelijke kerk steeds beleed .
„ Waarover het geschil loopt

‚ Wat wil 1 Johannes II : 2? .

. Wat leert-1l Timotheus Il : 4? ,

peWat zeet 2 Petrus TT. :9P

. Het diepe bederf .

‚. De onmacht . IEA AET SEPA BP IE
. Het wezen en de deugden van den Heere onzen God
. De persoon des Verlossers .

. Het verlossingswerk

DEEL TWEE.

GETOETST AAN DE UITKOMSTEN.

‚ De weg des heils

. Onze geestelijke ervaring .…

‚ De feiten die men waarneemt .
. Van Adam tot Noach

. Van de Patriarchen tot Mozes .
‚ De Profeten Ber idns PL

„. De Zoon des menschen . ….

‚ Het Beuwige Woord … .

‚ De les der historie

Bladz.
1

S1
871
95

98
104
110

116
122

DEEL DRIE.

DE ONDOORGRONDELIJKE BARMHARTIGHEDEN.

| Bladz.
L-Deveeuwiee. Laëfde or A ERK
PE Ben meerder’ heils: on Ne
HIE Onze liefde, seen maatstaf» or 15 en ARN ONE
IV. Ontwijfelbaar getuigenis . .. ten AT
V. De zonde des ganschen ienke dee Met TA
Mis Door vallen verworpen, sn verten benee ORE
MIE Aan wien: gepredaktPo ton Pete in de Eee DE
MIEGSSteijd. blijft eben nete en
DEEL VIER.

SCHIJNBARE STRIJD.
Bladz.
Er Uitkomst, en: middel! 5 5e 10 oeren eneen
IE Niet-buiten hun schuld. oe Jetten tene ee ea.
AT Slechte wemasen: 1 Ger Mona ee ne ONS
EM SMNoor allen 2 orn eee edn ts PR eee ED
V. Oppervlakkig aanhalen ete None n te
VL. Romeinen VIII : se ele en oe en O4 TOON

VII. Romeinen V : Ae Nb a Vaer Re NE NAE
NAIL: Romeinen X:-1I=18... ver ss Ee A ee
PE Der mereld? vre Anr ie NEET LN
X. Geen privilege van rang BE ree Rn
XI Onwederstandelijk 5. ti. abn vett en
EE Dellevende God tsdt r, ENEPREMEN EN PE
XIII. Geen kans maar een zeker Re BIESEN eb: 9 NOD nd

DAT DE GENADE PARTICULIER IS.

DEEL EEN.

GEEN CHRISTUS PRO OMNIBUS.

E

WAT DE CHRISTELIJKE KERK STEEDS BELEED.

„Ik zal mij ontfermen, diens Ik mij ont-
fermen zal.« Rom. 9 : 15.

In sommige zich orthodox noemende kringen van ons vaderland
komt het meer en meer in zwang, het „Christus pro omnibus!”
totshibbôleth van Evangelische waarheid te stellen.

Met „Christus pro omnibus!” wordt dan bedoeld, dat Christus
naar de bedoeling en strekking van zijn zelfsofferande, voor „alle
menschen, hoofd voor hoofd, en ziel voor ziel zou gestorven zijn”.

En op de erkenning hiervan staat men zóózeer; op de belijdenis
van deze uitspraak dringt men zóó sterk; van de toestemming aan
deze voorstelling te geven, maakt men derwijs iemands aanhoorigheid
tot het echte Christendom afhankelijk, — dat een drijver van dit
stuk zich niet ontzag, zelfs van den kansel, uit te roepen: „Wie
een ander Evangelie brengt, die is wervloekt!’, en een hoogleeraar
zich eens in een vriendenkring aldus uitliet: „Die aan het pro omni-
bus nog tornt, rekent niet meer meê!”

Metterdaad begint het voor hen, die desondanks aan dat pro omnd-
bus (voor allen) nog niet met de ziel vast kunnen raken, dus pijnlijk
en droef te staan.

Niet alleen toch dat men hen beticht van ketterij en vervalsching
der waarheid; ze afsnijdt uit de gemeenschap; en de schouders op-
haalt over hun onnoozelheid; maar wat erger is, men betwist hun
ook de gemeenschap des Geestes en speelt over hunne hoofden met
den vloek!

En wijl nu schrijver dezes meê tot deze pariahs behoort, die, met
den besten wil, in dit pro omnibus, met ziel en zinnen, maar niet
kunnen inleven, en achten, dat het nog veel minder met Godes
heilige Schrifture te rijmen valt, zoo heb ik mij zelven afgevraagd,
of de ure niet gekomen was, om althans een zwakke poging tot tegen-
pleidooi te wagen, en onder inroeping van hooger licht en beter
wijsheid, dan vaak preek- en leerstoel bieden, kortelijk rekenschap te
geven van mijn geloof.

Niet alsof ik voor zooveel overmoed niet zou terugdeinzen, indien
ik op mijzelven zag, of ook bijaldien ik de belijders der particuliere
genade in talent en denkkracht op moest wegen tegen de vermaarde

4

mannen, die in stad en lande huidendaags drijvers van de algemeene
verzoening zijn! Want ik maak er allerminst een geheim van, dat
naar dien maatstaf wellicht de „tien talenten” aan de overzij en
slechts „één enkel” met mij zou staan, en dat nóch omvang van
eigen studie nóch vastheid van eigen overtuiging, in staat zou zijn
mij aan het drukkend gevoel te doen ontkomen, dat u als lood op
het hart ligt, zoo dikwijls op eenig punt schier allen die roep van
wetenschap hebben, ontkennen wat gij belijdt.

En wat mij desniettemin de veerkracht in het hart schonk, om
van onder dien druk uit te komen, en te spreken gelijk ik hiermeê
doen ga, was dan ook allerminst iets dat in mijzelf of aan mijn kant
of onder mijn geestverwanten wordt gevonden, maar veeleer de, immers
niet onware? overweging: Dat ook de drijvers der algemeene genade
op hun beurt weer tamelijk geisoleerd staan, zoodra ze in weten-
schappelijke kringen ook nog maar den Zone Gods durven belijden.
Dat toch ook eigenlijk in zulk een geschil niet de overmacht van
wetenschap, maar wel de geestelijke meerderheid des geloofs den door-
slag moet geven. En, wat mij vooral weer moed deed vatten, dat ik,
hoe geïsoleerd ook onder de theologen van thans, in vroegere, en
geestelijk beters, eeuwen volop bondgenooten zou gevonden hebben.
En dat niet onder de oefenaars in achterbuurten, maar onder de
starren van de eerste grootte; onder mannen als Augustinus en Calvyn,
en na dien grooten Hervormer, op Martini van Bremen na, in heel
het Dordsche Concilie, d. w. z. in de schitterendste verzameling van
Gereformeerde theologen die ooit gedaagd is. Ein zoo ook, woor even-
goed als na Dordt, bij al wat er onder theologen onzer kerk glans-
rijks, en uitstekends en door godsvrucht geblonken heeft. Zoo zelfs
dat nog de jongere Vin den Honert, wiens latere afdoling bekend
is, in zijn De gratia universal sive partieulari, naar Comries eigen
getuigenis, in zijn Examen van Tolerantie, nog volkomen zuiver op
de oude paden liep.

Want zie, mag dát u gebeuren, dat ge de vaste overtuiging uwer
ziele aldus gedekt vindt door een gansche wolke van heerlijke ge-
tuigen, die zoozeer bijzonderlijk door Gods Heiligen Geest, met ziels-
krachten en denkkrachten bei, begaafd waren, — o, dan kunt ge
ten leste geen weerstand meer bieden aan den onweerstaanbaren
drang van binnen, of de eere van Gods heiligen Naam, die toch bij
elk different van dien aard voor ons pit en doelwit moet zijn, ook
in ónze dagen en voor Ónze tijdgenooten, weer ontdaan mocht worden
van het stof waaronder ze begraven ligt en het vooroordeel dat haar

luister verbergt.

Intusschen is zelfs dit beroep op „de oude wolke van getuigen”
ons thans niet meer, zonder nader bewijs, vergund. |

5

Zoo ver toch kwam de spraakverwarring reeds, dat men zich niet
ountziet ook de meeningen en denkbeelden der ouden in zóó gekleurd
licht te plaatsen, dat ze ophouden te zeggen, wat ze zeer gewisselijk
bedoelden, en alsnu schijnen te zeggen, wat ze cordatelijk be-
streden hebben.

Ker ik verder ga, behoor ik dus kortelijk aan te toonen, dat met-
terdaad deze „wolke van getuigen” een genade die niet particulier
zou zijn, niet kent.

En mag ik dan beginnen met Calvyn, lees hier dan diens zeer
stellige uitspraak, die schier nog verder gaat dan de Dordsche Synode:
„De re „maar ook voor de zonde der gansche wereld,” staan
er duidelijkheidshalve bij, opdat de geloovigen toch sastelijk verzekerd
zouden zijn, dat de door Christus verworven verlossing zich metter-
daad tot allen uitstrekt die het Evangelie met een geloovig hart
hebben aangenomen. Maar hier ontstaat nu geschil, hoe de apostel
zeggen kan dat de zonden der gansche wereld verzoend zijn. Én nu
spreek ik nog niet eens van de krankzinnige voorstelling dier ver-
watenen, die zeggen durven dat de genade ook verworven is voor
allen die ten verderve gaan en zelfs voor Satan. Zulk een onzinnig-
heid toch is de moeite des wederleggens niet waard. Maar anderen,
die voor zulk eene dwaasheid dan toch te verstandig waren, hebben
beweerd, dat Christus’ verdienste wel genoegzaam was voor de ver-
zoening der gansche wereld, maar ze feitelijk slechts witwerkt voor de
geloovigen. Zoo althans leeraart men in de scholen. Maar al erken
ik nu ook volgaarne dat die onderscheiding waar is, zoo ontken ik
toch dat ze op 1 Joh. 2 : 2 past, en beweer dat Johannes hier geen
ander doel heeft, dan om te zeggen, dat het heil voor heel de kerk
is. Derhalve zijn onder dit woordeke „allen” de verworpelingen niet
begrepen, maar slaat dit alleen op hen, die ook wezenlijk tot geloof
zouden komen en die over heel de wereld verstrooid zijn. Lmmers dan
eerst wordt de genade Christi naar eisch geloofd, wanneer ze verheer-
lijkt wordt als de eenige bron van heil voor alle geslachten der
wereld!” (Tom. VII p. Báb).

En in overeenstemming hiermeê nu belijdt de Gereformeerde kerk
in deze’ landen, in haar officieele Belijdenis: „Deze dood des Zoons
van God is de eenige en volmaakte offerande en genoegdoening voor
de zonde; overvloediglijk genoegzaam tot verzoening van de zonden
der gansche wereld’ (Can. Dordr. IL $ 837. „Dat nu velen door het
Evangelium geroepen synde zich niet bekeeren, noch in Christus ge-
looven, maar in ongeloof vergaan, zulks geschiedt dus niet door ge-
brek of ongenoegzaamheid van de offerhande Christi aan het kruis
geofferd, maar door haar eigen schuld” (Can. Dordr. IL $ 6). „Maar
zoovelen alsser waarachtelyk gelooven en door den dood Christi van
de zonden en het verderf verlost worden, die zelve genieten deze
weldaad alleen uit Gods genade, hun van eeuwigheid in Christus

6

gegeven, welke genade Hij aan niemand schuldig is” ($ 7). „Want
dit is geweest de gansch vrije raad en de genadige wil en het voor-

nemen Gods des Vaders, dat de levendigmakende en zaligmakende

kracht van den dierbaren dood zijns Zoons zich uitstrekken zoude tot

alle uitverkorenen, om die alleen met het rechtvaardigmakende geloof

te begaven en door hetzelve onfeilbaarlijk tot de zalieheid te brengen.
Dat is: God heeft gewild, dat Christus door het bloed zijns kruises
uit alle volkeren, stammen, geslachten en tongen diegene alle en alleen
krachtiglijk zoude verlossen, die van eeuwigheid tot de zaligheid ver-
koren en van den Vader hem gegeven zijn” (8080).

Kort maar kras voegt dan ook de Synode (en te Dordt triomfeerde,
gelijk men weet, de gematigde Theologie) er bij: Dat de drijvers der
algemeene genade, „zich aanstellende alsof ze hun leer in een gezonde
meening voorstelden, den volke weer trachtten in te’ geven het venijn
der Pelagiaansche dwaling” Can. Dordr. Verwerp. 6 op cap. II).

Vóór Dordt leerde men evenzoo, zoo hier te lande als elders.

Te Leiden schreef reeds de oude F'relcatius, een der eerste hoog-
leeraren in de Theologie: „Christus is niet voor allen, maar alleen
voor de uitverkorenen gestorven. Want als gevraagd wordt: voor wie
Christus gestorven is? slaat dit natuurlijk op degenen, in wie die dood
Christi haar doel heeft uitgewerkt, en hieronder kunnen alleen be-
grepen zijn alle en een iegelijk geloovige” (Loc. Corn. S. Theol.
p. 262). Zie ook Krmmerponcrus, de eden Tes

En buitenlands had Peter Martyr zich even onomwonden in zijn
Loei communes uitgesproken: „Men mag het niet voorstellen alsof de
genade Gods als een gemeene genade aan alle menschen hoofd voor
hoofd zou worden voorgelegd, zoodat het nu in hun macht en wil
zou zijn of ze die voorgestelde genade wilden aannemen, want opdat
de dood Christi voor ons zij, is ‘noodig dat wij dien dood toepassen;
wat we niet kunnen doen dan door het geloof, welk geloof wederom

1) De voorstelling door Dr. Van Toorenenbergen b. v. gegeven in zijn Bijdragen
p. 142, alsof het „Universalisme” van Martini van Bremen zonder tegenspraak bleef
en alsof de tegenspraak van de Gereformeerden tegen de bestrijders van het Parti-
cularisme eerst tegen het einde der 17de eeuw opkwam, rust op misverstand. Zie
over Martini „IKEN” Brem. Jakrbücher 1878. X p. 11. v. v., en over de Dordsche Synode
zelve Can, de verwerping. $ 6, op het 2de hoofdstuk, waar als logenachtig ver-
worpen wordt het gevoelen dergenen die leeren: „dat 'God zooveel Hem aangaat,
allen menschen die weldaden, die door den dood Christi verkregen worden, even
geliijklijk heeft willen mededeelen. Maar, dat sommigen der vergeving der zonden
en des eeuwigen levens deelachtig worden, anderen niet, dat zulk onderscheid
hangt aan hun vrijen wil, dewelke zich voegt bij de genade, die zonder onder-
scheid aangeboden wordt”. Is dit bestrijden? Of is het dit niet? De berichten der
Hessische deputaten verdienen, reeds om hun beweren omtrent S. Lubbertus,
blijkbaar weinig vertrouwen.

_

hd

7

niet uit ons, maar een gave Gods is. Dat dan ook de apostel zegt:
„God wil dat alle menschen zalig. worden” is te verstaan, alsof iemand
zeide: „Gods wil is de deur van het huis en door die deur gaan allen
in; zonder. dat iemand zoo iets in het dagelijksch leven ooit op zou
vatten, alsof nu alle menschen uit de gansche stad door die deur
feitelijk heengingen. Het wil alleen zeggen: Wie dat huis binnengaat,
gaat door die poort” Wd. Bas. 1580 1 p. 850, 858).

Of wil men getuigenissen hooren na Dordt, dan leze men in de
bekende Synopsis van de vier Leidsche professoren Walaeus, Polyander,
Thysius en Rivet, die bijna een eeuw lang het standaardwerk onzer
theologie bleef: „Voorwerp van de genade zijn alleen de uitverkorenen
en ware geloovigen, zoo van het Oude als Nieuwe Testament. Want
hoewel de genoegdoening Christi, wat grootte, waardigheid en genoeg-
zaamheid betreft, op zichzelve beschouwd, zich zou kunnen uitstrekken

tot alle menschen, zoo is ze toch slechts particulierlijk aan hen be-

schikt, welke de Vader uitverkoren en aan den Zoon geschonken
heeft’ Disput. XXIX $ 29). Of bij H. Alting, den verdediger van
den Heidelbergschen Catechismus: „Dat Christus den toorn Gods
tegen de zonde van heel het menschelijk geslacht gedragen heeft, wil
niet zeggen dat hij de zonden droeg van alle afzonderlijke menschen:
maar „wereld” of menschelijk geslacht, beduidt de uitverkorenen uit
de geheele wereld. Het was een toorn die in God opgewekt was door
de zonde van geheel ons geslacht, en in dien zin zat er de kracht
in, niet van de zonde van een enkele, maar de zonde van heel de
menschheid. Maar de door het dragen van dien toorn verworvene
genade komt niet allen, maar alleen den waarachtig geloovigen ten
goede en is alleen voor de uitverkorenen bestemd” Mapl. catech.
Amst. 1646. p. 206—15). Verder Voetius, die zelfs zeer nadrukkelijk
opkomt tegen het denkbeeld alsof „de genoegzaamheid” van Christus’
verdienste zou willen zeggen, dat zijn dood genoegzame genade aan-
bood, om feitelijk allen zalig te maken, want, zegt hij, „op zich
zelven beschouwd, is de dood Christi daartoe zeer zeker volkomen
genoegzaam, maar in relatie tot degenen die verloren gaan, is zij niet
alleen niet genoegzaam, maar niets” (Disput. selectae Il p. 254). Dan
Goccejus, die van, Joh. 2 : 2 deze eigenaardige opvatting heeft: „maar
ook voor de zonde der geheele wereld, hetwelk beteekent voor de
zonde der uitverkorenen, zoolang de wereld staat, door alle tijden
heen, nu en eertijds en na ons. Zoodat dit overstaat tegen de paus-
gezinden, die deze offerande telkens hernieuwen” (Opera omnia 1
p. 4). Ook H. Witsius: „De dood van Christus kan niet voor allen
hebben plaats gegrepen, want zij, voor wie Christus als zoenofter viel,
zijn dan ook daadwerkelijk uit de macht van Satan vrijgekocht, hebben
op de vrijheid recht en kunnen in alle eeuwigheid niet meer in de
hel worden geworpen. Althans indien men niet met het dwaze be-
weren voor den dag wil komen, dat Christus wel betaald heeft, maar

8

betaling deed om niet. Derhalve kan het niet anders, of we moeten
wel belijden, dat Christus zich in den dood heeft gegeven voor
menschen uit alle eeuwen en alle natiën, en dat God wil dat alle
dezen zalig worden” (Oecon. foed. Il. VIJL p. 227, 8). Voorts P.van
Maastricht: „Alle Gereformeerden stemmen hierin overeen, dat er in
den dood van Christus vanwege de oneindige waardigheid des Persoons
een zoo groote waardij en prijs is, dat dezelve genoeg zou kunnen
zijn, om alle menschen en een iegelijk in het bijzonder te behouden
en te zaligen; doch dewijl noch de Vader noch de Zoon dien dood
willen geschikt en verordend hebben, om alle menschen en een iegelijk
in het bijzonder te verlossen, dat men daarom niet zou kunnen zeggen
dat Christus voor allen en een iegelijken mensch gestorven zij.” Die
dat leeren zijn „de Pelagianen en Pelagiaanschgezinden, zoo velen er
buiten de Hervormde kerk leeren dat Christus even gelijk voor allen
gestorven zij, zoodat de toepassing van of de gemeenschap aan de
weldadigheid van dezen dood hangen zou aan hun vrije wille” (Be-
schouw. en pract. godgel IL 744). Waaraan we ten slotte, om niet
te ver van Dordt af te raken, dan nu nog dit korte woord uit J.
van den Honert toevoegen: „De verdienste van Christus’ dood en de
daarop steunende genade Gods moet zich even ver uitstrekken als de
koop, waardoor de Middelaar zijn eigendom gekocht heeft. Indien dus
de verdienste van Christus’ dood zieh ook zou uitstrekken. tot alle
menschen, dan moesten nu ook alle menschen zijn eigendom zijn en
diensvolgens erfgenamen des eeuwigen levens. Wat ongerijmd ware.
Zoodat derhalve deze genade zich alleen kan uitstrekken tot de uit-
verkorenen” (De gratia univers. s. partic. p. 325).

Even datzelfde nu ware in telkens andere woorden, evenzoo over
te schrijven uit Pareus, in zijne aanteek. op 1 Joh. 2 : 2; uit Jac.
Trigland, Antapologia 635a; uit Sam. Maresius, System. Theol.
Ï 10. $ 31; uit à Marck. Comp. Theol. Christ, XXIII $ 7; of uit
De Moor, Comm. in à Marck, IV. p. 449; ja, evenzoo uit Beza,
Zanchius, Gomarus, Heidanus, Heidegger, Alstädt; Turretinus, Span-
hemius, Pictet en zoovele anderen. Terwijl omgekeerd de universeele
of algemeene genade eerst later en van buitenaf in de Gereformeerde
kerken insloop, door de zonderlingheden van Crocius en Martini en
Hildebrand te Bremen, en vooral van Amyrald en zijn Saumursche
volgelingen, waaronder met name L. Capellus, Dallaeus en Blondel.

Wil men daarentegen weten, waar deze leer van de algemeene
genade wel thuis hoort, laat mij dan kortelijk zeggen, dat ze beleden
wordt door Rome: „Ofschoon Christus voor allen gestorven is, ZOO
ontvangen toch zij alleen de vrucht van dien dood, aan wie de ver-
dienste van dien dood meêgedeeld wordt” (Can. conc. Trid. Sess.
VL e. 3). Door de Grieksche kerk: „Christus heeft het geheele men-

9

schelijk geslacht vrijgekocht van den eeuwigen doem” (Orthod. Gon-
fessio Beel. Orient. 1 9.44). Niet daarentegen door de Jansenisten :
„Als de Schrift zegt, dat Christus voor allen gestorven is, ziet
dit op de genoegzaamheid der waardij van zijn dood, niet op de
daadwerkelijke beschikking” (JANSEN, August. III e. 21). Maar wel
ten deele door de Socinianen. De Mennonieten: „Dewijle Paulus
kortelijk van alle menschen by Jezus’ verdienste spreekt, zoo weten
wy niemanden daervan uit te sluyten” (Protoc. franchenth. p_ 198).
De Arminianen: „Verkeerdelijk en ten onrechte wordt beweerd, dat
Christus alleen voor de uitverkorenen zou gestorven zijn’ (ARMINIT,
Opera, p. 161). En de Kwakers: „Christus heeft den dood gesmaakt
niet alleen voor de enkele personen van het goede soort, maar ook
voor alle personen uit alle soorten’ (BARCLAY, Apol. Theol. vere
Christianae, pag. 63).

Veilig meen ik dus, zonder overdrijving, te kunnen zeggen, dat,
bij nader bezien, in de eeuw onzer nationale glorie, toen er nog
theologen van het echte water, en echte theologen bij tientallen, in
de kerk van deze landen schitterden, de overtuiging, „dat de genade
particulier is” voor alleen Schriftmatig en Gereformeerd gold, en dat
omgekeerd, de nu bijna algemeen als orthodox geiijkte leer van het
„Christus pro omnibus,” als een geoordeelde in het duister school of
als balling rondzwierf buiten onze grenzen.

Een herinnering die mij noodig scheen, om het den lezer ver-

__klaarbaar te doen zijn, hoe ik, in weerwil van de ongunst der tijden,

hed

toch den moed in mijn overtuiging vond, om tegen velen en schier
allen in, nochtans onbewimpeld en met vrijmoedigheid, wat mij naar
Gods heilig Woord als waarheid geldt, uit te spreken, te belijden en
aan te dringen in eenigszins uitvoeriger pleidooi.

Uk
WAAROVER HET GESCHIL LOOPT.

Gode zijn al zijne werken van eeuwigheid
bekend. . Hand. 15 : 18.

Bij een uiterst gewichtig stuk uit Gods heilige waarheid, als met
de „particuliere genade” ter sprake komt, is uiteraard voor alle dingen
noodig, dat men de quaestie waarover het geschil onder de broederen
loopt, helder inzie en deugdelijk versta.

Daarom zal dit tweede artikel niet verder strekken, dan om het
vraagstuk, waarvoor we met deze quaestie staan, duidelijk uiteen te
zetten.

10

Daaruit nu dat we spreken van een genade die particulier, d. i.
bijzonder is, volgt reeds terstond, dat er anderen zijn die van de
genade leeren, dat ze niet particulier, niet bijzonder, maar universeel
of algemeen is. Wil nu in het onderhavige verband- „particulier”
zeggen : „betrekking hebbende niet op alle menschen, maar op
bijzondere personen uit die allen”; dan spreekt het vanzelf dat de
pleitbezorgers van een universeele of algemeene genade, die tegen ons
overstaan, een genade prediken „die wel allen menschen aangaat en
niet tot bijzondere persouen beperkt is.”

Met deze vage onderscheiding is intusschen nog schier geen enkele
lichtstraal op het ingewikkeld onderwerp gevallen.

Immers, indien ge beweert, dat de genade feitelijk, naar de uit-
komst, en dus daadwerkelijk niet aan allen, maar slechts aan bijzon-
dere personen uit die allen, ten goede komt, scharen de tegenstanders
van zoo straks zich plotseling weer aan uw zijde, en geven u met
zekeren nadruk te verstaan: „dat ze dit ook zelf heusch nooit anders
hadden opgevat, en het ergerlijk zouden vinden, indien men dit ooit
anders opvatten dorst!’

En in dien zin laat niet slechts een enkele, maar een iegelijk zich
uit, die nog den Christus en de verzoening in zijn bloed belijdt;
met uitzondering alleen van die nu pas weer insluipende ketters, die
u eerst in het oor fluisteren en straks van den kansel leeren, dat
„onbekeerd te sterven” nog niet voor de eeuwigheid beslist; dat men
ook nog aan de overzij van het graf zich kan bekeeren; en dat, na
eeuwen en nogmaals eeuwen, ten langen leste, alle menschen zich
daarboven wel bekeeren zullen en dus allen behouden worden.

Want natuurlijk, wie dat leeren en drijven en alzoo nog achter
het Vagevuur omloopen, die kunnen zelfs het denkbeeld van een
particuliere genade niet meer verstaan. Voor die geldt de on verbidde-
lijke eisch der gerechtigheid Gods niet meer. En met die ús niet
meer te redeneeren, overmits ze immers, blijkens deze ketterij zelve,
het beter meenen te weten dan de Heilige Schrift.

Maar sluiten we: die er een oogenblik buiten en rekenen we nu
in onze gedachten alleen met zulke belijders van den Heere, die nog
wel, ja waarlijk overeenkomstig Gods Woord gelooven, dat „wie
onbekeerd sterft het leven niet zien zal!” dan ligt het geheel in den
aard der zaak, dat deze allen met ons dan ook een genade belijden,
die partieulier uitkomt en feitelijk slechts voor bijzondere personen
middel ter behoudenis blijkt te zijn.

Maar als ge nu denken zoudt, hiermeê ook maar iets gewonnen
te hebben, vergist ge u volslagen, want wat men u daarmeê toestemt
is, welbezien, nog niets dan een woordenspel. Een tweemaal zeggen
van hetzelfde. Een toestemmen, dat een genade „die feitelijk niet aan
allen ten goede komt,” dan ook „niet allen ten goede komende,”
d. i. particulier, is.

11

Evenmin brengt het u verder, of ge al in het afgetrokkene spreken
gaat over hetgeen het eeuwige Wezen, op zichzelf, wel zou gewild
hebben. Men vraagt u dan gemeenlijk, of gij, als gij het eens voor
het zeggen gehad hadt, toch niet genoeg liefde in uw zondig hart
zoudt gevonden hebben, om allen menschen. de zaligheid toe te wen-
schen? En dan voorts: Of het dan Gods liefde toch niet miskennen
zou zijn, indien men ook maar een oogenblik onderstellen dorst, dat
God dat iet zou hebben gewild, en dat Hij, de Vader van alle
ontfermingen, integendeel gewild zou hebben, dat de meeste menschen
vergingen ?

Want vooreerst, moet ge daar lang nog zoo zeker niet op gaan,
dat uw zondig hart dat metterdaad aan allen, in elk oogenblik van
uw leven, zou hebben toegewenscht. Ten minste de uitingen zijn
gemeenlijk heel anders, en hoe weinig we elkaâr door de bank zelfs
het mindere, tijdelijke, goed gunnen, toont de nijd, helaas, te over.
Maar bovendien, wat God de Heere zou gewild hebben, indien de
mensch iet gevallen ware, is een onderstelling die zich in het afge-
trokkene wel zoo beredeneeren laat, doeh waar we voor de realiteit
der waarheid en de practijk des levens; daar we toch allen zelven
zondaars zijn en niet dan zondaren ontmoeten; niet het minste aan
hebben. En eindelijk, wat de deur dicht doet: Wat God op zich zelf
zou gewild hebben, is een onderstelling die hier zelfs niet opgaat,
want als er van „genade” sprake is, denken we ons het Hoogste
Wezen juist „iet op zich zelf, maar in betrekking tot zijn creatuur.
En wie, bidde ik u, zal nu uitmaken in hoeverre die daad „van
ereaturen te scheppen” zelve al dan niet een uitsluiting van anders
op zichzelf denkbare mogelijkheden voor den hoogen God met zich bracht.

Al wilden we dus ook voor een oogenblik toegeven, dat de genade,
indien we alleen op de Liefdedrift in Gods Wezen zien, niet slechts
algemeen, maar zelfs oneindig ware te noemen, ook dan immers
zouden we nog geen stroobreed gevorderd wezen, maar nogmaals, nú
met het woord wir erseel, voor hetzelfde woordspel staan, en eigen-
lijk het slechts hierin ééns worden: „dat de genade, zoolang ge aol
op de bijzondere personen, maar op gansch geen personen let, dan
ook niet bijzonder, maar gansch algemeen is.”

Om aan deze misvattingen en woordspelingen te ontkomen, waren
onze ouden dan ook en zeer terecht gewoon, het vraagstuk enger te
begrenzen en u uit dezen toovercirkel van algemeene afgetrokkene
begrippen, opeens voor de naakte ontzettende realiteit te plaatsen van
het kruis van onzen Heere, en u nu op de consciëntie en op den man
af te vragen: „Sterft nu die Christus dáár voor alle menschen of
alleen voor de uitverkorenen ?”

Niet alsof daarmeê nu terstond het luatste spoor van spraakver-
warring zou verdwijnen en elk misverstand zou zijn uitgesloten.

o, Dat nog lang niet!

12

Maar aldus daalt men dan toch uit gissingen over het verborgen
Goddelijk Wezen af naar de werkelijkheid van wat op aarde geopen-
baard is, en komt dus verder.

Vooraf intusschen moet nog misvatting na misvatting uit den Aen
geruimd.

Aanstonds toch, nadat ge u aldus voor het kruis van Goleotie
hebt geplaatst, werpt men u alsnu de vraag voor de voeten: „Of de
dood van den Zoon van God dan niet ver genoeg reikte om alle
menschen los te koopen? Of de kracht van zijn dood dan te kort
schoot? Of er dan, om alle menschen te verlossen, nog iets bij dien
dood bij had gemoeten? En of er dan in hemel of op aarde, iets
wat dan ook valt uit te denken, waardoor de prijs, de waardij, de
kostelijkheid van Jezus’ dood, van het bloed van het onbevlekkelijk
Lam, kon aangevuld en verhoogd worden?”

En natuurlijk, ook daarop is uiteraard slechts één antwoord moge-
lijk of denkbaar: Gods Zoon is God; God en al wat Godes is, is
oneindig; en oneindig ook de prijs en waardij van het op Golgotha
vergoten bloed. Als ge daar dus naar vraagt, och, lieve, dan blijft gij
met uw „alle menschen” nog precies even verre van dat kruis, als
wij met ons „alle uitverkorenen.” Want vraag het maar aan de
hoogere-rekenkunstenaren, of van „oneindig ver” één mijl niet even
ver ligt als tien mijlen. Aan „oneindig” is geen uitputten. En al
wierpt ge in de ééne weegschaal alle zonden van alle menschen, en
al dacht ge daar nog bij geworpen een driemaal zwaarder zondenlast
van tien andere menschelijke geslachten die niet bestaan, en boven-
dien nog de zonde van de gevallen engelen, en al vermenigvuldigdet
ge dit wicht nogmaals met een cijfer van duizenden, o, dan zou door
dat onuitsprekelijk, onbeschrijflijk, maar dan toch gemeten, en dus
nog altijd eindig wicht van zonden, de andere schaal, waarin het
onvindige gewicht van Jezus’ bloed liet, nog zelfs niet van den bodem
worden afgelicht, laat staan boven de w aterlijn van de balans worden
opgetrokken.

Maar juist omdat ge alzoo te weel bewijst, bewijst ge niets, en hebt
ge met die volmondige en onvoorwaardelijke toestemming onzerzijds
nog niets gewonnen. Of straalt er van de zon niet overvloedig licht
uit, ook om de blinden te verlichten? En doet dit nu daarom iets af
aan de onomstootelijke. waarheid, dat het licht alleen voor de ziende
menschheid is? Is er geen ruimte in overvloed op den wandelweg,
ook voor den lamme en kreupele en geamputeerde? En doet dit nu
daarom iets af aan de waarheid, dat men de wandelpaden alleen aun-
legt voor wie gaan kunnen? Is er, om niet meer te noemen, in de
zeeën, in de stroomen, in de meren, niet zeer overvloedige ruimte,
zoodat allen er zich in baden konden? En valt daarmeê nu het feit
weg, dat deze groote wateren feitelijk voor wie niet zwemmen kan,
niet bestaan ?

SAAI

18

Welnu, laat men dan zoo ook hier inzien en erkennen, dat te
zeggen: „In dien oceaan van prijs en schat, die in Jezus’ bloed werd
ontsloten, is waardij te over voor allen!” nog volstrekt en in het
minst niet in zieh insluit, dat ze „dits ook voor allen is.”

Waar dan nog bij komt dat heel het denkbeeld waarop deze rede-
neering rust, valsch Is.

Immers, Jezus’ bloed is niet als een stuk goud of zilver, dat op
zich zelf waarde heeft. Stel, ge hadt er een druppel van kunnen op-
vangen en dat op het hart van uw kind gedruppeld, daar zou uw
kind immers nog hoegenaamd niets aan hebben voor zijn zaligheid.
De waardij en prijs en schat van Jezus’ bloed schuilt dus niet in dat
bloed op zich zelf, maar alleen in hetgeen Jezus door zijn liefde-
werkingen in dat bloed leet. En al stemmen we dus in het afge-
trokkene volkomen toe, dat de prijs van Jezus’ bloed niet is uit te
meten, ja, dat die prijs over en over genoegzaam zou zijn, om de
zonden van heel het menschelijk geslacht af te betalen, dit baat u
nog niets, zoolang ge niet uit dien afgetrokkenen Jezus naar den
werkelijken Jezus komt, en alsnu staande bij Golgotha, u zelven af-
vraagt: „Voor wie nu stierf Jezus feitelijk” ?

Maar ook dan zelfs nog houdt men aan en vraagt u: Of dan toch
uiet aan alle menschen mag en moet gepredikt orden „dat de ver-
geving onzer zonden is in Jezus’ bloed,” en of dit aan allen te
prediken, dan. toeh niet in zich sluit, „dat hij voor alle menschen
stierf”

En ook hier weer gaan we zonder tegenspraak, op één kleine be-
denking na, geheel met u meê! o, Zeer zeker, het Evangelie moet
aan allen gepredikt, aan alle ereatuur, onder alle volk. En de aan-
klacht tegen de kerk van Christus is niet gering, dat nog gansche
natiën voortleven zonder ooit de deugden te hebben hooren verkon-
digen van heur Koning en Heere. Er staat ook: „Werpt het heilige

voor de hondekens niet noch de perelen voor de zwijnen,” en in

zooverre keuren wij dus op last van onzen Heiland niet alle prediking
van het Evangelie, door een ieder, tot een iegelijk en op alle plaatsen
goed. Het methodisme b. v. zondigt veelszins door overdreven, uit
het spoor geraakten en daardoor te ondiepen ijver. Maar de roeping
der kerk blijft niettemin onherroepelijk. Zij moet het Evangelie tot
alle creaturen brengen. En alle gebazel over wat ge wel of niet moogt
aanbieden, valt weg, zoodra men de wegen des Heeren slechts weer
zoekt op zijn koninklijke heirbanen, en niet op de gevaarlijke zijpaden
van “een onschriftuurlijk universalisme. En zoolang men dus predikt:
„Verzoening onzer zonden door het geloof in zijn bloed!” zonder als
een hartenkenner te willen beoordeelen, wie gelooven zal en voor wie
dus die verzoening is, — dan hebben we hierop niet alleen geen

14

aanmerking, maar juichen het van harte toe en komen er voor uit,
dat hier niet het minste af kan, zal de kerk van Christus haar onaf-
wijsbaren plicht niet verzaken.

Maar hoe ter wereld hier nu uit volgen zou, dat dus, meê naar
onze eigen erkentenis, Jezus voor alle menschen zou gestorven zijn,
verklaren we maar volstrekt niet te begrijpen.

Omdat de omroeper, als we dit beeld ter vergelijking bezigen mogen,
steeg en heg en slop afloopt, om allen te noodigen tot de verkooping,
vervalt daarme& dan soms de eonditie dat hij eigenlijk alleen noodt:
1, wie behoefte gevoelt om iets te koopen; 2, wie geld heeft om te
koopen; en 3, wie gelegenheid hebben zal om in de verkoopzaal te
verschijnen ?

Zoo ziet men dus wel, dat men met al deze exceptiën den stand
van het geschil slechts onzuiver maakt; voor de oplossing niets
vordert; en de geesten noodeloos ophoudt.

Neen, het eenige, waarmeê ge op het heldere en doorzichtige aan-
komt, is maar dat ge rechtstreeks naar de dutentie Gods vraagt en
rechtstreeks afgaat op hetgeen bij het sterven van Gods Zoon omging
in het hart van den Christus. Pe |

„Stierf hij voor alle menschen,’ dan moet dat zeggen willen:
„Stervende bedoelde hij alle menschen te zaligen” En „stierf hij voor
alle uitverkorenen,” dan moet en kan dat alleen beduiden: „Stervende
bedoelde hij niet voor alle menschen, maar alleen voor alle uitver-
korenen, zijn bloed te storten. aan het kruis!”

Joo en zoo alleen komt er helderheid.

Op de goddelijke intentie, op Christi bedoelen, op wie toen Jezus
stierf in zijn hart leî, daarop en daarop alleen komt het aan!

En dat dit zoo is, moet men nu weer niet voorstellen als iets dat
eerst bij het verval der Gereformeerde Theologie opkwam, want reeds
in de dagen van Dordt begreep men onder het volk zelf uitnemend
wel, dat hier en hierover alleen het geschil liep.

Dit bleek mij nog dezer dagen, toen ik ongedacht een toespraak
in handen kreeg, die nog terwijl de Dordsche Synode zitting had te
Leiden, blijkens den inhoud, voor een hoogst eenvoudig publiek, is
gehouden, en waarin ik op blz. 19 (Oratie van het Synode Nationael,
Leiden, Canin 1619) dit vond:

„Het is niet de vrage: of Christi doot van wege zijn groote weerde
ende verdienste genoegsaem sy om alle menschen van den doot te
verlossen ende met Godt te versoenen, waert seker dat ze alle ge-
loofden? Maer dit is het eigenlijk verschilpunt: Of Christi na den
raedt zijns Vaders moste ende na sijn eigen intentie ende voornemen
WILDE, voor allen, zoowel geloovigen als ongeloovigen, sterven; dan

15

of hij alleen voor die, die in hem gelooven (t wele alleen de uit-
vercorenen syn) sterven moste en wilde?”

Klaar en in „rond Zeeuwsch”, zooals de redenaar het zelf noemt,
is het verschil, zooals men ziet, hiermeê blootgelegd, — mits, ja, mits
men ook zóó zelfs nog maar tegen de sluipwegen der menschelijke
zelfverheffing op zijn hoede zij.

Er zijn namelijk Remonstranten, die ook dát zelfs nog onderschrijven

zouden, maar er dan bijvoegen: „wel niet naar Gods gezindheid,

maar volgens den wil van zijn besluit!’

En daarmeê, ge gevoelt het, staat alles weer op losse schroeven.

Immers, dan leeren ze nu verder, dat de alwetende God vooruit
wist wie gelooven zouden; dat Hij, de Vader, deze voorwetenschap
aan den Zoon had meêgedeeld; en dat, in zooverre nu alleen die
personen van wie God vooruit wist dat ze eens tot het geloof komen
en volharden zouden; diensvolgens en op grond van dat voorgezien
geloof, nu ook door Hem uitverkoren waren, dat het ja, in zooverre
dan ook Gods raad en Christi bedoelen was, zijn bloed alleen voor
de uitverkorenen te vergieten.

Een gevoelen dat nog vrijwat zuiverder loopt dan het gevoelen van
vele dusgenaamd rechtzinnigen in onze dagen, maar niettemin een
voorstelling die in merg en been, in hart en nieren, op en top
Remonstrantsch is, lijnrecht tegen de Schrift in gaat, en heel de vast-
heid in Gods werken en zijn Wezenheid als Schepper en Oorzaak
aller goede dingen omverwerpt.

Ook aan die valsche subtiliteit moet dus eer we verder gaan, elke
toegang in onze Schriftbeschouwing worden afgesneden.

Men moet ook in de heilige plantinge Gods de boomen niet met
hun wortelen in de lucht en met hun takken in den grond willen

planten.

Dat onderstboven keeren is een verkeeren van heel den weg.

Neen, in God blijve de oorzaak, de bron, de wortel, en in ons
worde nooit iets anders gezien dan het nawerkend gevolg, de afge-
leide stroom, de tak met knop en bloesem.

Geen verkiezing dus om een voorgezien geloof, maar een geloof als
gevolg van een voorafgaande verkiezing. En staat het nu vast, dat de
Christus „God’” was, en dus als God wist wie hij verkoren had, en
wie derhalve als uitvloeisel van die verkiezing tot het zaligmakend
geloof zouden komen, dan spreekt het vanzelf, dat onze Middelaar,
die nooit een andere verzoening heeft willen aanbrengen dan voor
degenen die gelooven zouden, derhalve het aanbrengen van die ver-
zoening alleen en uitsluitend bedoeld heeft voor de zijnen.

Want van een onderscheiding tusschen den wil Gods en zijn besluit,
gelijk die nog te Dordt door de Hessische en Bremensche afgevaar-
digden bepleit werd, kan dáárom bij het „Christus voor alle menschen
of voor alle uitverkorenen gestorven?” nooit sprake komen, naardien

16

deze onderscheiding uitsluitend tepas komt bij wat in onze intentie
ligt, maar nooit mag tepas gebracht worden, als er sprake is van de
intentie Gods.

Als Jozef door zijn broederen stond verkocht te orde dan is
het Gods geopenbaarde wil aan Juda en Ruben: „Verkoop uw broeder
niet!’ en Gods verborgen besluit: „Jozef zal door zijn broeders ver-
kocht worden !”

Zoo dikwijls er dus van onze daden sprake is, van wat wij doen
of wij bedoelen, o, dan zeer zeker mag niet alleen, maar moet zelfs
onophoudelijk gerekend met de gulden les van Evangelische wijsheid:
„Blind in de uitkomst, maar ziende in het gebod!’

Doch als er daarentegen, gelijk hier, sprake is niet van wat wij,
maar van wat Christus bedoelde; en zoo ook niet van hetgeen wij,
maar van hetgeen God wilde; dn dit voelt toch ieder, is het het
toppunt van ongerijmdheid, om in God zelf nog te durven onder-
scheiden tusschen wat Hij wil en toch niet wil.

Zoo komen derhalve de twee wijzen van voorstellen alsnu in zeer
scherpe trekken volkomen helder tegenover elkander te staan.

Eenerzijds de Universalisten of drijvers van een algemeene genade,
die staande houden: Toen Jezus aan het kruis stierf, was het Gods
wil en Christus’ bedoelen, een zoodanige verzoening teweeg te brengen,
die desnoods voor alle menschen toereikend was, en die, alsnu in zijn
naam aan alle menschen aangeboden, aan zoo velen uit deze allen
zou ten goede komen, als naar Jezus’ bedoelen dit heil wilden aan-
grijpen; terwijl het slechts ongebruikt liggen blijft, voor zooveel het
bestemd was voor de zoodanigen, van wie Jezus bedoeld en verwacht
had, dat ze wel gelooven zouden, maar die het niet hebben gedaan.

En anderzijds de Particularisten, of pleitbezorgers van de bijzondere
genade, die leeren: Door de kerk moet aan alle creaturen gepredikt
worden, dat er door Christus’ sterven verzoening is verworven voor
een iegelijk die geloofde, gelooft of gelooven zal; d. 1, overmits alle
geloovigen uitverkoren zijn, alleen voor de uitverkorenen; niet naar
uitkomst, maar naar Christi bedoelen en Gods raad; en dat wel in
toepassing niet op mogelijke, doch vooralsnog onbekeerde personen;
maar integendeel in applicatie op personen, die de Heere lief heeft
met een eeuwige liefde, nog eer ze geboren zijn, en die Hij „bij
name roept.”

En naardien we ons alsnu, zeer beslist, voor het laatste gevoelen
verklaren, beweren we hiermeê volstrekt en in het allerminst niet,
dat ons ook hierbij geen wegen overblijven, die onnaspeurlijk zijn, of
ook diepten, die we niet peilen kunnen. Dit erkennen we veeleer met
allen eerbied en alle ootmoedigheid volmondig. :

Maar wat we staande houden is, dat de leer der Universalisten-

aa nel
At
E:

{

17

in plaats van de moeilijkheden kleiner te maken, ze veeleer nog ver-
breedt en uitzet en vertiendubbelt. Dat ze bovendien, bij deze uiterst
ingewikkelde vervlechting van bewegingen uit God en uit den mensch,
al wat verheft aan den mensch toebedeelt en al wat klein maakt op
het Goddelijk Wezen durft schuiven. En eindelijk dat ze dáárom niet
door ons mag en niet kan beleden worden, omdat ze, verre van door
de Schrift, die immers aller Waarheid bron is, gesteund te worden,
rechtstreeks tegen het Woord onzes Gods indruischt.

EEE

WAT WIL 1 JOHANNES II : 2?

En hij is een verzoening voor de zonden
van ons, en niet alleen voor onze (zonden),
maar voor heel de wereld. 1 John: 2,

De gang van onderzoek, dien ik alsuu volgen ga, zal hierin bestaan,
dat achtereenvolgens worde aangetoond, hoe de leer van een algemeene
genade onbestaanbaar is en rechtstreeks strijdt met wat ons in de Heilige
Schrift geopenbaard is: 1, over de diepte van het verderf dat in de zonde
zit; 3, over Gods wezen en deugden; 8, over den persoon Christi;
4, over den aard van het verzoeningswerk; en 5, over den weg des
heils. Om daarna uiteen te zetten, hoe ze strijdt met de gemeene
ervaring van de Evangelieprediking onder menschen en volken; en
niet minder met de geestelijke ervaring van de kinderen Gods. Om
daarna duidelijk te maken, dat de particuliere genade zeer beslist in
de Heilige Schrift geopenbaard wordt, terwijl de Schriftwoorden die
men voor het tegenovergesteld gevoelen bijbrengt, niet wel voor nauw-
keuriger toetsing kunnen bestaan. En ten slotte de bedenkingen onder
de oogen te zien, die naar het gemeen gevoelen, deze Schriftleer der
vrije genade drukken.

Vooraf echter ga nog een opzettelijke bespreking van een drietal
Schriftuitspraken, die, naar de gewone opvatting, zoo vast en zeker
de algemeene genade leeren, dat, ging de gewone opvatting door, alle
verder bespreken van deze quaestie eenvoudig overtollig en ongeoor-
loofd zou worden.

Hier toeh kom ik rond voor uit: Werd, al was het ook maar in

één enkele onbetwiste uitspraak van den Heiligen Geest, in bewoor-
dingen die gansch ondubbelzinnig en voor geen tweeërlei uitlegging
vatbaar waren, de intentie van Jezus om voor alle menschen, ziel
voor ziel, te sterven, geleerd, uitgesproken en vastgesteld, dan zou

EN 2

18

ook voor mijn overtuiging de zaak hiermeê uit zijn. En al ware het
dan ook, dat ik moest blijven beweren, geen kans te zien, deze stellige
verklaring met de doorgaande Schriftopenbaring te rijmen, dan zou
ik desniettemin nog tienmaal liever mijn eigen onbekwaamheid tot
het vatten van den samenhang van dit schijnbaar strijdige belijden,
dan dat ik rechtstreeks willens en wetens, en dus met opgezette
intentie, tegen de klare, heldere Schrifttaal in ging.

En nu beweren metterdaad, gelijk men weet, mijn tegenstanders,
dat er zulke Schriftplaatsen zijn. Schriftplaatsen waarmeê ze dan be-
doelen niet die vele twijfelachtige en onbepaalde en onzekere, waar-
over zich, ook naar hun toegeven, voor en tegen disputeeren laat.
Neen, maar Schriftplaatsen van zoo ondubbelzinnig, beslissend en
afdoend karakter, dat het, naar hun beweren, met deze enkele uit-
spraken reeds is witgemaakt.

Zoo b. v.; en dat is wel de principaalste verschansing, waarin ze
de kracht van hun verdediging zoeken; als de apostel Johannes schrijft:
„En hij is een verzoening voor onze zonden, en, niet alleen voor de
onze, maar ook voor de (zonde) der geheele wereld’ (Ll Joh. 2 : 2).

Want, na u met klem en verheffing van stem vooral de slotwoorden
van dit vers te hebben voorgelezen, zien ze u dan vragend en met
een glimlach om de lippen en met zekere zelfvoldoening in de oogen,
en roepen nu triomfantelijk uit: „Of ge het dan nu met de eigen
woorden der Schrift gehoord hebt, dat er wel wezenlijk en klaarlijk
en zeer stelliglijk van een verzoening niet alleen voor de uitverkore-
nen, maar van een verzoening ook voor heel de niet uitverkoren
wereld staat”

Welnu, de overwegende bedenking aan deze en een tweetal andere
teksten ontleend, wil ik vooraf uit den weg ruimen, omdat ik voel,
dat alle verdere ontvouwing steeds door die sterksprekende Schrift-
woorden zou worden gedrukt. Immers het zou mij dan niet baten,
of ik al op de overtuigendste wijs de onhoudbaarheid van de alge-
meene genade in het licht stelde. Want telkens en telkens zou bij
den lezer dat machtige woord van Johannes weer in ’t oor en door
de ziel klinken: „maar ook voor de zonde der geheele wereld!’ —
en hiermeê zou, naar eên recht waar ik zelf voor buig, al de kracht
van mijn uiteenzetting gebroken zijn. Want dit spreekt toch immers
wel vanzelf, dat een Schriftwoord zijn macht op ons heeft, niet naar
het door den Heiligen Geest bedoeld is, maar naar gelang van de
opvatting, die er in onze omgeving van gangbaar is. En nu er een-
maal geen twijfel over bestaat, of men is bijna in alle kringen van
jongsaf gewend geweest, dit: „maar ook voor de zonde der geheele
wereld!” als een stellige openbaring van de algemeene genade op te
vatten, — nu kan het ook niet anders, of een iegelijks geest zit in
die valsche opvatting gevangen en komt er, tenzij ge hem er opzette-
lijk uit helpt, niet weer van los.

-

to

Terwijl we dus de afzonderlijke behandeling van alle overige
dubieuse Schriftplaatsen tot het slot van deze artikelenreeks uitstellen,
maak ik voor de woorden van l Joh. 2 : 2 en nog een tweetal andere
een uitzondering; en wil nu reeds, zonder verwijl, mijn lezers reken-
schap geven, waarom door uitspraken als de genoemde metterdaad
niets over de leer der algemeene genade beslist wordt.

En dan zij al aanstonds de eigenlijk reeds op zichzelf afdoende
opmerking veroorloofd, dat de woorden, zooals men ze gemeenlijk
opzegt, er in het oorspronkelijk schrijven van den apostel Johannes
niet alzoo staan. Letterlijk namelijk schreef de apostel: „Mijne kin-
derkens, ik schrijf u deze dingen opdat gij niet zondigt; en indien
iemand in zonde bevangen is, wij hebben een Voorspraak bij den
Vader, Jezus Christus, den rechtvaardige. En deze is verzoening voor
wat de zonden van ons aangaat, niet alleen voor die (in eigenlijken
zin) de onze zijn, maar voor geheel de wereld!” Men merke hierbij
op, dat ook onze Statenoverzetters niet hebben vertaald: „ook voor
de zonden der geheele wereld,” maar in het enkelvoud: „ook voor
de zonde der geheele wereld”, wat den zin reeds aanmerkelijk wijzigde ;
maar toch op verre na nog niet de grootte doet uitkomen van de
fout door de drijvers der algemeene genade begaan, als die namelijk
geheel over het hoofd hebben gezien dat de uitdrukking: „de zonden”
vóór de woorden „der geheele wereld” er eenvoudig zijn ingevoegd
en er in het Grieksch niet staan.

Hun tweede fout die ze begingen ligt in het woordeke: „voor” in de
uitdrukking: „voor onze zonde”, voor de onze”, „voor de zonde der ge-
heele wereld”, dat door hen is opgevat in den zin van plaatsbekleedend
lijden. Wat niet kan, en niet waar is, en er niet staat, daar er een
voorzetsel gebezigd wordt dat alleen beteekent: „voor zooveel aangaat
de zonde”, „met betrekking tot de zonde”, „opzichtens de zonde”,
of welke andere vertaling men hier ook bezigen wil. Men heeft
namelijk in het Grieksch om ons voorzetsel voor uit te drukken twee
woordekens, het ééne uzrég (hyper) dat voor in den zin van in de
plaats van beteekent, terwijl het andere sreoi (peri) eenvoudig aan-
duidt: „passende op, in betrekking tot.” Evenals wij b. v. zeggen
zullen: „Dat is een goede pleister voor de wonde”, zonder dat we
daarbij ook maar van verre aan „plaatsbekleedend voor die wond”
denken, en alleen bedoelen, dat die pleister op die wond past, goed
is voor zooveel die wonde aangaat, zoo ook kan men zeggen: Jezus
is een verzoener voor onze zonden óf om aante duiden: hij is plaats-
bekleedend voor ons als zoenoffer gevallen, óf alleen: hij is een ver-
zoening juist zooals wij die bij onze zonden van noode hadden. Em
overmits de apostel in de bestreden plaats nu niet het voorzetsel
UIEg, „in de plaats van”, maar zreoi, d. w. z. „voor zooveel aangaat,

20

passende bij’, bezigt, moet dus ten stelligste het recht van wien ook
ontkend worden, om ooit ofte immer uit deze woorden af te leiden,
dat het zoenoffer van Christus ook bedoeld en bestemd zou zijn als

aequivalent, om in plaats te komen van de zonden der geheele -

wereld.

Dat kan men met den Hollandschen tekst den lieden nog wel diets
maken, maar is met de oorspronkelijke taal geen oogenblik vol te
houden. En gesteld al dat de slotwoorden (wat we ontkennen) metter-
daad beteekenen moesten: „de zonden van alle menschen die in de
wereld zijn”, dan nog zou er, strikt logisch en stipt taalkundig ge-
nomen, nog niets anders noch verders door den Heiligen Geest hier
zijn uitgesproken, dan dat de Christus het inbegrip zelf van alle ver-
zoening is, niet alleen voor zooveel aangaat onze zonden, maar ook
met betrekking tot alle menschen. Tets wat dan nog niets anders zou
beteekenen dan dit: „Aan een andere verzoening dan die in Christus
is, valt ook voor de ongeloovige wereld niet te denken”

En hiermeê is de vinger reeds gelegd op een derde, niet geringer
fout, die de drijvers der algemeene genade begaan. T. w. ze vatten
het woord „verzoening” hier ook altijd op, als stond er „zoenoffer”,
of wil men als stond er hetzelfde woord dat Paulus in Rom. 8 : 25
bezigt, als hij schrijft: „welken God voorgesteld heeft tot een ver-
zoening door het geloof in zijn bloed.” Dat nu is intusschen volstrekt
niet het geval. In Rom. 3 : 25 staat metterdaad in het Grieksch een
woord, dat het verzoeningsmiddel aanduidt, en dus ook den Christus
rechtstreeks als het zoenmiddel laat optreden. Maar hier, en evenzoo
in l Joh. 4 : 10, staat een heel ander woord, dat niet het middel,
offer of instrument aanduidt, waardoor of waarmeê de verzoening be-
werkstelligd, gewrocht of teweeg gebracht wordt, maar integendeel de
daad, het wezen, het inbegrip van de verzoening zelve.

Gelijk de Christus nu elders zegt: „Ik ben de weg”, hiermeê be-
doelende dat er buiten hem niets dan dwaling en verdoling is, en
niemand tot den Vader komt dan door hem; EN ook zegt: „Ik ben
het leven”, hiermeê aanduidend, dat er buiten hem niets is dan de
dood; of BDE zegt: „Ik ben de waarheid,’ om aan te geven, dat
niemand waarheid vinden kan dan die ze uit hem ontvangt; of ook
de apostel het van zijnen Meester uitspreekt, dat hij is „het licht”,
om hiermeê te kennen te geven, dat er buiten hem niets is dan
duisternis, donkerheid en eeuwige nacht, zoodat wie licht hebben zal,
het uit hem nemen moet; — zóó nu ook en in geen anderen zin
spreekt hij het hier van dienzelfden Meester uit, dat hij is, niet slechts
licht en leven, maar ook verzoening; op geheel dezelfde wijs ook
hiermeê dus aanduidend, dat er buiten hem, voor al wie zonde heeft,
t zij dan wij of de wereld, niets is dan een dreigende toorn Gods,
en dat niemand verzoening vinden kan, dan in en door hem. Kort
gezegd: het element, de volheid, de schat, de algeheelheid der ver-

Ae Al ae WN Ren

21

zoening, ligt niet alleen voor wat ons, maar ook voor wat de wereld
aangaat, op het stuk van zonde alleen in hem.

Maar hoe sluit dit nu op „de Voorspraak”, waarvan het eerste vers
in dezer voege gewaagt: „Kinderkens, ik schrijf u deze dingen opdat
| gij niet zondigt; maar indien iemand van u zich toeh weer schuldig
| voelt, wanhoopt deswege niet, want we hebben iemand die bij den
___Vader onze gedingen bepleit, namelijk Christus Jezus, den rechtvaar-
dige?” Immers zoo, dat hij alsnu aangeeft, waarom die Voorspraak
___doel moet treffen; hierin namelijk bestaande, dat deze rechtvaardige

niet van elders een verzoening moet zoeken, niet een van elders be-
werkte verzoening moet toepassen, noch ook een los aan hem zelf
klevende verzoening voordraagt, maar dat hij zelf in zijn eigen per-
soon («tròs), in geheel zijn Messias- en Middelaarsbestaan, zelf het
inbegrip, de volheid en de algeheelheid der verzoening is; niet enkel
met het oog op de zonde, die we in engeren zin „de onze” noemen,
maar ook met het oog op al wat zonde is, binnen geheel de sfeer
van deze wereld.

Hiermeê is natuurlijk allerminst ontkend, dat Jezus di waarlijk
door zijn dood het zoenoffer in zijn bloed is geworden, dat- plaats-
bekleedend bij God voor de zonden der uitverkorenen intreedt, maar
alleen beweerd, dat hier, in deze plaats, iets nog veel breeders, veel
omvattenders wordt aangeduid, zijnde hier sprake van de ‚„stilling

__van Gods toorn tegen de zonde” in haar ganschen omvang, wat de
sfeer des levens betreft, waarover ze zich uitbreidt, en van die Ver-
zoening als wortelende geheel in de Messiaspersoonlijkheid van den
Christus, wat aangaat huar bewerker.

Ook al bleven we dus voor een oogenblik aannemen dat de geheele
wereld hier metterdaad beteekende: „alle menschen, ziel voor ziel en
hoofd voor hoofd”, dan nog zou er volstrekt niet staan wat de Undver-
salisten er ten onrechte uit gemaakt hebben, maar zou door den
apostel nog niets anders zijn uitgesproken dan deze gedachtengang:

„Er zijn geloovige en ongeloovige menschen. Beiden hebben zonde.
Deze zonde ligt onder den toorn. Die toorn kan niet gestild dan door
verzoening. En wie nu, ’t zij voor de zonden der geloovigen, ’t zij
voor de zonden der ongeloovigen, verzoening wil zoeken, kan ze niet
anders dan in Christus vinden, want Christus en de verzoening dat
is één.”

Maar wat nu voor deze drijvers van een algemeene genade het be-
roep op dezen tekst ten slotte geheel en al onhoudbaar maakt, is, dat
die ‘geheele onderstelling als beteekende „de geheele wereld,” hetzelfde
als „alle menschen’, metterdaad kant noch wal raakt.

De zegswijze toch van „de geheele wereld’, komt in de Evangeliën
voor: in Mare. 8 : 36: „Wat baat het iemand of hij de geheele

22

5

wereld gewint en schade lijdt aan zijn ziele;” in Marc. 14 : 9:
„Overal waar dit Evangelie in de geheele wereld zal gepredikt worden,
zal tot haar gedachtenis gesproken worden;” en in Marc. 16 : 15:
„Gaat henen in de geheele wereld en predikt het Evangelie aan alle
ereaturen;” in al welke plaatsen, vooral in de laatste, door „de ge-
heele wereld” kennelijk alleen bedoeld wordt: verschillende streken,
landen en steden of dorpen der aarde. Bij Paulus vindt ge deze
spreekwijs in Rom. 1 : 8: „dat uw geloof verkondigd wordt in de
geheele wereld!” en Col. l : 6: „het woord der waarheid, hetwelk
tot u gekomen is, gelijk ook in de geheele wereld’; in welke beide
plaatsen ‘door „de geheele wereld” niet anders kan verstaan worden,
dan: verschillende streken van de drie werelddeelen Europa, Azië en
Afrika. En buiten deze vijf plaatsen nu, leest men deze zegswijs. nog
alleen in den eersten brief van Johannes, en wel tweemaal, t. w. be-
halve in den door ons besproken tekst, ook nog in 1 Joh. 5 : 19:
„dat de geheele wereld in het booze ligt”, waaronder natuurlijk „al -
wat de wereld is, tot haar behoort en met haar gerekend wordt,” en
volstrekt niet enkel „de menschen” te verstaan zijn (L Joh: 2 : 16

HAP TO EV To KO0UW). /
… Op zichzelf vinden dus de Universalisten in deze schijnbaar veel-
zeggende uitdrukking niet den allerminsten steun. En onderzoekt men
nu verder wat de beteekenis van het woord „wereld” meer bijzonder-
lijk in de pen van Johannes is, dan zinkt hun wezenlijk alle grond
onder de voeten weg. Bij Johannes toch is de wereld (ò zosuos —
de kosmos): „het georganiseerde leven, dat in deze bedeeling instru-
ment van Satan tegen God is geworden.” Hoor maar: „heel de wereld
ligt in het booze”; „die wereld moet ten onder gebracht en over-
wonnen (ò : 5); dit kan ze alleen door het geloof, door iets dat uit
God naar beneden in haar inkomt” (5 : 4); de Middelaar is van
buiten af „in haar ingezonden” (4 : 9); die van God gezonden Zoon
alleen kan door uitwerping van het booze die organisatie, die machinerie,
die innerlijke structuur der wereld nog redden (4 : 14); maar „als
wereld” staat zij en al wat in haar is, tegen God over (2 : 15);
mag men haar niet liefhebben, maar moet men haar haten (2 : 15);
ligt haar levensdrift in vleeschesbegeerte, genotzucht en hoogmoed
(2 : 16); en moet ze dus als zoodanig te niet gaan (2 : 17); de ge-
loovigen staan dus tegen de wereld over, in hen is Gods Geest, in
de wereld de geest des Duivels (4 : 4); daarom kan de wereld dus
ook Gods kinderen niet kennen (3 : 1); moet zij ze haten (3 : 13);
het is een andere taal, een andere sprake, een ander leven, Christus’
kerk dat is de nieuwe wereld die komt; de wereld die er nu is, is
de kerk van den Booze“(4 : 5).

En hoe ter wereld willen dan nu toeh onze Universalisten het als
een uitgemaakte zaak beschouwen, dat „de geheele wereld” in hoofd-
stuk 2 : 2 opeens „alle nog onbekeerde menschen” zal moeten be-

ve

23

teekenen, als het dit buiten Johannes’ brief nooit beteekent, en in
dien brief zelf op een gebruik van het woord „wereld” afsluit, dat
lijnrecht met deze opvatting strijdt? !)

Want immers gaan we nu geheel objectief te. werk, en pogen we
alsnu allereerst Johannes’ woord in dezen brief uit dezen brief zelf
toe te lichten, dan kan noch mag men tot een andere omschrijving
komen dan deze: „Hij, de Christus in eigen persoon, is voor zooveel
de zonden van ons aangaat, het inbegrip van alle verzoening, en
niet alleen voor zooveel aangaat die zonden van ons, die onze per-
soonlijke zonden zijn, maar ook voor zooveel aangaat die geheele in
het booze liggende solidair met ons verbondene wereld.”

Een omschrijving die dan, volkomen in overeenstemming met de
doorgaande leer der Schrift, zou willen zeggen: „De geloovigen weten
en belijden, dat ze verzoening noodig hebben, niet alleen voor die
door hen zelf bedrevene zonden, die ze „de onze” in engeren zin
noemen, maar ook en veel meer nog voor de hun toegerekende schuld
van Adam en voor de daaruit voortgevloeide schuldeemeenschap waarin
ze staan met heel die wereld, die in het booze ligt. Ze hebben zeer
zeker ook hun persoonlijke zonden, maar ze staan toch minstens
evenzeer solidair schuldig en aansprakelijk voor dat zondige wezen,
dat we „heel de wereld’ noemen, en waarvan ze de uitspruitsels der
giftige wortelen telkens nog voelen opschieten uit hun eigen hart.
Het zou hun dus niet baten, of ze ook al wisten: „Er is in Christus
verzoening verworven voor de zonden die wij zelf bedreven”, maar
dan eerst zijn” ze getroost, als hun van Godswege dit veel ruimer
woord op de lippen komt: „Christus is een volkomen verzoening voor
de zonden van ons, maar dat niet alleen voor die zonden die we
persoonlijk als de onze belijden, doch ook en evenzeer voor „heel die
zondewereld”’, met wier sehuld beladen we solidair in Adam voor
God staan.

En zóó verklaard en opgevat, loopt de zin van wat Johannes in
zijn zendbrief schrijft, dan ook kalm en geleidelijk voort. Eertijds,
zoo schrijft de apostel aan de geloovigen, hadt ge in u het „leven”
der wereld en stondt ge dus ook in „gemeenschap’”’ met die wereld.
Maar nu is u geopenbaard het leven „uit Christus”, en zijt ge door
dat leven in een „nieuwe gemeenschap” getreden, t. w. een gemeen-
schap niet meer met heel de wereld, maar met den kring door de
apostelen gesticht, welke kring (l : 7, zoo hebben wij gemeenschap
met elkander), uitloopt in gemeenschap met den Vader, met den Zoon
(vs. 3). Toch blijft ge desniettemin voor uw zonden aansprakelijk.
Het nieuwe leven maakt de verzoening geenszins overtollig of onnoo-
dig. Ja, ge blijft ook nog persoonlijk zondigen. Doch, mijne kinder-

1) Laat theologen hier toch vooral het keurige artikel over Késuos in Suiceri,
Thesaurus Ecclesiaticus vergelijken.

24

kens, dit zij u oorzaak, niet om u met den stroom der zonden te
laten meêvoeren of ontrust te zijn. Maar veeleer om niet te zondigen,
en indien u de zonde drukt in Christus uw toevlucht te hebben.
Want hij is onze Pleitbezorger bij den Vader, hij, die zelf de recht-
vaardige, de verzoening zelve is, niet enkel voor de zonden, die ge
persoonlijk bedreeft, maar evenzeer voor de wortelschuld, die ge in
Adam met alle wereld gemeen hebt, en dus ook voor die zondige
aankleving en nasleep van heel dit zondig samenstel der wereld, waar-
voor ge krachtens uw vroegere gemeenschap met haar voor God ver-
antwoordelijk stondt.

Zoo sluit alles, zoo vloeit alles, zoo loopt alles zuiver en wel. Ter-
wijl het bij die andere opvatting een volstrekt onopgelost raadsel
blijft, wat hier opeens die „zondeverzoening van andere menschen”
doen komt; die inschuiving het redebeleid volstrekt af breekt; de weg-
lating van „de zonde” (twv) vóór „heel de wereld” zich niet verklaren
laat; en het nog minder begrijpelijk is, waarom in l Joh. 4 : 10 op
eenmaal dat tweede stuk der verzoening verdwenen is, daar er toch
alleen maar staat: „Een verzoening voor onze zonden”

Letterlijk van alle kanten bezien is de valsche opvatting van deze
woorden, die de Universalisten op den klank af, slecht lezend, meer-
voud voor enkelvoud nemend, en alle verband verstorend, in zwang
wisten te brengen, hiermeê dan ook derwijs gevallen en onhoudbaar
bevonden, dat men zich haast verwonderen moet, hoe het ingang
schenken aan zoo onwetenschappelijke uitlegging nog in zoo breeden
kring is gelukt. Tets, waarin ze waarschijnlijk dan ook minder ge-
reedelijk zouden geslaagd zijn, indien onze Overzetters de iets betere
vertaling van Marnix van St. Aldegonde hadden behouden: „Maar
voor geheel des werelts”.

Natuurlijk kan de vraag: hoe er dan toch staan kan „dat de wereld
zal behouden worden”, dat Jezus „de redder der wereld is”, enz. eerst
later ter sprake komen. Maar zooveel zal dan na het gezegde nu toch
reeds duidelijk zijn, t. w. dat de belijders der particuliere genade al
zeer verkeerdelijk zouden handelen, indien ze zich door een verwijzing
naar zulke teksten uit het veld lieten slaan.

Eer integendeel is er ook met opzicht tot dit machtige woord van
Johannes alleszins voor onze tegenstanders oorzaak, om zelven op
verdediging bedacht te zijn, Want verre van hun universalisme te
begunstigen, sluit ook dit woord van den apostel, gelijk later blijken
zal, de leer der algemeene genade zelfs rechtstreeks uit.

Doch dit hoefde nu nog niet betoogd.

Voor ditmaal was slechts aan te toonen, dat 1 Joh. 2 : 2 niet op
stellige, vaste, ondubbelzinnige wijze tot de belijdenis van een alge-
meene genade dwingt.

Welnu, dat bewijs is geleverd.

En voerde men ons nu ten slotte soms tegen, dat de oude vaderen

25

het pleit voor l Joh. 2 : 2 toch op eenigszins andere wijze voerden,
dan zij hierop kort en wel ten bescheid gegeven, dat we onzen vade-
ren van harte dankbaar blijven voor hun onverbiddelijk handhaven
der waarheid, ook al blijkt het soms roeping van een later geslacht te
zijn, om het pleidooi voor de vierschaar der eere op eenigszins andere
wijs te voeren dan zij.

Ten overvloede zij voor hen, die onze verklaring eenigszins vreemd
mochten vinden, nog bijgevoegd, dat mijn onvergetelijke vriend Dr.
Kohlbrügge, wiens blik in dit leerstuk vooral diep ging, mij, na
mededeeling van deze uitlegoing, er zijn hartelijke ingenomenheid
mede betuigde.

IV.

WAT LEERT 1 TIMOTHEUS II : 4?

Want God wil, dat alle menschen zalig
worden en tot de kennis der waarheid komen.
15 Enne de

De tweede Schriftplaats, waarvoor ik de aandacht vraag, is het
zeggen van Paulus in zijn schrijven aan Timotheüs: „God wil dat
alle menschen zalig worden en tot de kennis der waarheid komen.”
Een tekst die, evenals 1 Johannes 2 : 2, zoo beslissend en afdoende
schijnt, dat de bestrijders van de particuliere genade, metterdaad nog
altijd innig overtuigd zijn, dat een bloot opzeggen van dit Schrift-
woord, beter dan lange betoogen, de waarheid der „algemeene genade”
bewijst.

Het staat er dan toch maar! zoo roepen ze u,‚ na dat opzeggen,
dan toe: „alle menschen’, niet enkele, maar alle; niemand uitge-
zonderd; en van die „allen” wordt in de meest stellige bewoordingen
uitgesproken, dat God zelf, de heilige, heerlijke en ontfermende God,
wil, met een wil, waar goddelijke energie in tintelt, dat alle menschen,
dus hoofd voor hoofd, en ziel voor ziel, zalig worden, en tot kennisse
komen van zijn volheerlijke waarheid.

En ook hierop luidt mijn antwoordt: „Ja, indien dat er staat, dan
geef ik voetstoots mijn pleit gewonnen; tegen een stellig woord der
Schrift in te gaan verlang ik zoomin als gij.”

Maar, wat, indien ik u bewijs, dat dit er iet staat; u aantoon,
dat: gij er dit in legt en er van maakt; ja u zelfs zien laat, dat de
door u aan dit woord gegeven uitlegging er niet kan staan, zal niet
elke samenhang verbroken worden en het geheel een ongerijmdheid
worden ?

26

En toch, dat meen ik te kunnen doen. Want, indien er iets na
aandachtige herlezing en overweging mij duidelijk is geworden, dan
is het wel dit, dat er op de tien menschen, die dit woord van Paulus
napraten, hoogstens één gevonden wordt, die zich zelf heeft afgevraagd,
of zijn opvatting wel sluit op wat voorafgaat en rijmt op wat volgt.
En indien één mijner lezers, eer hij mijn verder vertoog leest, zich
de moeite wil geven, om ook het 5de vers eens in te zien en zich
rekenschap te geven, hoe dat nu met vers 4 saämhangt, dan ben ik
overtuigd, dat reeds die hoogst eenvoudige proefneming, hem op zeer
gevoelige wijze in zijn dusver zoo muurvaste opvatting zal hebben
geschokt.

En om nu mijn bewijs zoo bindend mogelijk te maken, zal ik mij
uitsluitend bepalen tot wat in de pastoraalbrieven (d. i. de brieven
aan Timotheüs en Titus) te lezen staat.

Wel geef ik op zichzelf volstrekt niet toe, dat elk Bijbelboek een
aparte theologie heeft en elk schrijver uit zich zelf verklaard moet
worden. Maar als het mogelijk is, gelijk hier, om uit het stuk zelf alle
bewijsmiddelen te nemer, die men noodig heeft, dan, het spreekt
vanzelf, is hiermeê alle tegenspraak afgesneden en klemt het bewijs
zelfs voor dengene, die niet meer aan een inspiratie door den auctor
primarius, d. 1. den Heiligen Geest, gelooft.

Drieërlei nu wil ik met het oog op deze pastoraalbrieven aan-
toonen: Ll, dat de bijvoeging „alle” volstrekt niet altijd, maar slechts
bij uitzondering, beteekent „allen stuk voor stuk”; 2, dat het verband
in l Tim. 2 : 4 niet toelaat om „alle” door „allen stuk voor stuk”
te vertalen; en 3, dat de voorstelling der waarheid, gelijk ze in deze
brieven voorkomt, deze uitlegging verbiedt.

En wat dan allereerst het woord „alle” aangaat, zoo zijn de voor-
naamste plaatsen die hier in aanmerking komen, de navolgende:

1 Tim. 4 : 4: „Alle schepsel Gods is goed en er is niets ver-
werpelijk, met dankzegging genoten zijnde”. Ben woord dat natuurlijk
alleen beteekent, blijkens het voorafgaande, dat een geloovige niet
alleen brood, groenten, enz., maar ook vleesch en desnoods offer vleesch
mag eten. Kortom, alles waar hij lust in heeft. Alle schepsel, alle
ereatuur, wil dus volstrekt niet zeggen: alle ereatuurlijke dingen stuk
voor stuk, b. v. ijzer, lood, zand, maar alleen: alle creatuurlijk ding
dat zich eten laat. En ook dan nog niet: champignons of ander giftig
voedsel; maar alleen: alle eetbaar ding dat onschadelijk is. En ook
dan nog niet, b. v. menschenvleesch, maar alleen: alle eetbaar ereatuur-
lijk ding dat onschadelijk is en niet strijdt met onze menschenwaarde.
En toch daarvan zegt de apostel kortweg: „Alle schepsel, alle ereatuur-
lijk ding is goed!”

l Tim. 4 : 10: „God is een behouder aller menschen, maar aller-

27

meest der geloovigen”. Waar dus reeds door de bijvoeging van „aller-
meest der geloovigen” de kracht van het alle mensch rechtstreeks
gebroken wordt.

]l Tim. 5 : 20: „Bestraf die zondigen in aller tegenwoordigheid”,
Wat natuurlijk niet beteekent: „allen, hoofd voor hoofd; maar van
allen die bij de zaak betrokken waren”.

l Tim. 6 : 13: „Ik beveel u voor God, die alle ding levend maakt,
dat gij dit gebod houdt”. Wat uiteraard noch beteekent noch be-
teekenen kan, dat alle ding dat bestaat, door God werkelijk levend
gemaakt wordt; overmits steen en erts nooit ten leven komt, en
geestelijk de Satan b. v. eeuwig dood blijft; maar alleen zeggen wil:
„alle ding dat ten leven komt, wordt levend niet door eigen kracht,
Maar door God”.

3 Tim. l : 15: „Gij weet, dat allen die in Azië zijn, zich van mij
afgewend hebben”. Hoofd voor hoofd zou dit beteekenen: al de
millioenen die in Azië leven, wat onzin ware. Bedoeld zijn dus: die-
genen onder de Aziaten, die met Paulus in rapport hadden gestaan.
En zelfs begrijpt ieder, dat Paulus ook hiervan nog geen verzekering
kon doen. Of hoe wist hij, of er niet in Ephese, in Laodicea, of
elders nog een enkele man of vrouw was die zijn zaak bepleitte?
Kennelijk is dan ook alleen dit bedoeld: „Alle Aziatische vrienden,
van wie ik hoor, vallen mij af”.

3 Tim. 2 : 7: „De Heere geve u verstand ón alle ding”. Dus ook
in den scheepsbouw? Ook in de Chineesche taal? Ook in het diamant-
slijpen? Immers neen! Maar kort en bondig: „in alle ding, waarvoor
ge te staan komt”.

3 Tim. 3 : 12: „Allen die godzaliglijk willen leven zullen ver-

volgd worden”. Toch natuurlijk niet alle personen alle eeuwen door.
Maar: „in tijden van vervolging”. Of ook: „allen die in het oog
liepen en te midden van andersdenkenden verkeerden”.
_ 3 Tim. 4 : 17: „De Heere heeft mij bekrachtigd... . opdat alle hed-
denen mijn prediking zouden hooren”. Wat klaar als de dag zeggen wil,
niet „alle heidenen hoofd voor hoofd”, maar de heidenen in allerlei
landen en steden.

Tit. 3 : 11: „De zaligmakende genade is verschenen allen menschen”,
hoewel toch hier niet kunnen bedoeld zijn de menschen voor Jezus’
komst, noch de menschen, die, toen Paulus schreef, nog niet geboren
waren, en onder Paulus’ tijdgenooten alleen die enkele duizenden die
de prediking opvingen. Zoodat het beteekenen moet, gelijk de con-
tekst ook zonneklaar aanwijst: „aan vrijen en dienstbaren, aan menschen
van allerlei rang en stand”.

En eindelijk, om niet meer te noemen:

Tit. 3 : 2: „Bewijst zachtmoedigheid jegens alle menschen”. Wat,
naar ieder ziet, niet kán willen zeggen: „aan alle millioenen menschen
die er zijn of zullen komen, hoofd voor hoofd”, maar aan die enkelen

28

die met u in aanraking komen en u dreigen te verleiden om boos te
worden.

Hiermeê is alzoo bewezen, dat, in den regel zelfs, het voornaam-
woord allen mag noch kan opgevat worden in den zin van een
telwoord, zoodat bedoeld zou zijn: de som van allen stuk voor stuk,
maar dat in den regel „alle”” hyperbolisch gebezigd wordt voor aller-
lei soort, stand, rang of ook allen van een bepaalde categorie, naar
de samenhang het witwijst.

Maar die samenhang, en dit is het tweede punt dat we bewijzen
zouden, juist die samenhang nu verbiedt ten stelligste de uitdrukking :
„alle menschen” in l Tim. 2 : 4 in den zin van „alle menschen
hoofd voor hoofd” op te vatten.

Vriendelijk verzoek ik mijn lezers, om zich hiervan te overtuigen,
de plaats zelf van 1 Tim. 2 : 4 in hun Bijbel te willen opslaan, en
mij alsdan te willen zeggen, wat dat toch voor zin of beteekenis zou
moeten hebben: „God wil dat alle menschen hoofd voor hoofd zalig
worden, want er is maar één God en maar één Middelaar van God

en menschen, de mensch Christus Jezus”.

___Laat men mij toch eens in ernste zeggen, wat slot of zin er in die
bijeenvoeging zou te vinden zijn: Alle menschen, ziel voor ziel, zalig
worden, want er is maar één God en één Middelaar! Maar dat is
immers niet te verstaan! Dat is immers een aaneenrijging van onsaâm-
hangende woorden. Dat gaat niet en dat vloeit niet. Dat kan de
apostel niet hebben gezegd.

Let toch wel op, die twee volzinnen staan maar niet zoo los naast
elkaâr; neen, maar ze zijn rechtstreeks aan elkaâr verbonden door het
redengevende woordeke want. „Want” er is maar één God! Wat bij
de gangbare onderstelling dat „alle”, hier ter plaatse, „alle menschen
hoofd voor hoofd” zou beteekenen eenvoudig elk redebeleid uit des
apostels woorden wegneemt en ons woorden overlaat zonder zin.

Maar vat nu daarentegen het woordeke alle ook in dezen tekst eens
op precies op dezelfde wijze als ieder ander het doet in de pas be-
handelde reeks van plaatsen uit de pastoraalbrieven, en zie dan eens,
hoe op eenmaal elke ongerijmdheid wegvalt en de zin volkomen
helder wordt.

Er wordt dan gezegd: God wil dat allerlei menschen van alle volk
en natie, van allen rang en stand zalig worden, dus b. v. niet alleen
uit de Joden maar ook uit de heidenen, want over alle natiën saâm
heerscht maar één God, en tusschen God en al die natiën is maar
één Middelaar tusschen beiden getreden, niet een Jood, niet een
Griek, neen, maar de mensch Christus Jezus.

Dat heeft uitnemend zin, niet waar? Paulus leefde in een tijd, toen
alle natie meende haar eigen God te hebben, en dat er dus zoo vele

!

29.

Goden als natiën waren; waaruit dan weer voortvloeide, dat elke natie
haar eigen Verzoener zocht. Dit dwaalbegrip deelden eenigermate ook
de Joden, die Jehova als hun specialen God beschouwden, en dus de
kracht van den Verzoener dáárin zochten, niet dat hij mensch, maar
dat hij Jood geworden was; en dat diensvolgens naar Gods wil de zalig-
heid alleen beschikt was voor den Jood, of voor wie eerst Jood wierden.

En tegen die onware, dwaze voorstelling nu komt de Heilige Geest
op, getuigende: „Neen, niet alzoo, maar naar Gods raadsbesluit gaat
het heil naar all; natiën uit, als behoorende alle ziel tot het ééne
menschelijke geslacht. Dus naar Joden én heidenen; want er zijn niet
vele Goden, maar er is woor alle natiën saâm slechts één levende
God; en dus ook niet voor elke natie een Redder, maar slechts één
Middelaar tusschen God en alle natiën; en die Christus is Middelaar,
niet omdat hij Jood is, maar overmits hij mensch werd.”

Vraagt men voorts het bewijs, dat Paulus te dezer plaatse metter-
daad aan deze tegenstelling van „den Jood en de natiën” gedacht
heeft, zie dan slechts vlak daarop, vs. 7: „waarover ik gesteld ben,
een leeraar der heidenen” (Coll. 2 Tim. l : 15, 2 Tim. 4 : 17 en
Tit. 2 : 14.) En wil men nu ten slotte ook weten, of deze uitlegging,
die alzoo uitnemend blijkt te passen op het öde en 7de vers, dat
volgt, nu ook goed loopt met de eerste drie verzen van het hoofd-
stuk, die voorafgaan, dan zij men zoo goed, ook die eerst in eigen
Bijbel weer na te lezen.

Er staat namelijk: „Voor alle dingen (wat ook hier weer niet be-
teekent voor alle mogelijke dingen, maar voor alle andere dingen
die ik u in dezen brief zeggen ga) voor alle dingen dan, vermaan
ik u, dat er smeekingen en voorbiddingen en dankzeggingen ge-
schieden woor alle menschen, voor koningen en allen die in hoogheid
gesteld zijn; want dat is goed en welbehaaglijk voor onzen God en
Zaligmaker, die wil dat alle menschen zalig worden en tot de kennis
der zaligheid komen.”

Zeer duidelijk slaat dat alle menschen uit het slot dus op dat eerste
„alle menschen” terug. Er moet voor „alle menschen gebeden” en
dat kan en mag en moet, omdat het gebed op de belofte moet steunen,
en de belofte vast ligt in het besluit, en ook dat besluit alle men-
schen omvat.

Dit is duidelijk, niet waar?

Ons bidden doet het niet, maar wel het bidden op grond van de
belofte, en die beloften zweven weer niet in de lucht, maar komen
uit Gods raadsbesluit en zijn er de openbaring, de bekendmaking, de
meêdeeling van.

Voor „alle menschen” kunnen we dus dan eerst bidden, met hope
op verhooring, indien we weten dat er een belofte voor „alle men-
schen” ligt, en indien die belofte weer rust op een raadsbesluit, dat
„alle menschen’ omvat.

50

Wil men nu weten wat dat „alle menschen” in de voorbidding be-
teekent, dan geeft vers 2 een duidelijk uitsluitsel. Daar toch is sprake
niet van den souverein van één enkel volk, maar van alle volkshoof-
den, souvereinen of opperheeren, onverschillig of ze den titel van
koning voeren, of shah of mogol heeten. Er wordt dus geprotesteerd
tegen het enghartige nationale; tegen het bidden alleen maar voor
het eigen volk, voor den koning van zijn eigen land, voor zijn eigen
opperhoofd; alsof men niet tot de menschheid behoorde, en. geen
banden aan heel het geslacht had.

Neen, verre vandaar, zegt Paulus: „gebeden en gedankt moet er
worden, volstrekt niet alleen voor en in uw eigen kleinen levenskring,
maar voor alle volk onder de menschen en met name voor de hoofden
dier volken, laat ze dan koningen of archonten heeten; want zoo wil
de Heere God het, die wil dat niet een enkele natie, maar alle volk
onder mensehen zalig zal worden. Want alle natiën hebben maar één-
zelfden God, en tusschen dien God en alle volk onder menschen is
er maar één Middelaar, de mensch Christus Jezus, die zichzelven voor
alle natiën heeft overgegeven, waartoe ik een prediker en apostel ge-
steld ben, o let er op, want ik spreek de waarheid in Christus, ik
lieg niet: een leeraar onder de heidenen.

En voeg hier nu ten derde nog bij, dat bovendien ook geheel de
leervoorstelling van de pastoraalbrieven de door mij gewraakte op-
vatting eenvoudig niet toelaat.

In deze brieven aan Timotheüs en Titus toch, openbaart ons de
Heilige Geest zeer uitdrukkelijk het hooge en heerlijke feit, dat
Christus Jezus zich zelven voor ons heeft overgegeven, om zich zelven
een eigen volk te reinigen (Tit. 2 : 14). Dat deze verzoening plaats
heeft gehad krachtens het eeuwig raadsbesluit: naar zijn edgen voor-
nemen en genade, ons gegeven in Christus Jezus, woor de tijden der
eeuwen (2 Tim. 1 : 9). Dat degenen die hierin besloten zijn, er in
besloten zijn naar witverkiezing: „Daarom verdraag ik alles om de
uitverkorenen (3 Tim. 2 : 10), en „naar het geloof der uitverkorenen”
(Titus 1’: 1).

Wordt ons voorts gezegd, dat deze uitverkiezing niet gaat naar de
werken, maar naar Gods wil en barmhartigheid: „Niet naar onze
werken, maar naar zijn eigen voornemen en genade” (2 Tim. l : 9),
en: „niet uit de werken der rechtvaardigheid die wij gedaan hebben,
maar naar zijne barmhartigheid” (Tit. 8 : 5).

Dat sommigen gesteld zijn in het groote huis als vaten der eere,
anderen als vaten der oneere: „Doch in een groot huis zijn niet alleen
gouden en zilveren vaten, maar ook houten en aarden vaten; en
sommige tot eere, maar sommige tot oneere” (2 Tim. 2 : 20). Waar-
meê niet bedoeld is hooger of lager dienst in het Godsrijk, maar

31

heilig worden of onheilig blijven: „Indien dan iemand zich zelven
reinigt, die zal een vat der eere zijn, geheiligd en bekwaam tot ge-
bruik des. Heeren’ (2) Tim. 2: 21).

Wie uitverkoren zijn, weet de Heere: „Evenwel het vaste fondament
Gods staat, hebbende dezen zegel: De Heere kent de zijnen! en: Een
iegelijk die den naam des Heeren aanroept, sta af van alle onge-
rechtigheid” (2 Tim. 2 : 19).

En dit zijn niet „alle menschen, hoofd voor hoofd”. „Eenigen
hebben zich alreede afgewend achter Satan” (l Tim. 5 : 15).

Maar wel menschen uit alle volk. Want daarin bestaat meê de
groote verborgenheid der godzaligheid: „dat God geopenbaard in het

vleesch gepredikt is onder de heidenen” (l Tim. 3 : 16).
__Hen eindelijk, die van Christus zijn, hebben een pand dat hun niet
kan ontnomen worden, want God bewaart het voor hen: „Ik ben
verzekerd, dat God machtig is, mijn pand, bij Hem weggelegd, te
bewaren” (2 Tim. l : 12).

Geheel de leervoorstelling van dezen brief druischt dus lijnrecht
tegen het denkbeeld van een genade die aan een iegelijks wil en
werk hangen zou in, en rijmt daarentegen volkomenlijk met de door
mij verdedigde uitlegging van dezen tekst, waarnaar de woorden:
„God wil dat alle menschen zalig worden”, uitsluitend bedoelen: de
titel om der zaligheid. deelachtig te worden, ligt naar Gods raadsbe-
sluit, niet daarin dat ge Jood of Griek, maar daarin dat gij
MENSCH zijt.

Dat en dát alleen is het wat in deze brieven telkens met klem op
den voorgrond wordt geplaatst. Gods barmhartigheid rekent niet met
onze schotjes en hokjes en enghartigheden en gaat evenmin naar
rangen of standen of landstreken, maar rekent alleen met den mensch
als mensch, en dus met alle volk onder menschen, met ons mensche-
lijk wezensoort als zoodanig.

Men zegge dus volstrekt niet: „alle menschen” beteekent hier „alle
uitverkorenen onder de menschen”; noch ook doe het voorkomen als
stond er alleen: „Ook onder heidenen zijn uitverkorenen”. o Neen,
er ligt een veel rijkere en hoogere en prachtiger gedachte in. Deze
namelijk: dat in de hel alleen zulke rampzaligen komen, die ophiel-
den menschenadel te bezitten of ook in Christus niet tot dien men-
schenadel werden hersteld. Of wil men: „dat de zaligheid in het raads-
besluit met geen eeuwen of af komsten of hoogheden heeft gerekend,
maar alleen gevraagd heeft: wat mensch was. En dus dan ook ten
slotte die andere, dat de kerk van Christus op den doolweg is, als
ze geen kracht meer heeft, om zegenend haar hand over alle volk uit
te breiden, als ze eindigt met alleen maar voor zich zelf te bidden,
en haar wereld-beteekenis vergeet. —

Be Pes

82

Zie, dat deed men nog niet in de dagen onzer vaderen.

Toen werd er nog elken Zondag in het midden der gemeente voor
alle volk en alle hoogen der aarde gebeden.

In Engeland doet men dit nog.

V.

WAT ZEGT 2 PETRUS III : 9?

Niet willende dat eenigen verloren gaan,
maar dat zij allen tot bekeering komen.
PD sE OA B

Het derde en laatste stuk der Schrift, dat toegelicht behoort te
worden, eer ik tot de eigenlijke ontvouwing van de leer der particu-
liere genade overga, levert de tweede brief van Petrus.

Nu is er, gelijk men weet, geen boekdeel der Heilige Schrift, dat
zulk een moeite heeft gehad, om op de lijst der canonieke boeken
een plaats te verkrijgen als die tweede Petrus-brief.

Eerst wou niemand er aan.

Gemeente na gemeente wees hem als een ondergeschoven stuk af.
Overschrijver na overschrijver liet hem uit. Op lijst na lijst vond men
het veiliger, hem niet op te nemen.

En dit was volkomen natuurlijk.

Immers er komen in dezen tweeden zendbrief van Petrus over den
heilsweg een paar uitdrukkingen voor, die schijnbaar zóó sterk afwijken
van de doorgaande Schriftleer en met name van wat Petrus zelf in
zijn eersten zendbrief leert, dat de gemeenten, dat de overschrijvers,
dat de lijstenmakers die nog leefden in een tijd toen niemand nog
van iets anders dan van een particuliere genade wist, wel bezwaar
moesten maken, om zonder zeer scherp en dubbel nauwkeurig onder-
zoek zulk een brief een eereplaats te gunnen op den heiligen canon.

En even natuurlijk is het dus ook, dat Calvijn, in de dagen der
Hervorming, aanvankelijk gelijke bezwaren tegen de echtheid van
dezen brief voelde opkomen, en niet dan na voorafgaande wegneming
van zijn bezwaren tot de erkenning van diens goddelijken oorsprong
besloot.

Reeds deze notoire feiten geven aanleiding tot een Aisone
opmerking.

Ten eerste toch blijkt hieruit, dat in de geestelijk beste tijden der
kerk, d. w. z. zoowel in de eerste eeuwen der Christenheid als in de
eeuw der Reformatie, een brief die de „algemeene genade” scheen te
leeren, door de kerk als onecht terzij werd gelegd. Een bewijs, dat,

A

|

nl

33

zoo ik wel zie, allerkrachtigst is, om aan te toonen, dat destijds de leer
der algemeene genade in de gemeente Christi voor contrabande gold.

Ten tweede vloeit hieruit voort, dat de drijvers der algemeene
genade, door zich bijzonder sterk te gevoelen in dát boek der Schrift,
dat onder alle het zwakst in den canon staat, zelven al bijster weinig
vast blijken te staan.

Immers, dit geef ik mijnerzijds voetstoots toe: Indien eens de par-
ticuliere genade het sterkst van alle op den tweeden Petrus-brief
moest steunen, en elders in de Schrift slechts bedektelijk voorkwam,
dan zou, ook in mijn eigen oog, dit aan 2 Petri ontleende bewijs al
uiterst weinig afdoende zijn.

En ten derde staat het natuurlijk vast, dat onze tegenstanders, bij
hun bewijsvoering uit twee Petri de echtheid van één Petri niet ont-
kennen kunnen, en dus zich o. a. óók te verantwoorden hebben, hoe
ze de gewaande „algemeene” genade uit den tweeden zendbrief met
de zeer beslistelijk „partieuliere” genade van den eersten doen rijmen.

De twee Schriftuurplaatsen uit dezen brief, waarop men zich ge-
Se bij voorkeur beroept, staan te lezen in 2 Petr. 9: 9 en 2
Bep: B,

DE wordt wel zijdelings gewezen op 2 Petr. 3 : 20 en 2 Petr.
l : 10, maar, naar de tegenstanders zelven toegeven, hebben de beide
laatste plaatsen, als meer de „volharding der heiligen” rakende, voor
het stuk der waarheid, waar we thans aan toe zijn, geen rechtstreek-
sche beteekenis.

De teksten nu, waar het hier dus alleen op aankomt, zijn van dezen
inhoud: „2 Petr. 3 : 9: „De Heere vertraagt de belofte niet, maar
Is lankmoedig over ons, niet willende dat eenigen verloren gaan,
maar dat zij allen tot bekeering komen;” en 2 Petri 2 : l: „Erzijn
ook valsche profeten onder het volk geweest, gelijk ook onder u
valsche leeraars zijn zullen, die verderfelijke ketterijen invoeren zullen,
ook den Heere, die hen gekocht heeft, verloochenende.”’ Hieruit toch,

__zoo wanen onze tegenstanders, blijkt 1, dat naar Gods intentie allen

hoofd voor hoofd zalig moeten worden, en 2, dat ook een persoon,
die in de hel uitkomt, ten eigendom gekocht is door Jezus’ bloed.
Daar nu intusschen beide gevolgtrekkingen alleen op een verkeerde

uitlegging steunen, wil ik kortelijk aantoonen, waarom ook uit deze

beide plaatsen volstrekt niet datgene volgt, wat men er verkeerdelijk
uit get

En om dit aan te toonen, wil ik bij 2 Petr. 3 : 9 terstond mijn
tegenstanders zelf beoordeelen laten, of zij de innerlijke ongerijmdheid

Iv 3

ò4

voor hun rekening nemen, waar ge rechtstreeks voor te staan komt,
indien ge dit Schriftwoord zeggen laat, wat zij er inleggen.

Immers over het verband, over den samenhang, over het redebeleid
kan bij 2 Petr. 8 : 9 geen verschil van opinie bestaan.

Er is te dier plaatse, dit stemt ieder toe, van niets anders sprake
dan van het lange uitblijven van ’s Heeren wederkomst op de wolken.

De gemeente dier dagen had die wederkomst reeds lang verwacht.

Naar zij zich de zaak voorstelde, zou Jezus reeds in het tiende,
vijftiende, twintigste jaar na zijn hemelvaart aan de zaak een einde
hebben moeten maken.

Dat er nog een eeuw, nog drie, nog achttien eeuwen te komen
stonden, vermoedden zij in de verste verte niet.

Naar zij de dingen inzagen, was de wederkomst van Jezus en dus
ook het einde der wereld, eenvoudig een quaestie van een twee-,
drietal jaren, of eigenlijk zelfs van maanden en dagen.

En toen nu die verwachting teleur werd gesteld, en het ééne jaar
voor, het andere jaar na verliep, zonder dat de hemel openging en
Koning Jezus nederdaalde, toen begonnen de onvaste geesten in de
gemeente te morren en te vragen: Of dan wat de apostelen zeiden,
wel waar was, en of ze niet voor een belofte van Jezus’ wederkomst
hadden uitgegeven, wat welbezien slechts een inbeelding was van eigen
inzicht en dus valsche profetie.

Juist dit was de natuurlijke aanleiding voor Petrus, om in dit stuk
juist zoo breed en uitvoerig over de profetie uit te weiden, en ons
een omstandiger beschouwing over de profetie van Oud en Nieuw
Verbond, en dus ook over het „pseudo profetisme’’, d. i. het valsche
profetendom, te geven, dan elders in het Nieuwe Testament voor-
komt.

In de tweede plaats gevoelde zich de apostel gedrongen, om meer
dan eenig ander schrijver des Ouden of Nieuwen Verbonds in bijzon-
derheden af te dalen, met opzicht tot hetgeen met deze wereld ge-
beuren zal, als ze eens vergaat. Het moest namelijk, al bleef de
wederkomst nog zoo lang uit, geen oogenblik twijfelachtig schijnen,
of deze aarde wel wezenlijk eens vergaan zou. Vandaar die aangrij-
pende, alleen hier zoo breedelijk voorkomende beschrijving van „de
elementen die branden zullen en vergaan en brandende zullen ver-
smelten.”

Maar nu moest ten derde ook het verkeerde beginsel, waaruit dit
morren voortkwam, in de hartader worden aangetast; moest worden
aangetoond dat alleen „onbekeerden van harte” alzoo uit vleescheslust
en onheilig begeeren spreken konden; en diende op uitsnijding van
dezen kanker gedrongen.

Vandaar de striemende geeseling in dezen brief van de onreine
geesten, die, nu Jezus toefde te komen, uitriepen: „Laat ons het er
dan voorshands nog maar van nemen!” en zich weer in de armen

85

wierpen van zingenot en werelddienst, aldus „gelijk een hond”, zooals
de apostel het uitdrukt, „terugkeerende tot zijn uitbraaksel.”
Vandaar de brandmerking, vooral van de valsche leeraars, die het
dien weg der wereld weer opleidden.
Maar vandaar bovenal de zielroerende, merg en been doordringende,
prachtige vermaanrede aan de geloovigen, om toch hun roeping en
verkiezing vast te maken, hun geloof te verdiepen, en eindelijk, einde-

lijk dan toch eens zich ook zelf, ook persoonlijk, met ziel en zinnen

te bekeeren tot den levenden God.

Lasch ik in dat verband, in dien samenhang, in dat redebeleid nu
het denkbeeld in: „Gij zelf, niet God, maar gij zelf zijt oorzaak van
die vertraging, waarover ge mort. Want waarom verhaast gij uw be-
keering niet? Dat immers weet ge toch, dat eer de laatste der uit-
verkorenen tot bekeering is gekomen, die dag niet komen kán!” —
niet waar, dan loopt alles uitnemend door, dan is de gedachtengang
ongestoord, en voelt ieder, met welke bedoeling en uit wat oorzaak
de apostel nu juist die woorden bezigt.

Maar let nu eens op, hoe al dat profijt verloren gaat en de zin
ten eenenmale overstaanbaar wordt, indien ik hier nu, om bijoorzaken,
de algemeene genade ndraag.

Dan toch kom ik tot deze ongerijmde redeneering: „Jezus kan
nog niet komen, want Gods wil moet volbracht, en naar Gods wil
moeten vooraf alle menschen tot bekeering komen !”

Maar .... als Jezus niet komen kan, eer alle menschen tot be-
keering komen, dan komt Jezus nooit.

Want vooreerst zijn er reeds bij honderden en duizenden dood, die
onbekeerd wegstierven, en voor wie dat uitstel van Jezus’ komst dus

ter wereld niets meer geeft.

Ten andere zijn er millioenen bij millioenen die morgen, overmorgen
of een volgend jaar sterven zullen, zonder dat ze ooit van Jezus
hoorden, en voor wie dus dat uitstel evenmin baat.

En eindelijk, kan, als God, zonder vast eindcijfer, maar aldoor
weer nieuwe menschen laat geboren worden, en de komst van Jezus
dan toeven moet, tot ook die weer bekeerd zijn, die komst van Jezus
wel eindeloos uitblijven. En dat te meer daar de bevolking der wereld.
aldoor op ontzaglijke wijze toeneemt en de kans dat allen „iet tot
bekeering komen, dus met den dag vermeerdert.

Dat klopt dus niet. Dat komt niet uit. Dat is de ongerijmdste
redeneering die zich denken laat, en heeft slot noch zin.

Neen, als ik aan wil toonen, waarom God de Heere, naar mensche-
lijke wijs gesproken, de belofte van Christus’ toekomst eerst iets later
vervult dan wij ons hadden voorgesteld, dan is dat alleen verstaan-
baar als ik een vast punt heb waarvan ik afreken.

Is toch het getal menschen bepaald, dat geboren zal worden, en
weet God voor wie uit die allen in zijn hemel plaats moet bereid

36

worden, — dan ja, dan, versta ik het uitnemend, dat Jezus niet kán
wederkomen, eer die allen binnen zijn; en is de gedachtengang dus
volkomen zuiver, helder en doorzichtig, als ik zeg: „God toeft, want
er zijn mog sommigen onbekeerd, die uitverkoren zijn, en God wil nu
eenmaal niet, dat er, al waren het ook nog zoo weinigen, aan het:
getal der uitverkorenen ontbreken zullen, maar dat ze allen, eer Jezus
verschijnt, tot bekeering zullen gekomen zijn.

Want stel ik het andere, dat het getal der menschen willekeurig
kan worden afgesneden, en dat naar Gods intentie alle menschen
hoofd voor hoofd in den hemel zullen komen, dan zou toch immers
niet in witstel, maar in bespoediging heil liggen.

Dan zou het zin hebben als men zei: „Laat opeens, laat nog heden,
al wie Jezus’ naam belijdt, op reis gaan, en laat men als een zwerm
zich over heel de wereld verstrooien, om nog eer er straks en morgen
weer sterven, al die natiën en personen ijlings toe te brengen, en
gelukt het zóó doende, om op een enkel oogenblik allen te bekeeren,
Jaat er dan geen vrouwen meer zijn die baren, maar Jezus opees uit
de wolken komen.” |

Want dat voelt ge toch, zoolang er kinderen geboren worden, komt
ge er op dat standpunt nooit. Lmmers, kinderen zijn ook menschen,
en zich bekeeren kan een kind van één of twee of drie jaar niet. Én
wijl er nu, als de kinderen die heden geboren zijn, aan bekeering
toe konden komen, reeds telkens weer andere en nog weer jongere
kinderen, die zich nog niet konden bekeeren, achter dezen zouden
staan, zou het uitstel van Jezus’ wederkomst alzoo altoosdurend.
moeten wezen.

Er blijft van deze geheele bedenking dus letterlijk niets over, en in
3 Petr. 3 : 9 kan niet anders bedoeld zijn dan dit: „Jezus kan niet
komen eer het getal der uitverkorenen vol is, en wijl nu vele uit-
verkorenen zich nog niet bekeerd hebben, stelt hij uit lankmoedigheid
zijn komst uit; niet willende dat door zijn vervroegde wederkomst
sommigen zouden verloren gaan, maar willende dat zij allen vooraf
tot bekeering komen.

Over 2 Petr. 2: 1: „Den Heere, die hen gekocht heeft, ver-
loochenende”, kan ik nog korter zijn.

Immers deze uitdrukking van Petrus slaat rechtstreeks terug op wat
we in het vierde vers van Judas’ brief lezen: „dat er ingeslopen zijn,
die de genade Gods veranderen in ontuchtigheid en verloochenen den
eenigen Heerscher God en onzen Heere Jezus Christus.”

En wat leest men nu, als men Judas’ brief opslaat, vlak vooraf-
gaande omtrent de beschikking Gods ten opzichte van diezelfde
menschen ?

Niets minder, mijn lezer, dan de schrikkelijke uitspraak: „die eer=

ze inden ten A
ij le

37

tijds tot ditzelve oordeel te voren opgeschreven zijn.” Een, ik herhaal
het, ontzettende uitspraak, maar die geheel strookt, rijmt en overeen-
stemt met wat Petrus zelf aangaande zoodanige personen leert, als hij

in l Petr. 2 : 8, tegenover de uitverkorenen in vs. 9, de zoodanigen

plaatst: „die zich. aan het Woord stooten, ongehoorzaam zijnde, waar-
toe zij ook gezet zijn.”

Meent nu iemand de ongerijmde gedachte voor zijn rekening te
kunnen nemen, dat menschen, „die gezet zijn om zich aan het Woord
te stooten”, en „die tot dit oordeel eertijds te voren opgeschreven
waren)’, niettemin door den alwetenden Zoon van den alwetenden
Vader ontvangen zijn, met de intentie, om voor hen te sterven,
welnu, met zulk een is men dan aan het einde van alle tegenspraak
toe, en zet ik althans het debat niet voort.

En stemt men daarentegen toe, dat dit „iet kan, en dat dus 2
Petr. 2 : l naar luid van 1 Petr. 2 : 8 en Judas: 4, niet alzoo mág
verklaard, dan is reeds hiermeê elke kracht van bewijs voor de tegen-
partij gebroken.

Voorts zou men er dan nog op wijzen kunnen, dat de vertaling
hier onjuist is, want dat voor „Heere” hier een woord gebezigd wordt,
t. w. despota, dat eigenlijk „Heerscher” beteekent, en anders nooit
van den „Verlosser”, maar altijd van God gebruikt wordt (ook niet
Jud. v. 4). Op grond waarvan vast zou staan, dat de woorden: „God,
die hen gekocht had”, verstaan moesten worden in denzelfden zin,
waarin Jehova gezegd wordt: „zijn volk Israël verkregen te hebben”,

_t. w. niet door „het bloed des Zoons”, maar door zijn dienstbestelling

en wondermacht. B. v.: „Is Hij niet uw Vader, die u verkregen heeft,

die u gemaakt en u bevestigd heeft?” (Deut. 32 : 6). . Iets, wat,
overmits er van leeraars of profeten sprake is, zeer wel zou kunnen;
op geheel dezelfde wijze, als de Heere Jezus ook van zijn discipelen,
niet voor wat hun „ziele zaligheid” aangaat, maar met het oog op
hun dienstbestelling zegt: „Die Gij mij gegeven hebt, heb ik bewaard
en niemand uit hen is verloren gegaan dan de zoon der verderfenis.”

Maar zelfs in deze altijd eenigszins gedrongene verklaring ga ik
voorshands niet met den hoogleeraar De Moor mede; en acht dat de
natuurlijkste en eenvoudigste indruk van deze woorden metterdaad is
en blijft: „Jezus, die hen gekocht heeft, verloochenende.” lets, waar
ik vooral aan hecht, omdat de man, die dit schreef, er zelf kennis
aan had. Want Petrus had zelf zijn Heere, en dat zelfs tot drie malen
toe, verloochend!

Het best zal dus wel die verklaring loopen, die deze uitdrukking
het naast met Petrus’ eigen verloochening in verband brengt. En
houdt men nu in het oog, dat Petrus eerst later, eerst toen hij be-
keerd was, zijn broederen kon sterken, dan wijst én het gebruik van
het woord despota voor Heere, én Petrus’ eigen verloochening, én het
feit, dat deze lieden leeraars waren, er als om strijd op, om deze uit-

rd

88

drukking precies op dezelfde wijze op te vatten, als de zeer krasse en
sterke uitdrukkingen van ons Doopsformulier.

In dat formulier toch wordt niet van enkele, maar van alle ge-
doopte kinderen beleden: „dat Gij onze kinderen door het bloed uws
lieven Zoons Jezu Christi al hun zonden vergeven hebt, en ze alzoo
tot uw kinderen aangenomen hebt”

Dus niet: „mogelijk zult vergeven of zult aannemen, indien ze ge-
looven, of later ter bekeering komen, maar vergeven of aangenomen
hebt”

Ernstige, oprechte predikers, die de Gereformeerde waarheid nog
niet doorzien en toch niet willen uitspreken, dan wat ze voor waar
houden, zetten die woorden in dat dankgebed dan ook wel eens ten
onrechte om. Hoe verkeerdelijk, dat kunnen ze o. a. daghelder bij
Appelius lezen. Maar zooveel blijkt dan toch, dat de kerk van Christus
in haar Doopsformulier evenzeer van velen, die later onbekeerd
sterven, belijdt en betuigt, „dat ze gekocht waren”. Natuurlijk, niet
dan in verbondstaal. Als in- of uitwendige bondgenooten. Als dragende
dus allen dezelfde liverei, een gelijke uitwendige gestalte.

En nu is het natuurlijk, uitnemend goed te begrijpen, dat een ge-
slacht als het onze, dat aan de werbondswaarheid geheel ontwende,
zoo iets dwaas, onzinnig en ongerijmd vindt; maar hoe zou dit iemand,
wien ook, het recht kunnen geven, om de Schrift zelve, die altijd
verbondstaal spreekt, zonder dat men rekening houdt met de verbonds-
waarheid, uit te leggen ?

Ook nu nog staat elk uitwendig bondgenoot onder de ontzettende
verantwoordelijkheid, dat hij het oordeel dragen zal naar de uitwen-
dige liverei van een gekochte des Heeren, waarin hij omwandelt; —
en ziet ge hem in de dwaasheid van zijn eigen denken of wel in
den zondelust van zijn eigen vleesch wegzinken, dan moogt gij, o
kerk, gij, o, bedienaar van het Woord des Heeren, nog niets zachters,
niets minder aangrijpends, tot hem zeggen dan: „Gij hebt, als een
gekochte des Heeren staande, dien Heere verloochend!”

Wil men, laat dan de onervarene in het Woord bovendien den
eersten brief van Petrus nog eens met u lezen, en toon hem aan, hoe
daarin op het allersterkst en allernadrukkelijkst en op de meest be-
sliste wijze de particuliere genade geleerd en de „algemeene” genade
buitengesloten wordt.

Maar voor het onderhavig doel, spaar ik die moeite.

Mij is genoeg, om voelbaar te hebben gemaakt, dat men eerst het
Doopsformulier op zij zal hebben te dringen, eer men met 2 Petr.
2 : l ook maar het minste voor de „algemeene” genade vordert.

39

Mk

HET DIEPE BEDERF.

Niemand Kan tot mij komen, tenzij de
Vader die mij gezonden heeft hem trekke.
Joh. 6 : 44,

De drie capitale teksten, waarmeê men gemeenlijk den belijder der
particuliere genade schrik aanjoeg, zijn alzoo getoetst, gekeurd, en in
die keur bezweken, als bewijzende voor de algemeene genade niets.

Wel geven we toe dat bij l Joh. 2 : 2 nog de mogelijkheid over-
blijft, om, met wat dringens en verwringens, dit Schriftwoord in het
stelsel der algemeene genade, desnoods, te doen passen. Maar bij de
teksten uit Timotheüs en uit twee Petri bleek zelfs die „mogelijkheid”
voor onze tegenstanders afgesneden. En, wat men ook tegenworstele,
dit staat in elk geval van alle drie deze teksten nu onherroepelijk
vast: dat ze namelijk zich veel gemakkelijker, natuurlijker en onge-
dwongener van de „particuliere” genade laten verklaren dan van de
„algemeene”; en dat alzoo van het driest beweren, als zou met een
bloote verwijzing naar deze drie capitale teksten, welbezien, het pleit
voor de „algemeene genade” reede gewonnen zijn, kort en goed geen
sprake meer kan zijn.

Met dit resultaat nu stellen we ons voor het oogenblik volkomen
tevreden.

Meer beoogden we voorshands niet.

Het was er ons maar om te doen, om te voorkomen, dat men bij
ons verder schrijven, ons niet telkens tegen zou werpen: „Ja, maar
al uw verder praten helpt u niet. Dat lezen we niet eens. En dat
hoeven we ook niet te lezen. Want, zie, in l Joh. 2 : 2, in l Tim.
2: 4 en in 2 Petr. 8 : 9 staat het zoo zonneklaar en duidelijk, dat
al uw tegenspreken slechts een opstuwen van golven is, die Één voor
één breken moeten op dezen driedubbelen rotsgrond van Gods Woord !”

Welnu, zoo kan men nu althans niet meer spreken.

Van dat voorwenden is de onhoudbaarheid aangetoond.

Het terrein is weer open gekomen; de wisseling van gedachten
weer vrij geworden, en aan de onmisbare voorwaarde voor een ernstig
onderzoek kan derhalve weer worden voldaan.

En slaan we dan nu, tot ons eigenlijk onderzoek overgaande, in
de eerste plaats een oog in het bederf dat door de zonde in den
mensch kwam en nog zit.

40

Indien het toeh waar zal zijn, wat „de voorstanders der algemeene
genade” leeren, dat namelijk aan alle menschen, hoofd voor hoofd, de
genade wordt aangeboden, op grond dat metterdaad en wezenlijk de
losprijs reeds voor hen betaald ús, dan moet hierbij wel ondersteld
worden, dat de zondaar, gelijk hij door de zonde werd, nog terdege
een kracht, een vermogen, een mogelijkheid in zijn ziel omdraact,
om, indien dat heil hem wordt aangeboden, het dan ook aan te
nemen.

Leert men daarentegen: „Neen, dat kan de zondaar niet. Daartoe
zonk hij te diep weg; en om dat te kunnen, moet er eerst in hem
iets gebeuren, waardoor hij de kracht, om dat aangeboden heil aan te
grijpen, ontvangt!’ — dan, het spreekt vanzelf, is „de algemeene
genade” reeds ter oorzake van die ééne belijdenis volstrekt onhoud-
baar bevonden, daar feitelijk „iet ulle menschen „die mogelijkheid om
te kunnen gelooven” door een bijzondere genade ontvingen.

Wel zijn er onder ons lieden, die gelijk vele ethischen leeren, dat
in den doop deze extra-ordinaire genade aan elk gedoopte wordt meê-
gedeeld, en ook op dat onhoudbaar gevoelen komen we terug. Maar
op dit oogenblik behoeft ons dit denkbeeld nog volstrekt niet op te
houden, daar er slechts 500 millioen gedoopten op 1400 millioen
menschen zijn, en het ééne cijfer het andere dus volstrekt niet dekt.

De „algemeene genade” bedoelt, dat alle menschen Jezus kunnen
aannemen, op grond van het feit, dat Jezus voor allen het rantsoen
betaald heeft. |

En dat dus, indien ik morgen den dag naar de Zoeloes reis of de
Afghanen opzoek, ik recht zou hebben, om den eersten den besten
dien ik tegenkwam, op grond van Gods Woord te zeggen: „Mijn
vriend, achttienhonderd jaren geleden is de schuld van uw zonden
afgedaan; de losprijs is voor u betaald; geloof dat en ge zijt een ge-
kochte des Heeren!” Dat ik voorts, indien zulk een Zoeloe of Afghaan
mij dan antwoordt: „Ik geloof dit en neem Jezus aan!” dien man
onderrichten kan in de waarheid; hem van die waarheid belijdenis
kan laten doen, en dan eerst, nadien hij dus geloofde en overmits hij
beleed, het heilige Doopsel kan toedienen.

Er wordt, door wie dat stelsel aankleven, dus wel wezenlijk onder-
steld, dat elke Zoeloe, elke Afghaan, elke Chinees, dus kortom elk
menschelijk individu, dat ge in onze sloppen en stegen, of ook om
den Noord of om den Zuid op kunt sporen, nog eer er van Doop
bij hem sprake kon zijn, de macht en het vermogen bezit, om Jezus
aan te nemen.

Feitelijk vorderen de ethischen dus met hun verzwakking van de
Gereformeerde belijdenis nog niets hoegenaamd, en behoeft men hen
slechts van de Hagenaars en Amsterdammers naar de Singhaleezen of
Thibethanen over te brengen, om de doelloosheid van hun nieuwe
vinding in het oog te doen springen.

41

Er zit in wat de ethischen prediken een element van waarheid, dat
reeds van oudsher en veel juister en rijker en beter in de Verbonds-
leer ontwikkeld lag, en dat we later dan ook zullen uitziften; maar.
„voor het groote pleit of de zondaar, zonder dat er voorafgaande ge-
nade aan hem geschiedt, bekwaam, machtig en in staat zij, om Jezus
aan te nemen, dáárvoor geeft hun overschatten van wat Calvyn het
„semen religionis’”’ (zaad der godsvrucht) noemde, letterlijk niets.

Bij de vraag toch die ons nu bezig houdt komt alles maar aan op
deze alles afdoende quaestie: „of een zondaar, nog vleesch uit vleesch
zijnde, en dus buiten alle bewerking van inwendige genade staande,
krachtens de vermogens en geestelijke bekwaamheden, die hij als
zondaar overhield, al dan miet in staat is, om het heil van Jezus
aan te nemen, en dat op zaligmakende wijs.”

Op die vraag nu moeten de voorstanders der algemeene genade
natuurlijk antwoorden: „Ja, gewisselijk, die krachten behield hij als
zondaar nog!’ terwijl omgekeerd de verdedigers van de particuliere
genade zullen leeren: „Helaas, neen, die krachten bezit hij van nature
niet meer, maar moet hij eerst door een wonder Gods aan zijn ziel
ontvangen |”

Een uitweg, een zijpad is hier niet.

Zoo ooit dan geldt het hier: voor of tegen!

Er moet hier gekozen worden.

Dubbelhartigheid kan op dit punt niet bestaan.

Want zoo iets, dan staat wel dit vast, dat wie een algemeene ge-
nade leert, in den zondaar van nature het vermogen onderstelt en
aanneemt, om Jezus te kiezen als zijn deel; en dat wij dus op zeer
deugdelijken grond die leer der „algemeene genade” bestrijden, als
doende te kort aan wat de Schrift ons geopenbaard heeft over het
diep bederf der zonde.

Over dat eerste pleitmiddel dat we voor de particuliere genade aan-
voeren, loope men vooral niet te vluchtig heen.

Immers, indien iets in onzen strijd met het modernisme aan het
lieht trad, dan was het wezenlijk wel de hoog ernstige overtuiging,
dat niets zoozeer tegen het modernisme getuigde als het besef van
zonde en schuld.

Tot moêwordens is telkens en telkens weer, uit alle hoeken van
het orthodoxe kamp, den modernen dát bezwaar en dát bezwaar bovenal
tegengeworpen.

Het zondebesef was een feit dat niet viel weg te cijferen. Een feit
waar ook zij meê rekenen moesten. En een feit tevens dat blijkens
het eenparig getuigenis van alle godsdiensten en alle eeuwen, steeds
elke opvatting van den godsdienst had beheerscht.

En of nu de modernen al tegenspartelden en op hun wijs dat

42 '

zondebesef als „ontzinking aan het ideaal” of als „tekort in vol-
komenheid van ontwikkeling” zochten te verklaren, dit baatte hun
niets. Van orthodoxe zij bleef men, en volkomen terecht, volhouden,
dat zóó slechts spreken kon, wie eerst de zonde gedenatureerd had,
en dat een eenigszins diepere kennis van het diep bederf der zonde
volkomen toereikend was, om de holheid van zulke phrases op de
kaak te stellen. \

En in dien strijd, die, vooral ook van ethische en irenische zij,
tegen de modernen gevoerd is, hadden deze broeders van de linkerzij
onze volle sympathie; sloegen ze o. 1. op het rechte aanbeeld; en
grepen ze naar het psychologisch eenig vaste punt van waar uit de
modernen met voordeel te bestrijden zijn.

En zoozeer tikten ze hiermeê op een snaar, die door heel het leven
van Jezus’ gemeente trilde, dat we geen oogenblik aarzelen, om open-
lijk uit te spreken, dat deze afdolende predikers vooral door den
nadruk, dien ze op dit leerstuk der zonde tegenover de modernen
leeden, de harten van veel ernstige en dieper gaande zielen voor zich
ontsloten hebben, en zelven nog dichter dan anders denkbaar ware
geweest, bij het Middelpunt van alle leven zijn blijven verkeeren.

Want weet wel, lezer, dat met dit vraagstuk der zonde niet maar
een dogma, niet maar een netelig twistpunt van theologische kibbe-
larijen, maar dat met dit diep of minder diep bederf der zonde wel
wezenlijk en waarlijk, niet alleen uw gelijk of ongelijk tegenover
Rome, maar ook uw gelijk of ongelijk tegenover de modernen, tegen-
over de atheïsten, tegenover de materialisten op het spel staat; en
dat prijsgeven van „het diep bederf dat in de zonden woelt” vol-
komen gelijk staat met een aanleggen van de bijl aan den wortel van
heel uw Christelijk geloof, ja zelfs een in gevaar brengen van den
hoogeren zedelijken ernst, die onze maatschappij bezielen moet.

Voor. wie zijn Jezus aanhangt, voor wie van het Christendom nog
alleen heil wacht voor volken en personen, ja, voor wie beeft op de
gedachte, dat ook het laatste overblijfsel van ernst uit het leven van
onze maatschappij verdampen zou, kan er dus wel geen ernstiger,
geen snijdender, geen verpletterender aanklacht tegen „de algemeene
genade” worden ingebracht, dan indien we haar voorstanders beschul-
digen gelijk we doen mits dezen, van, zij het ook onbewust, te onder-
mijnen en af te breken wat er dan nog aan besef van het diep be-
derf der zonde in onze kerkelijke en maatschappelijke kringen over-
bleef.

Op het terrein van onzen Catechismus en van onze Geloofsbelijdenis
is dit pleit zonder veel moeite te beslechten.

Elk lezer toeh zal wel toestemmen, dat Jezus aan te nemen, in
Jezus te gelooven en het aangeboden heil aan te grijpen, heusch geen

45

kwaad, maar zelfs een zeer goed ding is. Op de vraag of een zondaar,
zonder bijkomende genade, „alzoo verdorven is, dat we ganschelijk
onbekwaam zijn tot eenig goed”, mag dus een voorstander der alge-
meene genade, zoolang hij eerlijk is en zijn wil, nooit antwoorden
wat onze Catechismus antwoordt: „Ja wij, tenzij we door den Geest
van God wedergeboren worden.” Immers, wie „ganschelyk onbequaem
Is tot eenigh goedt”, die kan niet, tegelijk en tevens nu weer wel
bekwaam zijn tot het zeer groote en zeer aanmerkelijke goed, om het
heil van Christus aan te nemen.

Evenzoo, wie van nature geneigd is, God en zijn naaste te haten,
kan niet krachtens diezelfde natuur, en door de krachten die in die
natuur zijn overgebleven, den Zoon van God, die zelf God is, aan-
kleven en aannemen als zijn hoogste goed.

En niet minder stellig en duidelijk laat zich onze belijdenis uit.
Ze zegt toch van den zondaar: „Zijn geheele natuur is verdorven”;
„hij is schuldig geworden des lichamelijken en tijdelijken doods”;
„hij is in al zijn wegen goddeloos, verkeerd en verdorven”, „heeft
verloren al zijne uitnemende gaven die hij van God ontvangen had”;
en „heeft niet overgehouden, dan kleine overblijfselen, die genoeg-
zaam’ zijn (volstrekt niet om Christus aan te nemen), maar alleen,
om „den mensche alle onschuld te benemen”; maar overigens
„is al het licht dat in hem was duisternis geworden” Zoodat ver-
worpen dient te worden de meening, alsof er nog iets van een vrijen
wil, die kiezen en dus aannemen of verwerpen kon, in den zondaar
ware overgebleven. Immers „de mensch is nu niets dan een slaaf der
zonde.” Niemand mag den moedwil zich aanmatigen, „om zich te
beroemen, als zou hij nog iets goeds kunnen doen uit zichzelveri, daar
toch Christus zegt, dat niemand iets hebben kan, tenzij het hem ge-
geven zij uit den hemel.” Hij kan Christus niet aannemen, want de
Heere zelf zegt: „Niemand kan tot mij komen, tenzij de Vader hem
trekke.” Zijn wil is onmachtig, „want wie zal met zijn willen voor-
komen, die daar verstaat, dat het bedenken des vleesches vijandschap
is tegen God!” Zijn kennis baat niet, „want wie zal hier van zijn
wetenschap spreken, ziende dat de natuurlijke mensch niet begrijpt
dat des Geestes Gods is*” En de eenig denkbare werking waardoor
een zondaar tot Jezus kan komen ontstaat dan eerst, als God het
eerst in hem werkt, „want wat de apostel zegt, behoort met recht
vast en zeker gehouden te worden, t. w. dat het God is die in ons
werkt, beide het willen en het werken naar zijn welbehagen” Immers,
in geen menschenkind uit vrouwe geboren kan een wil of een be-
denken zijn, dat zich met Christus conformeert, „of Christus (zelf)
heeft ze in den mensche (vooraf) gewrocht, hetwelk hij ons leert, zeg-
gende: Zonder mij kunt gij niets doen.”

En schier nog beslister spreekt de Dordsche Synode als ze in
Hoofdstuk II, art. 3 schrijft: „Alle menschen worden in zonden

4d

ontvangen en geboren als kinderen des toorns, onbekwaam tot eenig:
zaligmakend goed, geneigd tot kwaad, dood in zonden, en slaven der
zonde. En willen noch kunnen tot God niet wederkeeren, noch hare
verdorvene natuur verbeteren, noch zich zelven tot de verbetering
derzelve schikken, zonder de genade des wederbarenden Heiligen
Geestes.”

Dat voorts uit de „kleine overblijfselen” niets hoegenaamd ten
deze mag worden afgeleid, sprak ze aldus uit in art. 4: „Wel is
waar, dat na den val in den mensch eenig licht der natuur is over-
gebleven, waardoor hij behoudt eenige kennisse van God, van de
natuurlijke dingen, van het onderscheid tusschen hetgene eerlijk en
óneerlijk is en ook betoont eenige betrachtingen tot de deugd en
uiterlijken plicht. Maar zoo verre ds het van daar, dat de mensch
door dit licht der natuur zou kunnen komen tot zaligmakende kennis
van God, en zich tot Hem bekeeren, dat hij ook in natuurlijke en
burgerlijke zaken dit licht niet recht gebruikt.”

En eindelijk dat derhalve, indien er iemand toe komt om Jezus
aan te nemen, hij dit alleen kan doen door een voorafgaande inwen-
dige genadewerking, art. 10: Want dat er zijn die, „door de be-
diening des Evangelies geroepen zijnde, komen en bekeerd worden,
dat moet men den mensch niet toeschrijven, alsof hij hem zelwen
door zijn vrijen wille zou witscheiden van anderen, als die met even
groote of genoegzame genade tot het geloove en de bekeering zouden
voorzien zijn (hetwelk de hoovaardige ketterij van Pelagius stelt),
maar men moet het aan God toeschrijven.” Zoodat het deswege iets
is dat „God zonder ons in ons werkt.” lets dus dat „niet In ons
teweeg gebracht wordt door middel van de uiterlijke predicatie alleen,
noch door aanrading, noeh door zulk een manier van werking, dat,
wanneer nu God zijn werk volbracht heeft, het alsnoch in de macht
der menschen zoude staan bekeerd te worden of niet bekeerd te
worden .... weshalve terecht gezeid wordt dat de mensch gelooft en
zich bekeert door de genade die hij ontvangen heeft” (art. 12).

Men ziet dus wel, dat er op het terrein van onze formulieren geen
voetbreed voor onze Universalisten overblijft, om ook maar post te
vatten, en dat het dan ook slechts als theologische curiositeit dient
geboekt, dat nog kortelings een doctor in de heilige godgeleerdheid
schrijven kon: „Te Dordt heeft men de quaestie der algemeene of
bijzondere genade onbeslist gelaten |”

Denk eens, „onbeslist gelaten”! terwijl men met alle denkbare be-
slistheid uitsprak, dat niemand Jezus of het heil in hem kan aan-
nemen, zonder een voorafgaande genadebewerking die er hem inwendig
toe bekwaam maakt.

„Onbeslist gelaten”! terwijl men op den meest beslisten toon uit-
sprak, dat de zondaar op en uit zich zelf algeheellijk onbekwaam is
tot eenig zaligmakend goed.

td eos
d ets c

45

Ja, „onbeslist gelaten |” terwijl heel het stel onzer belijdenisschriften
er op aan is gelegd, er voor geschreven wierd, en er gezag voor
kreeg, om maar den valschen vond van het menschelijk vernuft te
bestrijden: alsof de macht, de bekwaamheid, de mogelijkheid om het
heil aan te nemen, onder wat bedekte termen of verbloemingen ook,
ten leste dan toch af zou hangen van een onderstelden, ingebeelden,
maar feitelijk in den zondaar niet bestaanden „vrijen will”

Met algeheele terzijdezetting van dit zonderling en gelijk onze
ouden zeggen zouden „zeer curieus” gevoelen, sta het daarom hier
nogmaals onomwonden en in de duidelijkste termen uitgesproken,
dat de belijdenisschriften der Gereformeerde kerken in deze landen
(met inbegrip van vraag 37 uit den Catechismus) een zoodanig diep
bederf van het menschelijk hart door de zonde leeren, dat in het
zondaarshart de kracht om een aangeboden Christus aan te nemen,
in den meest volstrekten zin ontkend wordt.

Toch is dit ons niet genoeg.

Ook tegenover hen, die zich gerechtigd achten onze formulieren
te versmelten en om te gieten, moet de waarheid: „Dat de genade
particulier is!’ staande worden gehouden,

En, zonder verwijl zal dan ook in ons volgend artikel, alleen op
gronden aan de Schrift en aan het beleid der rede ontleend, op de
overtuigendste wijze worden aangetoond: „Dat wie een algemeene
genade bepleit, feitelijk den prikkel der zonde en van haar diep be-
derf, ’t zij dan in Pelagiaanschen, of in Roomschen zin afstompt en
krachteloos maakt.”

VANS

DE ONMACHT.

Daarom dat het bedenken des vleesches

vijandschap tegen God is; want het onder-

Î werpt zich der wet Gods niet; want het kan
ook niet. Rom. 8 : 7.

Tot onze vreugde mogen wij bespeuren, dat onze artikelen over
„de algemeene of bijzondere genade?” niet onopgemerkt voorbijgaan.
Althans nooit nog ontvingen we onder het schrijven van zulk een
reeks, zoo vele teekenen van ernstige belangstelling, als ditmaal.

Wel zijn er ook onder de inkomende brieven, die meer een vrien-
delijk protest bedoelen, dan dat ze betuiging van instemming beoogen.
Maar hoe zou dit anders kunnen, bij het bepleiten van een stuk der

46

waarheid, dat nu reeds vijftig jaren van de meeste kansels niet meer
gehoord werd en onder uitheemschen invloed uitstierf uit de belijde-
nis van het grooter deel der gemeente?

Ons doel met deze artikelen is dan ook in het minst niet, om
allen en een iegeliijk te verketteren, die het particulier karakter der
genade óf loochent óf anders belijdt dan de Gereformeerde kerk het
deed. Maar eer integendeel, om door kalme uiteenzetting van wat de
Gereformeerde kerk op grond van Gods Woord beleed, vele kinderen
Gods weer van den doolweg der gedachten terug te roepen, en het
besef te hernieuwen van wat eertijds voor een geestelijk gespierder
geslacht, van de zaak het pit was en het wezen.

Men verwere zich dus niet tegen ons, als tegen een zich opwer-
pend „oordeelaar der gedachten” Wij hebben niet te oordeelen.
Alleen te getuigen is onze roeping. En wien het nu voorkomt, dat
hij in zijn geweten vrij is, om ons getuigenis terzijde te leggen, welnu,
die doe zulks dan in stillen ernst voor Gods aangezicht en bidde voor
den z. 1. feil gaanden broeder.

Slechts houde men dit wel bij zijn oordeelen in het oog: Het stuk
der waarheid, gelijk wij dit uitleggen, is de belijdenis der Geref or-
meerde kerk, én in haar actestukken, én in de onafgebroken reeks
van haar schitterendste godgeleerden. En datgene, wat tegenover ons
door menig critiekbeoefenaar of briefsteller werd volgehouden, is een
standpunt, dat onze vaderen uitnemend wel gekend, maar juist daar-
om in de schatboeken hunner godgeleerdheid op zeer beslisten toon
afgewezen en veroordeeld hebben.

En nu is het zeer zeker in het afgetrokkene mogelijk en denkbaar,
dat de Gereformeerde kerk gedwaald heeft, en dat Gereformeerde god-
geleerden, die eens Europa met hun glans beschenen, den bal mis-
sloegen, — en dat we dus, uit gehoorzaamheid aan Gods Woord,
hoe eer hoe beter b. v. Luthersch hebben te worden. Mits men dat
dan ook maar doe!

Maar het gaat toch iets te ver, dunkt ons, indien, gelijk nu gebeurt,
broeders onder de predikers en broeders onder de hoorders, die tot
de Gereformeerde kerk behooren en er in blijven, iemand die dood-
eenvoudig niets doet, dan herinneren, wat dier kerke belijdenis en
dier kerke godgeleerdheid is, weerspreken en nauwelijks tot uitspreken
tijd gunnen, als vertelde hij, wie weet, wat vreemde, in het onge-
rijmde loopende en in zich zelf geoordeelde dingen.

Men houde toch wel in het oog, dat wij niet aanvallen, maar ver-
dedigen.

In den aanhef van ons eerste artikel is het duidelijk uitgesproken,
dat het „Christus pro omnibus” (Christus stierf voor allen) thans
bovendrijft, en wie daar niet voor zwicht, uit de synagoge wordt
geworpen.

Niets dan een poging, om tegen dat ‚harde oordeel protest aan te

4

teekenen, werd daarom onzerzijds gewaagd En daarom haalden we
de oude eigendomsbrieven onzer Gereformeerde familie weer voor den
dag, en openden en herlazen nog eens de intiemer familiebrieven, en
lieten daarin zien, dat dan toch dat „Christus pro omnibus!” ook
vroeger niet werd beleden.

Mocht dit dan niet?

Is een weeropkomen voor wat vroeger heel uw kerk beleed, dan
onoirbaar geworden ?

Is dan het woord, mits het broederlijk in toon blijve, niet meer
vrij ?

Toeh willen we ter voorkoming van misverstand en ter vriendelijke
beantwoording van menig belangstellend woord, even op deze drie
opmerkzaam maken :

Ten eerste, dat bij de leer van de particuliere genade onafscheide-
lijk hoort de leer van het verbond, die we, zoo er krachten vergund
worden, dan ook onverwijld na afloop van deze reeks zullen ter sprake
brengen. En nu is het juist in deze leer wan het verbond, dat al de
ingewikkelde vragen van Evangelieaanbieding, recht tot vermaan,
sacramentsbediening, zending, enz, waar men nu telkens op wijst,
haar volkomen bevredigende oplossing eerst kunnen, maar dan ook
zullen vinden.

Ten tweede, dat wij er in de verste verte niet aan denken, om
alle sprekers en hoorders in de kerk, die thans het „Christus pro
omnibus’ vasthouden of drijven, zonder onderscheid als Pelagianen
of Remonstranten te brandmerken. Dit ware de onbillijkheid zelve.
Neen, er zijn te allen tijde tweeërlei soort bestrijders der particuliere
genade geweest: de één een soort dorre, doodsche, koude verstands-
menschen, die geen toon van leven ooit uit het hart gevend, uit
valsche veronderstellingen van menschelijke wijsheid, een zielloos leer-
geraamte tegenover het met zenuwen en spieren en huid overtogen
geestelijk organisme van Gods heilige waarheid stelden; en dat
waren de Pelagianen vanouds en de Remonstranten van de 17de
eeuw, en de kinderen der Remonstranten, die ge thans nog onder
alle kerken vindt. Maar naast deze stond van oudsher en staat nog
een geheel ander soort menschen, die wel terdege warm en bezield
zijn, maar misleid door feil gaande Schriftuitlegging, misleid door een
onjuist onderricht, en de iijslijke diepte van het genadeverbond niet
aandurvend, huiverend terugdeinzen, en nu er zoo aan toe staan, dat
ze beide dingen saâm belijden: én dat de genade particulier is, én
dat het toch naar Godes willen en bedoelen gruwelijk is de genade
tot iets particuliers te beperken. Welnu, die laatsten aarden meer
naar het Luuthersche, en overmits nu onze rechtzinnige godgeleerdheid
deze laatste twintig jaren bijna uitsluitend uit Luthersche landen ge-

+ Í f Ze A ek à Oee ACP
A

48

importeerd is, zal men veiligst gaan en het meest broederlijk hande-
len, door slechts in sterk sprekende gevallen aan den Remonstrant-
schen zuurdeesem te denken, en in den regel niets ergers te vermoeden
dan Luthersche onklaarheid.

En, wat we in de derde plaats toch ook even moeten opmerken:
telkens en telkens schrijft men ons, dat men wel gelooft dat de ge-
nade particulier en de mensch geheel verdorven is, zoodat hij zonder
Gods tusschentreding het heil niet kán aannemen. Maar desniettemin het’
„gestorven voor allen hoofd voor hoofd” daar onverzoend naast stelt, wel
belijdende dat dit strijdt, maar niettemin beide vasthoudend, wijl beide
in Gods Woord wordt geleerd. Dat we dus metterdaad onrecht plegen,
met uit hun belijdenis van een Christus, die voor allen stierf, af te
leiden, dat ze derhalve den prikkel der zonde afstompen.

Immers hiertegenover zouden we ons dan toch de bescheiden vraag
willen veroorlooven, of. even hetzelfde onrecht ons zelven niet elk
oogenblik overkomt. Zóó toch zegt men van ons: „Gij, met uw pre-
diking, dat niemand gelooven kan, indien hij niet tot geloof ver-
ordineerd is, kweekt domme, doodsche lijdelijkheid, en maakt allen
Evangeliearbeid door uw: Jk kan niet, als God het mij niet geeft!
volslagen ijdel.” Want dit weet ge toch ook wel, dat wij van onzen
kant daarop evenzeer antwoorden: „Te verklaren, hoe het samengaat,
dat het niet gelooven geheel en eenigliijk des zondaars schuld, en het
wel gelooven geheel en eenigliijk Gods genade is, kunnen we niet
ganschelijk; en nochtans houden we beide vast, wijl God ons beide
ootmoedig te belijden in zijn Heilige Schrift beveelt” _

Het komt er dus op neer, dat men zóówel op het standpunt der
algemeene als der particuliere genade, ter laatste instantie op een
tegenstrijdigheid stuit en voor een poorte komt te staan, die zich niet
opent. Alsmede dat men in beide gevallen eindigt met twee nog on-
verzoende en voor ons denken niet volslagen rijmende feiten, naast
elkaar te laten staan, alleen uit gehoorzaamheid aan Gods Woord.

Welbezien komt de vraag die de zaak voor uw ziel beslist, dus
maar hierop neer: Welke twee feiten leert Gods Woord? Leert het:
een algemeene genade naast een particuliere? Of wel openbaart het
ons een onverbrekelijken raad van Gods willen naast een volstrekte
verantwoordelijkheid in het schepsel?

Het eerste nu ontkennen, het tweede beweren we, en voor dat be-
weren leveren we bedaardeliijjk en in geleidelijke ontwikkeling ons
bewijs.

We weten dus uitnemend goed, dat vele der broederen, die het
„Christus voor allen” leeren, desniettegenstaande zeer strengelijk aan
het diep bederf der zonde vasthouden, en spraken dit van de ethische
godgeleerden dan ook nadrukkelijk uit. Maar wat we ten deele reeds -
aantoonden en nog verder aantoonen zullen is, dat ze in hun be-
lijdenis „dat Christus voor allen stierf” feitelijk weer opheffen, wat

49

ze in hun leer over de zonde beleden hadden, en alzoo van onder-
stellingen uitgaan, die Gods Woord niet steunt, maar als onwezenlijk
verwerpt.

En nu weten we uitnemend goed dat men soortgelijk bezwaar ook
tegen het door ons aan de Gereformeerde kerk ontleende, tegen kan
werpen. Maar vooreerst scheelt het dan toch altijd iets, of men in een
Gereformeerde kerk de Gereformeerde belijdenis op zijn hand of tegen
zich heeft. En ten andere zien we ter wereld niet in, waarom de
broederen en zusteren, die er steeds en altijd weer op terugkomen,
dat de Gereformeerde prediking lijdelijk maakt en het besef van ver-
antwoordelijkheid wegneemt, niet ook eens tot het duidelijk inzicht
zouden gebracht worden, dat (daargelaten nu eens wie gelijk heeft)
hun en haar prediking heusch op geen minder ernstig bezwaar af-
stuit, want dat zij, veel erger nog, de ootmoedige belijdenis knakken
van het volstrekt bederf der zonde, en op het stuk van schuldbesef
van onderstellingen omtrent den zondaar uitgaan, die rechtstreeks in-
druischen tegen wat Gods heilig Woord ons over de natuur, de in-
kankering eu de doodelijke gevolgen der zonde heeft geopenbaard.

Ons dunkt, deze opmerking zal over en weer tot bezadigdheid
stemmen.

Want vóór alle dingen is toch wel dit noodig, dat wie in waarheid
bij de in Zion geborenen geteld worden, afstaan van alle ongerechtig-
heid, óók in het onderzoek der waarheid.

En stemt men ons dit nu toe, dan veroorloven we ons toch de
vraag: of de voorstanders van het „Christus voor allen” niet bijna
zonder uitzondering belijden, dat in den raad des heils de mensch is
aangezien, niet gelijk hij vóór den val was, maar gelijk hij door den
val werd. Lieden, hetzij dan leeken of geleerden, die het „Christus
voor allen” dreven, en die toch niet „den gevallen zondaar” als voor-
werp der verkiezing stelden, hebben wij althans dusver niet ont--
moet.

Of dit nu juist of niet juist gezien is, verblijve ditmaal in het
midden. Niet met den stand der dingen, gelijk die wezenlijk is, maar
met dien stand der dingen zooals de niet-Gereformeerde broeders zich
die voorstellen, hebben we hier te rekenen.

En dan staat het vast, dat al diegenen onder hen, die met ons nog
een raad Gods tot behoudenis van zondaren belijden, stellig en beslist
zich voorstellen, dat de besluiten van dien raad niet over een nog
onzondig schepsel zijn uitgegaan, maar over een schepsel dat reeds
als zondaar verloren was.

Het spreekt dus vanzelf, dat het reddingsplan, de heilsraad, de ver-
lossingsbesluiten, door God den Heere niet gemaakt zijn, met het oog

IV 4

Er tE bd hal a OPA ne ren
Wk Ì Gs ES

50

op wat de mensch had kunnen doen eer hij viel, maar met het oog
op datgeen waartoe de mensch nog in staat bleef nadat hij zondaar
geworden was.

Wie, als er brand uitbreekt in een gevangenis, waarin alle gevan-
genen in de boeien geklonken zitten, snel een plan beraamt om ze te
redden, zou toch immers ongerijmd handelen, indien hij eenvoudig de
deuren opengrendelde, ze er uitriep en een ladder aanwees, en dacht:
Nu zullen ze er wel uitloopen, want eer ze in de boeien gingen, be-
wogen ze zich vrij. Em hij zou immers, om niet onverstandig te
handelen, wel aldus moeten redeneeren: „Of ik de deuren al openzet
en ze roep, baat niet. Herst moeten hun de boeien losgemaakt. Anders
kunnen ze niet weg!’

Zie ik dus omgekeerd, dat bij zulk een brand, een energiek directeur,
die precies weet wat zijn gevangenen kúnnen of niet kúnnen, een-
voudig last geeft, om niet anders te doen, dan de deuren open te
grendelen en de gevangenen te waarschuwen, dan ben ik in staat,
om op de vraag: „Waren de gevangenen geboeid?” stellig en zeker
te antwoorden: „Neen, ze waren niet geboeid, want anders zou de
directeur ook hun boeien eerst hebben doen losmaken!”

Brengt men dat nu op Gods bestel voor de verlossing van den
zondaar over, dan volgt hier alzoo uit, dat God de Heere onmogelijk
in zijn heilsraad de redding van allen kán bedoeld hebben, dan in
één van deze beide gevallen: of dat ze allen ongeboeid in het ge-
vangenhuis zaten, of dat Hij aan allen de boeien liet afnemen eer
Hij ze riep.

Elke andere onderstelling weerlegt natuurlijk zichzelve.

Te roepen, om te redden als het huis af brandt, wie vast en geboeid
zit, dat ik het weet, zonder dat ik die boei hem eerst afneem,
kan niet.

En dat nu God de Heere niet aan allen de boei eerst afneemt is
onweersprekelijk; want „dat afnemen” is niets minder dan de weder-
geboorte; en dat deze niet in alle schepselen, gedoopt of ongedoopt,
metterdaad gewrocht werd, lijdt geen tegenspraak.

Er is dus slechts één geval denkbaar, waarin God, die den zondaar
door en door kende, nog de intentie kon hebben, toen Hij zijn heils-
plan vaststelde, om allen, hoofd voor hoofd te redden, t. w. indien
God wist, dat de zondaar niet geboeid was en niet met zijn kluisters
aan den kerkerwand vastzat!

Ge kunt dan de gevolgen der zonde nog zoo donker kleuren als
gij wilt, en zeggen, dat hij besloten zit in een diensthuis, opgesloten
is achter grendelen, verzwakt is in zijn kracht; maar ge acht dan
toch dat hij in dien kerker zijn vrijheid van beweging behield. En
hoe gebonden en angstig en ontzettend ge u zijn toestand ook voor-
stelt, indien ge die deur van zijn cel maar openstoot, en de gangen
vrijlaat, dan kan hij er, naar uw voorstelling, toch uit.

51

Dan kan hij.

Of hij het nu ook doet of het niet doet, dat staat aan hem !

Zijn redder is, de vlammen door, tot aan zijn cel gekomen.

Maar acht. hij het nu in zijn kwaadaardig opzet verkieslijk, om tegen
al dat ontfermend roepen van zijn redder in, toch in de vlammen om
te komen en onder het puin van zijn kerker bedolven te worden,
dat staat dan aan hem, dat moet hij dan weten, zijn redder deed al
wat tot redding noodig was, het overige verbleef aan hém.

Van een boei is hier dus geen oogenblik sprake.

Mits de kerker maar open ging was hij vrij om zelf te beslissen,
of hij blijven wilde of gaan.

Zóó en niet anders moet dus ook God de Heere den zondaar ge-
kend hebben, toen Hij in en bij zichzelven de intentie formeerde om
allen te redden en den Christus voor allen sterven liet.

Hij, God, de Alwetende, die het hart ook van den zondaar door-
grondt, en zich over wat de zondaar nog kon of niet meer kon, niet
heeft kúnnen vergissen, moet, om die intentie te hebben kúnnen
formeeren, dus geweten hebben:

„Een zondaar heeft hef vermogen nog overgehouden, om het heil
te kunnen aannemen of verwerpen naar eigen wilskeus.”’

„Hij kan als zondaar weinig meer.)

„Schier niets.”

„Dus vooral niet zichzelf een rantsoen voor zijn ziele vinden.”

„Maar om, als Ik hem den Christus als rantsoen aanbied, alsdan
dien Christus te weerstaan of aan te grijpen ten leven, dat ééne, ja,
dát kan de mensch, ook nadat hij zondaar. wierd, nog wel!”

Alleen zóó is de intentie om allen te redden in den Alwetende
denkbaar.

De intentie, om als de helft zijner manschappen met bevrozen
voeten in het hospitaal liggen, door een overijlde vlucht allen te
redden, kán een legeroverste, die even nadenkt, ook niet maar één
oogenblik bij zich voelen opkomen.

Een wensch: „Mocht ik ze allen kunnen redden!” o, gewisselijk
die zal zeer zeker in zijn hart zijn, maar een wensch die dáárom
geen intentie kán worden, overmits hij weet: vluchten kan men met
voeten die bevrozen zijn, nu eenmaal onmogelijk.

Hoor ik dus van een generaal, die de intentie heeft dat al zijn
manschappen hoofd voor hoofd zieh door de vlucht uit de met sneeuw
bedekte passen van den Balkan zullen redden, dan weet ik tevens,
dat, voor zoover die veldheer wist, nog van geen enkel soldaat de
voeten bevrozen waren.

Van een intentie in God bij het formeeren van het heilsplan en
het uitvoeren er van in Christi sterven, om alle zondaren hoofd voor
hoofd te redden, kan dus geen sprake zijn, tenzij God wist, dat al
deze zondaren nog de macht, de kracht, het vermogen hadden over-

52

gehouden, om, zonder tusschenbeide tredend woord van zijn goddelijke
almacht, te gelooven in Jezus Christus en in de verlossing door zijn
bloed.

Vraagt men nu daarentegen, of naar Gods heilige wetenschap, zulk
een vermogen in den zondaar nog metterdaad aanwezig was, dan
kunnen we ons aan elke gissing spenen, overmits God zelf in zijn
heilig Woord ons de meest omvattende en meest stellige mededeeling
omtrent den toestand van een zondaar gegeven heeft.

Die toestand is namelijk naar luid der Heilige Schrift niets minder
dan een toestand van dood.

De zonde wordt door den dood als haar straf, op de voeten
nagevolgd.

Geestelijk wordt dus zelfs elk klein wichtje „dood” geboren.

Het kan zijn, dat er reeds gelijk bij Johannes den Dooper, wer-
kingen van den Heiligen Geest in het nog ongeboren wicht plaats
grijpen. Maar overmits we spreken van het geval, dat de zondaar ge-
looven zou, zonder tusschentredend wonder Gods, kan dit hier buiten
bespreking blijven.

Een zondaar wordt dus in het oogenblik van zijn ontvangenis,
krachtens de toegerekende schuld van Adam, met de golven van den
geestelijken dood overtogen.

Hij is alzoo, hij zij dan oud of jong, arm of rijk, vormelijk braaf

of onbraaf, dood in zonden en misdaden.

Eerst uit dien „dood” moet hij „overgegaan zijn in het leven,” om.
het leven deelachtig te worden.

Want zoolang hij in dien dood bevangen blijft, 1s hij „krachteloos,”
„kan hij het Koninkrijk van God zelfs miet zien,” wil hij niet in
Jezus gelooven omdat „hij niet tot hem komen kan” en grijpt hij de
erbarming Gods niet aan, „omdat hij als natuurlijk mensch zelfs „get
begrijpt de dingen die des Geestes Gods zijn !”’

Immers hij is door dien dood alzoo „vervreemd van het leven
Gods,” dat ook zelfs zijn „verstand verduisterd is geworden,” en vlak
bij Jezus staan, Jezus zien, ja, Jezus’ eigen stem hooren kan, zonder
zelfs van verre te vermoeden of te gissen, dat het nu Jezus is.

Van Hem die de nieren proeft en ons tot op den bodem van het
hart doorschouwt, ontvangen we dus in de Schrift de aanzegging, dat
een zondaar dood is en derhalve geen kracht, geen macht, geen be-
kwaamheid of vermogen overbehield, om dat grootste en ontzettendste
te doen, waartoe een zondaar geroepen wordt, d. w. z., om zijn ik
weg te werpen en Jezus voor zijn ik in plaats te nemen.

„Dood !” toch is niet nog half of ten deele leven, maar de ont-
stentenis, een ontbreken, een niet aanwezig zijn van leven.

Geheel overeenkomstig met wat de Schrift van ’s zondaars redding

53

leert, dat namelijk het leven hem alleen weer in kan worden gestort
door Hem die alleen wonderen doet.

Zij die derhalve in God niet alleen een bloot „liever willen” in
het afgetrokkene, maar een werkelijke intentie stellen, om alle zon-
daars hoofd voor hoofd zalig te maken, komen hierdoor in openbare
tegenspraak met wat de Heere zelf in zijn Woord over het onuit-
sprekelijk diepe bederf en de ontzettende verwoesting van de zonde
in den zondaar klaar en ondubbelzinnig geopenbaard heeft.

Een tegenspraak die we natuurlijk eerbiediglijk en ootmoediglijk
zouden moeten laten voor wat ze is, indien even klaar en ondubbel-
zinnig in diezelfde Schrift zulk een intentie Gods ons werd bekend
gemaakt.

Maar dan ook een tegenspraak, waarvan een iegelijk wel de ver-
antwoordelijkheid voor zijn eigen ziel overwege, nu een geheel andere
verklaring van de Schriftplaatsen, waaruit men dit af poogt te leiden,
van oude tijden her door de uitnemendste Schriftverklaarders, we
noemen slechts een Augustinus, Calvijn en Voetius, gegeven is.

NEE.

HET WEZEN EN DE DEUGDEN VAN DEN
HEERE ONZEN GOD.

Dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen,
den eenigen waarachtigen God.
Joh. 17 : 3.

De tweede oorzaak, waarom de algemeene genade dient verworpen
te worden, ligt daarin, dat ze onvereenigbaar is met wat de Heilige
Schrift ons openbaart over het wezen en de eigenschappen van den
levenden God.

Let wel, we zeggen niet: „met wat de mensch zich alzoo aangaande
God en zijn eigenschappen heeft ingebeeld; maar zeer nadrukkelijk :
„met wat de Heilige Schrift ons dienaangaande openbaart”

Die eerbied voegt ons.

Buiten de Schrift toch; dát komt thans met elken dag klaarder
aan het licht; weten we van den levenden God niets met juistheid
en bepaaldheid.

Wel kennen ook de heidenen „zijn eeuwige kracht en goddelijk-
heid; wel voelt ook de meest volslagen atheïst, in heftige levens-
oogenblikken, nog het sidderen van dien heiligen God door zijn hart

54

gaan; en wel valt dus elke verontschuldiging weg, die de Godlooche-
naar voorwendt; maar afdoend, maar zaligmakend, maar zuiver, maar
voor den zondaar genoegzaam is die natuurlijke Godskennis volstrekt
niet.

Wij mogen er ons dus volstrekt niet aan storen, of men al goed
heeft gevonden, buiten de Heilige Schrift zich een denkbeeldigen God
uit te denken van wiens gezindheden en bedoelingen men, naar den
maatstaf der menschelijke liefde, met de grootste verzekerdheid, de
strijdigste dingen wist te verhalen.

Dat toch is alles een spel van gissingen, vermoedens, meeningen;
maar waaraan elke grond van zekerheid ontbreekt.

En wijl het ons nu volmaakt onverschillig is, of onze belijdenis
van de waarheid al dan niet overeenkomt met wat het sommigen
menschen belieft van God te denken of zich in te beelden; en het
er ons alleen maar om te doen is, om wel en scherp toe te zien, dat
onze belijdenis algeheellijk strookt met den levenden God zelf, zooals
Hij wezenlijk is en werkelijk bestaat, zoo kunnen en mogen we ons
niet anders dan met de Heilige Schrift inlaten, als die alleen weet
en zegt en toont, wie God en hoe die God wezenlijk God is.

En ons dunkt zelfs de ongeloovige moet toestemmen, dat we daarin
gelijk hebben.

Immers van tweeën één: óf in de Schrift hebben we geopenbaarde
waarheid, óf wel een geopenbaarde waarheid is er niet.

Stel nu, ze was er niet, welnu dan werd immers elk nader onder-
zoek overbodig; want is er geen stellige zekerheid te verkrijgen, dan
Is mijn gissing even veel of even weinig waard als de uwe; en be-
staat er geen de minste reden, waarom ik mijn belijdenis van de
particuliere genade naar uw ingebeeld begrip omtrent God ver-
anderen zou.

En is er daarentegen in die Heilige Schrift, gelijk we met stillen
dank belijden, wel stellige waarheid geopenbaard, dan mag ik immers
niet alleen, maar dan moet ik uw voorstelling omtrent den omvang
der genade wel zoo lang en zoo volhardend bestrijden, tot ze ophoude
te kort te doen aan wat ons aangaande het wezen van het Hoogste
Wezen in die heilige oorkonden is “geopenbaard.

En dit nu alzoo vaststaande, zij het bescheidenlijk, maar met den
diepsten ernst tevens, aan de overweging uwer ziele overgegeven, of
het niet aan de eere van Gods Wezen te kort doen is, indien ge in
het bepleiten der algemeene genade volhardt?

Wat toch is de voorstelling, die zich de doordenkers op het stand-
punt der algemeene genade van den Heere onzen God maken?

Ze beelden zich dan in, dat de hooge en heilige God, wien al zijne
werken van eeuwigheid bekend zijn, van eeuwigheid af geweten, ge-

‘

55

zien en met zijn goddelijke kennis gegrepen heeft, dat er uit het gansche
menschelijk geslacht slechts „een schare” eeuwig leven zou indrinken
eer de dood kwam. Wel een schare „die niemand tellen kan”; ook
„een schare uit alle natiën en geslachten”; maar toch altijd slechts
een schare uit de massa, dus niet het geheel: niet allen.

Over dit feit twist men niet.

Dat geeft men voetstoots toe.

Ja, niets staat vaster dan dit zekere, dat op verre na nict alle
menschen eer ze den geest des levens over de lippen uitblazen, den
levendmakenden Geest in de ziel hebben ontvangen.

Van deze uitkomst; van deze ontwijfelbaar zekere uitkomst nu,
zeggen ze, heeft de Heere onze God kennis gedragen, toen Hij den
raad des heils heeft vastgesteld.

En er wel zóó kennis van gedragen, dat God de Heere niet, gelijk
een sterfelijk mensch, bij zichzelven gedacht heeft: „Och, wie weet,
of toeh ook die anderen niet nog wel mijn Zoon zullen aannemen !
Alle dingen zijn mogelijk! Ook op hun toebrenging kan en mag nog
gehoopt”! — maar er kennis van gedragen in dien vasten, zekeren,
stelligen zin, dat de uitkomst niet anders zijn zal of kan, dan Hij,
de eeuwige God, die van eeuwigheid af kent, weet, doorziet en peilt
tot op den bodem.

Ja, er kennis van gedragen met dat zóó Ee heldere inzicht van
het goddelijk doorgronden, dat de oorzaken van hun verderf naakt
en geopend voor zijn goddelijk aanschouwen lagen; en al de gangen
en paden, waarlangs hun verderf zich zoo noodlottig ontwikkelen zou,
van der dingen aanvang af door zijn goddelijk oog doorgluurd zijn
en nagespeurd; en in al zijn ontzetting het schrikkelijk diep bederf
der zonde, waar deze booze, wrange vrucht uit voort zou komen,
door zijn goddelijke alwetendheid tot in zijn wortel, dat is, tot in
het binnenste van Satans leugenhart is doorgrond.

En desniettemin beeldt men zich nu in, schrijft en leeraart, dat
diezelfde heilige, heerlijke, het al doorziende en doorgrondende God,
bij het beramen van zijn heilsplan, den wil, de bedoeling, de intentie
gehad heeft, om zijn eeniggeboren Zoon „den losprijs,” ook voor hen
die ten verderve zouden gaan, op Golgotha te laten betalen.

Leerende dus, dat God de Heere volkomen zekerlijk geweten
heeft: „Ze kunnen wiet gered worden”; en dat diezelfde God des-
niettemin een heilsplan gemaakt heeft als kon Hij ze wel redden;
als ware hun redding zeer wel denkbaar; en als legde Hij het, naar
de intentie van zijn plan, dan ook metterdaad op aller redding toe.

Twee voorstellingen die elkaâr natuurlijk volstrektelijk uitsluiten
en geen oogenblik saâm kunnen bestaan, zelfs niet in een helder
menschenhoofd; laat staan dan in het wezen Gods.

Aldus toeh wordt in het wezen Gods de mogelijkheid gesteld, dat
Hij, de Heilige, iets in dezer voege ongeveer in zichzelven zou be-

56

raamd hebben: „Ze zullen wel verloren gaan; maar wie weet, ik
wilde ze toeh zoo van heeler harte nog allen redden; laat mij alzoo
een oogenblik doen als wist ik niet, dat ze sterven zullen in hun
zonde, en alsnu een plan van redding ontwerpen, waarbij ik een
oogenblik uit mijn goddelijke gedachten wegzet en vergeet, wat ik
nochtans zie en weet.”

En nu geven we volkomen toe, dat zulk een strijdige overlegging
in den mensch van stof alleszins vallen kan. Vooreerst doordien zijn
kennis van wat de uitkomst zijn zal, altijd onzeker blijft; en ten
andere wijl hij boven zich altijd een God heeft, die mogelijk maken
kan, wat hem ondenkbaar scheen.

Maar hoe het mogelijk is, dat men zulk een kortzichtig en tegen-
strijdig overleggen en beramen zich in den hoogen God denkt, dat,
we komen er rond voor uit, dat verstaan we niet.

Of hoe, zou er dan ooit in God een gedachte kunnen opwellen,
dat er, hoe dan ook, ergens een nog hoogere macht bestond, die dit
onmogelijke in mogelijkheid zou verkeeren ?

Maar immers dat zou gansch goddelooslijk het stellen van nog een
hooger God, boven den levenden God zijn, wat gansch dwaselijk ge-
dacht ware en den Heere onzen God in de Godheid zelf van zijn
goddelijk wezen ophief.

Zie, we zijn er verre van blind voor en weten het maar al te
Pijnlijk aan de gevoeligheid van ons eigen hart, dat er ook bij de
belijdenis van de particuliere genade een ontzaglijk raadsel overblijft,
hoe die Vader van alle barmhartigheid zulk een uitkomst heeft gewild,
en op die sombere, donkere bedenking komen we wel zeer zeker
terug.

Maar wie daarom nu meenen mocht, dat die twee dus nog maar
gelijk staan en dat aan beide kanten de moeilijkheden even zwaar
zijn, die vergeet Één voornaam ding.

En dat is dit: dat het nog heel iets anders is, of ik iets niet
rijmen kan met een zedelijke eigenschap in God, die ik afmeet naar
wat ik er van aan menschen bespeur, of wel dat ik iets leer wat in
strijd is met die wezenseigenschappen die aan God als God alleen
eigen zijn, en dus geen oogenblik inbreuk dulden of Hij zou ophou-
den God te zijn.

En dat nu juist is hier het geval.

Wezenseigenschap Gods is het: God te zijn en dus niets boven
zich te weten, en derhalve nooit een éénig oogenblik de gedachte in
zich te kunnen toelaten, alsof er door een macht boven Hem nog
mogelijk iets te veranderen viel, aan wat naar zijn goddelijke voor-
wetenschap, niet gered worden zal.

En wijl nu de leer der algemeene genade ons aanspreekt: God
wist wel van eeuwig, dat b.v. Judas niet zalig zou worden, en toch
heeft God bij het maken van zijn heilsplan gedacht: Wie weet of er

51

niet nog iets komt of gebeurt waardoor hij wel zalig wordt; en des-
wege heeft God in zijn plan en Christus in zijn sterven wel terdege
nog de intentie gehad om b.v. ook voor Judas den losprijs inderdaad
en der waarheid te doen betalen.

En daartegen nu komen we, met al de kracht die in ons is, zeer
ernstiglijk op. Dit komt de Godheid in het Goddelijk Wezen te na.
Dit is de wezenheid Gods in het Goddelijk Wezen opheffen.

Dit mag niet toegelaten.

Deze leer moet weerstaan.

Toch, we zullen de eersten zijn om het te erkennen, mag zoo grove
ongerijmdheid niet aan een iegelijk, die de algemeene genade drijft,
worden toegedicht.

En zeker, dit strekt denzulken tot eere.

Maar of ze daarom aan zooveel mindere oneerbiedigheid jegens het
heilige en volzalige Wezen schuldig staan, geven we hun zelven te
beoordeelen.

Wat toch zegt men dan, om aan de klem van dat verwijt te ont-
komen ?

Men beweert dan, dat „wil” en „besluit” twee zijn; dat steeds
door onze vaderen geleerd is: „Wil en besluit dekken elkaâr niet”;
en dat het deswege uitnemend goed denkbaar is, dat in het besluit
alleen zij, die dan ook zalig worden, bedoeld zijn, terwijl in het willen
Gods het heil naar allen uitgaat.

Maar wat, zoo vragen we met nadruk, is deze tegenwerping nu
anders dan een allerschromelijkste verwarring van twee zaken, die
niets met elkaâr gemeen hebben?

o, Zeer zeker zijn „wil” en „besluit” niet slechts onderscheiden,
maar vaak met elkander in lijnrechten strijd. „Gods wil” is: Gij zult
niet dooden; maar in het raadsplan is ook de moord van onzen
Willem den Eerste wel terdege opgenomen. „Gods wil” is: Gij zult
niet echtbreken; en toch is Bathseba voorbestemd Salomo’s moeder
te worden. „Gods wil” is: Gij zult niet stelen; en toch breekt er
geen dief in zonder Gods toelating.

o, Gewisselijk, als er sprake is van den wille Gods die voor ons
menschen ten richtsnoer moet zijn bij ons handelen, dan zeer zeker
is die geopenbaarde wil Gods niets anders dan zijn heiligheid afge-
spiegeld in zijn geboden en die dus niets met zijn besluit of met zijn
raadsplan te maken heeft.

En stond er dan ook iemand op, die den wil, het bevel, het gebod
Gods, aan zijn kerk, dat die kerk het Evangelie zal prediken aan
alle ereaturen, wou vervalsehen, op zij zetten en ongedaan laten, omdat
het toch blijkbaar in Gods besluit niet besloten was, om alle crea-
turen te zaligen, dan ja, dan zou het uitnemend te stade komen, om

58

die heerlijke leus onzer vaderen weer op te heffen en deze ongehoor-
zame bespieders van Gods besluiten den nek weer te doen krommen
onder de gehoorzaamheid aan het gebod.

Maar wat vordert men in het onderhavig geval daar nu meê?

Is hier dan nu sprake van wat de mensch zal hebben te doen, of
wel integendeel van hetgeen God zelf doet en doen laat door zijn
Zoon ?

En als dan ieder moet toestemmen, dat Gods intentie om den
Christus te laten sterven voor alle personen of slechts voor hen die
zalig zullen worden, niets ter wereld uitstaande heeft met wat God
wil dat de mensch zal doen, maar zich geheel bepaalt tot een raad
en plan dat God zelf uitvoert, is het dan toch, zoo vragen we met
aandrang, is het dan toch niet het toppunt van ongerijmdheid, om
die onderscheiding van „wil’ en „besluit” hierbij tepas te brengen?

Wat toeh zou men dan krijgen?

Er zou dan zijn eenerzijds een wil Gods, om zelf te arbeiden aan
aller zaligheid, en anderzijds een wil Gods, om zelf een plan uit te
voeren, waar volgens niet allen zalig worden.

Zie, als er sprake is van wat de mensch doen moet, en wat God
zal uitvoeren, dan heb ik met twee factoren, met twee personen, met
twee willen, met twee handelingen te doen, en is het dus volkomen
juist gezien, dat ik tusschen die twee factoren, personen, willen en
handelingen behoorlijk en juist onderscheid. Duidelijkheidshalve noemt
men dan den eersten factor het gebod en den anderen het besluit, en
stelt nu beide rechtens tegen elkaär over.

Maar hier is sprake niet van wat God wil dat de mensch, maar
van wat God wil dat God zelf zal doen. Sprake dus van één factor,
van één persoon, van één wil, van ééne handeling. En nu vragen we
toch: Hoe wilt ge in één persoon, in één zelfden wil, in één zelfde
handeling nu „twee soorten van willen” onderscheiden? Hoe spreken
we van een wil die in Gods intentie was, en dan weer van een wil
die was in zijn besluit?

Tusschen intentie en besluit kan ik nog wel in volgorde onder-
scheiden, niet waar?

Ik kan een intentie hebben, om alle armen van de stad een winter
lang te onderhouden; maar voorts nu bij nader onderzoek bevindende
dat dit onmogelijk is, in strijd met die intentie besluiten, om er
slechts zooveel bij het leven te houden als ik redden kan.

Dan duurt die intentie tot aan het besluit; maar om dan ook te
eindigen als het besluit geboren is, en van dat oogenblik af niet langer
als intentie te bestaan.

Maar dat willen de voorstanders der algemeene genade volstrekt
niet.

Want zie, Christus’ dood ging niet aan het besluit vooraf, maar
volgde er op en er uit. Lieden dus die beweren, dat Christus naar

ein bern Ad

59

de intentie Gods voor allen gestorven is, leeren wel terdege dat de
intentie Gods om allen te zaligen in het besluit zelf is opgenomen.

Er zou dan besloten zijn, met ware intentie om den Christus voor
alle personen zonder onderscheid te laten sterven, en tevens ón precies
hetzelfde besluit óók besloten zijn, dat de vrucht van Christus’ dood
slechts aan een deel ten goede zou komen.

Wil en besluit staan hier dus niet tegenover elkander, maar het
is alleen en uitsluitend de vraag: of men in één en hetzelfde besluit
tegelijk de „wetenschap” stellen kan: het gebeurt zekerlijk niet! en
desniettemin, niet den vagen wensch, neen, maar „de vaste intentie,”
om het toch te doen.

En dat nu weerspreekt zichzelf. Dat is niet aan te nemen en mag
niet aangenomen. Dat is wartaal.

Zie reeds Voetius zei, zoo naar waarheid: God kan zeer zeker won-
deren doen, maar daarom kan God toch nooit maken, dat 2 x 2 —= 3
zij, of dat het zwarte te gelijker tijd wit blijke, of ook dat ja op het-
zelfde oogenblik ook neen is. En hij komt zeer ernstig op tegen de
weeke zielen, die dit voorbij ziende, den eerbied voor het Goddelijk
Wezen te na komen.

En zoo ook zou men hier, door „in één zelfde besluit” ja en neen
tegelijk te stellen, Gode metterdaad iets ongerijmds toedichten, wat
met alle kracht dient weerstaan.

___Ja schier met alle eigenschappen Gods, die door de Heilige Schrift
ons aan het goddelijk Wezen getoond worden, komt deze leer der
algemeene genade in botsing. B. v. om slechts iets te noemen, met
zijn ongekreukte en onkreukbare rechtvaardigheid.

Dit toch zal wel ieder toestemmen, dat niets op meer in het oog
loopende wijze elk denkbeeld van gerechtigheid weerspreekt, dan dat
ge den slaaf, voor wien de losprijs betaald zs, desniettemin weigert
vrij te laten uitgaan.

En toch, heeft Jezus, gelijk men voorgeeft, het rantsoen, den los-
prijs voor alle personen voldaan en betaald, en erkennen de voor-
standers van het Universalisme desniettegenstaande zelven, dat, ja,
laat ons het maar in diepe smarte erkennen, dat de meesten in hun
zonde sterven, hoe zult ge dan nog de rechtvaardigheid van een God
staande houden, die dan eerst den losprijs voor de verlorenen zich
betalen liet, en hun desniettemin, als ware dit niet betaald, de zonde
toerekent ?

Maar toch we treden daarin voorshands niet dieper. Dat toch en
zooveel meer komt te zijner plaatse vanzelf ter sprake.

Voor ditmaal zij het genoeg te hebben aangetoond, dat de leer der
algemeene genade óf in God de gedachte stelt, dat er nog een macht

60

boven God zou zijn, óf dat ja en neen in het ééne goddelijke besluit
zou saàmvallen.

En wijl nu het eerste het eigen merk der Godheid in Ged ver-
nietigen zou, t. w. van te zijn de “Allerhoogste; en het tweede Gode
iets ongerijmds zou toedichten, — zoo blijkt hieruit, dat wel terdege
het Wezen Gods als God zich tegen deze voorstelling verzet, bij een
iegelijk, die nog aan een besluit gelooft en aan de voorkennisse Gods
niet twijfelt.

En nu weten we zeer wel, dat ook zoo ons spreken stamelen is

en blijft, en dat met name het denkbeeld van een overgang in tijd
op God den Heere niet toepasselijk is en dus „het eeuwige” in Hem
al ons begrip te boven gaat.

Maar hoe diep we hiervan ook overtuigd zijn, en hoezeer we er
zelven op dringen, dat men dit toch nimmer vergete, toch weigeren
we met ons goed recht daarom, zulk een onmogelijke voorstelling
aan te nemen.

Want immers, we bepaalden ons uitsluitend tot wat de Heilige
Schrift ons zeer stellig omtrent Gods „voorkennisse” en den B
zijns willens” geopenbaard heeft.

En dat niet aan te durven is volstrekt geen Seba schuchter-
heid, maar leidt er veeleer rechtstreeks toe, om ons uit ‘de klaarheid
der Schrift weer terug te doen zinken in de onklaarheid van men-
schelijke gissingen.

6

DE PERSOON DES VERLOSSERS.

En heeft hem der gemeente gegeven als
een Hoofd boven alle dingen, welke is zijn
liehaam en de vervulling desgenen, die alles
in allen vervult. Efese 1 : 22, 23.

In weerwil van de tallooze onaangenaamheden, die de voorstanders
der „algemeene genade” ons aandeden en aandoen, ter oorzake van
ons weer uit durven komen voor wat de Gereformeerde kerk in alle
landen en tijden eendrachtiglijk beleed, zullen we stil voortgaan met
te getuigen van wat aan de hand onzer vaderen, als waarheid door
ons in Gods heilig Woord gevonden is; en alsnu overeenkomstig ons
vroeger meêgedeeld plan aantoonen, dat de algemeene genade, niet
slechts (gelijk in art. VII bleek) in strijd is met de leer van ’s men-
schen onmacht door de zonde; en niet alleen indruischt (zooals art.

Ed
5 men
E ed
Le MEE
RA

61

VIIL uiteen zette) tegen de onveranderlijke wezenseigenschappen van
de hooge Godheid; maar evenzoo kwalijk te rijmen valt met wat Gods
heilig Woord ons openbaart over den persoon van den Verlosser.

We hebben natuurlijk, zoo dikwijls we in stillen eerbied den per-
soon van den Verlosser in het diepst van zijn wezen zoeken te
grijpen, niet alleen met zijn goddelijke en menschelijke natuur te
doen, maar ook met zijn wverordineering.

Onder die „verordineering” van den Christus verstaat men, de
vaste en onwrikbare bepalingen, die in den raad Gods van eeuwig-
heid af gemaakt zijn, over de roeping die. de Christus zou hebben te
volbrengen, de taak die hij zou hebben te vervullen, de plaats die
hij in de historie zou hebben in te nemen.

Er is niet maar een kindeke Jezus geboren, dat van lieverleê, bij
het opwassen, een pad leerde betreden, dat uitliep op Golgotha. Fin
God heeft niet maar den loop van dien mensch Jezus tot op Golgotha
ziende, hem alstoen, bij maniere van loon voor zijn arbeid, „den
naam boven allen naam” toegekend. Maar én kribbe én kruis én
kroon waren rechtstreeksche uitvloeisels en uitwerkingen van een be-
raamd plan, van een vooruit vastgesteld wilsbesluit, van een voor-
verordineering Gods.

Jezus zou komen óm te lijden, óÓm te sterven, en óm, door lijden
tot heerlijkheid opgeklommen, de Bezieler, de Beschermer, de Be-
dauwer van zijn Gemeente te zijn. Daartoe ging hij niet eerst door
wilskeus over, toen hij als mensch op aarde omwandelde, maar tot
die bediening was hij gezalfd, d. i. verordineerd, beroepen, gewijd en
geheiligd van eeuwigheid.

Dit — niet waar? — stemt ieder toe.

De Schrift duldt op dit punt geen tegenspraak !

Maar mogen we dan nu verder vragen: Staat die verordineering nu
in verband met Jezus’ persoon, of hebben die beide niets met elkander
uitstaande ?

Is die persoon alzoo geopenbaard als juist hoorde en paste, om aan
die verordineering te beantwoorden, of wel, was de aanleg van dien
persoon meer onverschillig, zoodat er naar vrije wilskeus ook iets heel
anders uit had kunnen worden, en is eerst van lieverleê die eerst
min geschikte, min passende persoon in die verordineering ingegroeid
en er voor gereed gekomen?

Men doorzie de diepte van die vraag wel!

Ze handelt van niets minder dan van den diepsten samenhang, die
er van eeuwigheid af bestaan heeft tusschen den Verlosser, het Ver-
lossingswerk en de Verlosten.

Van tweeën één toch moet waar zijn: Die Verlosser behoorde ook
in zijn persoonlijk wezen bij het verlossingswerk, of wel hij hoorde

62
er oorspronkelijk niet bij, was er niet op aangelegd en is er eerst van
lieverleê voor geschikt geworden.

En, voor die keus nu staande, aarzelen we geen oogenblik, op
grond der Heilige Schrift zeer beslist en zeer stelliglijk uit te spreken,
dat een Verlosser te stellen, die slechts toevallig bij zijn Verlossings-
werk zou hooren, een door en door onware, ongoddelijke en onge-
rijmde gedachte is; en dat geen. Christen die in zijn oprechtheid
wandelt anders mag of anders kan belijden, dan dat de Middelaars-
persoon en het Middelaarswerk onafscheidelijk bijeen hooren; van
eeuwigheid in het „besluit voor elkaâr verordineerd zijn; en van
meet af bij de uitvoering van dit „besluit” op elkaär zijn aangelegd.

In het besluit Gods zijn geen loketten of afscheidingsdeuren. In
dat hoogheilig en heerlijk besluit is alles samenhangend; ineenvloeiend ;
op elkaâr passend, en het een het ander in zuivere harmonie aan-
vullend.

En waar het bij de verordineering over den zondaar, om der zonde
wille, nog soms schijnen kan, als bestond er een tegenstelling tús-
schen het Scheppingsbesluit over zijn existentie en bet reddingsbesluit
over zijn eindelijken afloop, daar spreekt het toch wel vanzelf, dat
bij den persoon van Jezus zelfs ook deze schijnbare tegenspraak weg-
valt, en er geen speld tusschen te brengen is, of ge al links het oog
slaat op het Verlossingswerk, dan wel rechts op den persoon van den
Middelaar die voor dat majestueuze werk bestemd is.

Natuurlijk blijft de vraag over de ontwikkeling van den mensch
Christus Jezus in zijn aardsche existentie hier geheel buiten spel.
Zoomin de lichamelijke als verstandelijke en geestelijke toeneming in
genade bij God en menschen, wordt door hetgeen we van Gods raad
beleden, ook maar in het minst gedeerd, En evenmin komt in ons
op, in Roomschen trant, de spontane werking van de menschelijke
ziels- en wilskrachten bij den Middelaar te loochenen, als hadde hij
b. v. niet zeer terdege wel geloofd, om door geloof te leven. Waar
het ons hier om te doen is, is maar de voltooide persoonlijkheid van
den Middelaar, gelijk hij aan het kruis den zoen volbracht en nu
door de majesteit van zijn kroon zijn verlosten begenadigt, voedt en
tot zich optrekt. En van die voltooide persoonlijkheid, van dien per-
soon des nu werkenden en als koning heerschenden Middelaars, ge-
tuigen en belijden we, dat ze van eeuwigheid af verordineerd was
naar den aard van het Middelaarswerk; bij dat werk hoorde; en in
alle deelen en eigenschappen alzoo bedoeld was en alzoo geworden is,
als noodig was, om dat Verlossingswerk naar eisch en op het aller-
volkomenst te volbrengen.

We belijden en getuigen, dat indien de persoon van den Middelaar
ook maar eenigszins anders ware geweest, hij het Verlossingswerk niet —
zou hebben kunnen volbrengen.

En belijden en getuigen omgekeerd, dat indien het Verlossingswerk

63

tot een ook maar eenigszins andere uitkomst had moeten leiden, dat
de persoon des Middelaars alsdan een andere had moeten zijn, dan
ons thans geopenbaard is.

En in waarheid, er behoeft toch slechts even aan herinnerd, dat
Hij, die den Middelaar voorbestemde, klaar doorzag waarvoor hij be-
stemd werd; alsmede dat de Zone Gods die het Middelaarswerk op
zich zou nemen, zelf aan die voorbestemming en verordineering deel
had; om een ieder, in wiens ziel nog eerbied voor het Goddelijk
Wezen bezonk, voetstoots en terstond de ongerijmdheid en ondenk-
baarheid van elke tegenovergestelde gedachte te doen inzien.

Is nu intusschen deze onwrikbare grondslag ons eenmaal toegegeven,
dan, men zal het zien, moeten we, willens of onzes ondanks, wel tot
de even gereede slotsom komen, dat de genade niet anders dan parti-
culier zijn kán.

Want immers nu komen we hiermeê onmiddellijk voor die andere,
zoo uiterst gewichtige vraag te staan: Treedt de Middelaar met zijn
verlosten pas in betrekking op het oogenblik dat hun geloof door-
breekt; — of wel bestaat er tusschen den Verlosser en zijn verlosten
een band nog eer ze geboren zijn, zijn oorsprong nemende in Gods
Raadsbesluit ?

Pleit men voor een algemeene genade, dan kan natuurlijk alleen
het eerste waar zijn. Dan toch wordt het eerst door iemands eigen
geloof, op het oogenblik dat hij tot dat geloof doorbreekt, beslist en
uitgemaakt, of en dat hij een verloste is. Tot op dat oogenblik toe,
had het evengoed kunnen gebeuren, dat hij nooit tot geloof gekomen
was en dus nooit een „verloste van Jezus” ware geworden. Vooraf
kon er tusschen hem en dien Heiland dus wel die algemeene be-
trekking bestaan, die van een ontfermen in de roeping over al wat
zondaar is, gewaagt, maar van de intieme levensbetrekking tusschen
het Hoofd en een lid van zijn lichaam wiet.

Nu weten we intusschen uit de stelligste uitspraken van Profeet en
Apostel, en evenzoo uit wat van Jezus’ eigen lippen is opgevangen:
dat de verlosten „hem gegeven zijn van den Vader” en dat slechts
dezulken tot hem „komen kunnen!”

Duidelijk en onomwonden wordt uitgesproken, dat de liefdeband,

de betrekking tusschen Christus en zijn leden gegrond ligt in het
eeuwige en wortelt in het besluit van voor de grondlegging der
wereld.

Zoodat we reeds hierdoor tot geen andere conclusie kunnen ge-
raken, dan dat de persoon van den Middelaar verordineerd en aan-
gelegd is op die bepaalde personen, die eens zijn verlosten blijken
zouden.

De vraag tusschen ons en onze bestrijders is dus deze: „Is de

64

persoon van den Middelaar aangelegd op zeker onbekend aantal per-
sonen N. N.; of wel is de persoon van den Middelaar van eeuwigheid
aangelegd op zekere bepaalde personen A. B. en C. enz., die te zaam
als leden het lichaam uitmaken, waarvan hij het Hoofd is” En daarop
nu antwoorden we zonder aarzelen: De persoon van den Middelaar
wordt een phantoom, een schijngestalte, een afgetrokken gedachten-
begrip zonder wezenlijkheid, indien ge hem een Verlosser maakt van
N. N., en kan niet tot zijn recht komen tenzij ge onbewimpeld be-
lijdt dat hij de Middelaar, Borg en Verlosser is van A. B. C. enz.

Ziehier waarom.

Zeer roekeloos, miskent men immers alle innigheid en diepte van
het Christelijk geloof, indien men naar supranaturalistischen trant, de
unio mystica met Christus d. 1. „de ziels- en levensgemeenschap van
de verlosten met hun Heere” uit onze belijdenis wegneemt.

Die mystieke unie, die gemeenschap, die ineensluiting, die bijeen-
hooring van Jezus en zijn verlosten moet erkend, betuigd, beleden en
vastgehouden, of uw Christendom is weg.

Maar wat is nu die mystieke unie? Een handvol onverschillige
lussen en banden en koorden die Jezus uithangt, zoodat gij deze, ik
die lus of band of koord naar verkiezing grijpen kan, om aan Jezus
voor anker te liggen?

Neen, niets er van!

Maar elk heeft zijn eigen band, waarmeê hij aan zijn Jezus ver-
bonden is. Aan de lus die ik greep, aan den band die mij omving,
aan het koord dat mij omsnoert, zoudt gij niets hebben, en ik zou
evenmin iets vorderen kunnen met den band die w aan Jezus
verbindt.

Alles in het Verlossingswerk is persoonlijk, individueel, op den man
aangelegd. Alles heeft zijn eigen adres en naam en titel. Het is geen
md waar verkocht Zane en dus ieder naar keus neemt, maar
een paleis waarin geschenken worden uitgereikt en er dus voor ieder
op staat voor wien het geschenk is.

De band van de mystieke unie met Jezus moet persoonlijk zijn,
ook om die reden, dat die band bij ons tot in het diepste van ons
leven, van ons karakter, van onze existentie ingaat.

En juist wijl die band der mystieke unie nu zoo geheel persoonlijk
is, zoo moet er ook in Jezus’ persoon, in den persoon van den Mid-

delaar, voor elk verloste een eigen, afzonderlijk aanhechtingspunt zijn.

D. w. z. er moet in dien persoon voor mij iets zijn, dat alleen ik er
in vinden kan, en zoo voor u een aantrekkingskracht, die weer niet
mij, maar alleen u trekt.

Zoo bestaat dus de persoon van den Middelaar volstrekt niet uit
zekere mogelijkheden, maar wel terdege uit een paarlensnoer dat alzoo
Is aangelegd, En er bij elk der paarlen die in zijn Middelaarsdiadeem
glinsteren, een afzonderlijk paar oogen hoort, dat er op is aangelegd,

25à
ES
ss in B N

Ede 41

65

om de schoonheid van die en die parel in al zijn heerlijkheid te ge-
nieten. |

En wilde men nu nog tegenwerpen, dat wel de Middelaar iets bij-
zonders voor elk van.zijn verlosten heeft, maar dat hij er dit cerst
later aldus naar schikt, naar plooit, naar omzet en verandert, dan
stuit dit toch immers volslagen af op dit tweeledig bezwaar: 1, dat,
gelijk we zagen, uit Jezus niets anders kan worden dan wat in de
voorverordineering over hem besloten was; en 2, dat de band tusschen
Jezus en zijn verlosten reeds bestond vóór hun toebrenging.

Voor wat het laatste aangaat, zij het voldoende aan de schoone
woorden van Wirsrus in zijn Zrenicum te herinneren, waar hij zegt:
„Op de vraag: of de uitverkorenen reeds in de mystieke unie met
Christus staan eer ze gelooven? antwoord ik: 1, zij zijn met Christus
vereenigd in het raadsbesluit; waaruit echter niets anders volgt, dan
dat ze te zijner tijd tot die unie zullen komen; 2, door den band
van het eeuwige genadeverbond, zoodat ze in Christus besloten waren,
toen hij voor hen stierf en opstond; 3, in de realiteit, maar met vol-
strekte lijdelijkheid hunnerzijds, op het oogenblik dat de Heilige
Geest in hun hart intrekt en het beginsel des nieuwen levens uitstort
in hun hart. Zoo gaat dus de „gemeenschap met Christus” aan het
leven van den Christen vooraf, evenals de vereeniging van ziel en
lichaam ook in het ereatuurlijke voorafgaat aan onze geboorte. Over-
mits nu het geloof eerst komen kan als het leven er is, zoo volgt
hieruit dat de band van de verlosten met Christus zeer bepaaldelijk
ook aan de allereerste geloofswerking voorafgaat. En slechts in zoo-
verre men op de bewuste genieting van den band en dus op de
wederzijdsche betrekking ziet, mag toegegeven, dat de gemeenschap,
de mystieke unie met Jezus, op het geloof zou volgen (e. V en VI).

Dit klare duidelijke woord van Witsius, waarmeê ieder geloovige
het eens moet zijn, brengt ons dus tot deze slotsom :

1. De uitkomst toont dat er maar een bepaald getal verlosten
komen.

2. Elk dier veriosten moet met Jezus in een bijzondere persoonlijke
betrekking treden, die alleen bij zijn persoon hoort.

3. Die bijzondere betrekking van elk verloste eischt en veronder-
stelt, dat er in den persoon van den Middelaar iets bijzonders voor
hem zij.

4, Dit bijzondere en persoonlijke in de betrekking tusschen den
Middelaar en den verloste, kan niet pas naderhand ontstaan, maar
moet in de verordineering en den aanleg van den persoon des Mid-
delaars begrepen zijn geweest.

En 5, deze band bestaat reeds én ideëel én reëel van Christus’
zijde, eer nog het leven, en uit het leven het geloof, in den verloste
ontkiemen kan.

Zoo is dus overtuigend bewezen, dat de leer van de algemeene ge-

IV 5

66

nade op geenerlei wijze met de ware realiteit van den persoon des
Middelaars is overeen te brengen.

Op dat onhoudbare standpunt toch, ontstaat de verloste door wils-
keuze eerst op het oogenblik dat hij tot het geloof komt; begint er
dus eerst van dat oogenblik af een betrekking tusschen Jezus en hem
geboren te worden; is er noch in hem iets dat te voren op den
Middelaar noch in den Middelaar iets dat op hem persoonlijk en bij-
zonderlijk was aangelegd; en verkrijgt men alzoo een persoon des
Middelaars, die niets is dan een ledig diadeem, waar elk bekeerde nu
eerst een parel in komt zetten; een wit blad papier, waar elk toege-
brachte eerst zijn naam op komt schrijven, of, wilt ge, een nog onge-
vormde stof, die eerst van lieverleê zich vormt naar de aankomende
geloovigen, naar gelang zij hun stempel op hem drukken willen.

Hiermeê valt alzoo alle voorverordineering niet slechts, maar evenzoo
de realiteit, de volheid, de heerlijkheid van den persoon des Midde-
laars weg, en geraakt men tot een voorstelling van den Heiland zoo
stuitend en hinderlijk en ergerlijk, dat het ons een ware verkwikking
is er bij te kunnen voegen, dat nog geen enkel Universalist dit spot-
beeld van den Middelaar ooit heeft aangedurfd, en allen, tot den
laatste toe, liever oppervlakkig en inconsequent zijn gebleven, dan in
zulk een iijlheid en leegheid het beeld van hun Middelaar te doen
verbleeken.

Hiervoor nu danken we onze broederen! maar vragen tevens, of
zulk een geestelijke traagheid in zoo heilige dingen er door kan, en
of de tijd niet is aangebroken, dat onze godzalige mannen en vrouwen
wel zullen doen, om, naar oud-gereformeerden trant, den samenhang.
en de diepte van het Verlossingswerk in zijn samenhang met den
persoon van den Verlosser eens in en door te denken.

Wat wil men toch, een Hoofd der gemeente, welke zijn lichaam
is, en van welk lichaam de verlosten leden zijn, en dat dan zou ge-
vormd worden, doordat, stuk voor stuk, na hun bekeering, deze leden
in dit lichaam zouden worden ingezet. Wordt dan ook soms een
lichaam gevormd door eerst wat armen en wat beenen, en wat ribben
bijeen te brengen, en er alzoo een lichaam uit saâm te stellen? En
indien deze grove, ruwe gedachte u reeds tegen de borst stuit, waar
sprake is van het aardsche lichaam, stuit het u dan ziet tegen de
borst, hindert het u dan niet, zulke plompe, onwaardige gedachten
te koesteren van de vorming en den wasdom van het volheerlijk
lichaam, waarvan Christus dat Hoofd is?

Maar genoeg reeds!

Van tweeën één, óf snijdend inconsequent óf stuitend oppervlakkig
moet ge zijn, om op het standpunt der algemeene genade aan den
persoon des Middelaars de eere van zijn wezen te laten; en nu is
het natuurlijk heerlijk, dat eerbied voor den Heiland u bewoog, dan
nog liever in die ongelegenheid of oppervlakkigheid heil te zoeken ;

67

maar als de Schrift u een nóg uitnemender weg toont en de historie
u zegt, dat uw eigen vaderen dien uitnemenden weg bewandeld
hebben, waarom, waarom, zoo bid ik u, dan dien veel heerlijker weg
nog altijd als een doolpad der verfoeiing in discrediet gebracht en ge-
meden ?

XN:

HET VERLOSSINGSWERK.

En u heeft hij mede opgewekt, daar gij
dood waart. Efes. 2 : 1.

De leer der algemeene genade in strijd met het wezen der zonde;
in strijd met de wezenseigenschappen Gods; in strijd met den per-
soon des Verlossers; maar ook in onverzoenlijken strijd met den aard
van het Verlossingswerk zelf!

Aan dat laatste zijn we met dit artikel toe.

We zullen namelijk aantoonen, dat de voorstanders der „algemeene
genade”, bewust of onbewust, ingang helpen geven aan een voor-
stelling van het Verlossingswerk, waar geen ziel bij leven kan; die
strijdt met den Woorde Gods; en het heilige schromelijk veruitwendigt.

Naar luid van Gods Woord namelijk is in het wondere Verlossings-
werk alles de hoogste realiteit; van den aanbeginne tot den einde
volle, dege wezenlijkheid, zonder zich ooit in te laten met den schijn,
of zich tevreden te stellen met het uitwendige.

In Christus neemt God metterdaad en in der waarheid onze natuur
aan; niet alleen voor wat de ziel aangaat, maar ook naar het vleesch.
Aan hem is datzelfde vleesch, dat aan óns lichaam zit. Zijn bloed
is menschenbloed. Heel het wonder der vleeschwording is één door-
loopend protest tegen al het gebeuzel van verstandsgeloof of zins-
neiging. God geeft iets tastbaars; schenkt het wezenlijke; biedt ons
de krachtigste, meest besliste realiteit.

Want ook omgekeerd is Jezus niet maar een zeer volmaakte mensch,
in wien God zijn leven afspiegelde; die in het heilig bewustzijn
van de rijkste gemeenschap met God leefde, maar zelf wezenlijk God.
Even deugdelijk, waar en wezenlijk God als hij metterdaad en in
waarheid wezenlijk mensch was.

Reden waarom de kerk van Christus alle eeuwen door zich verzet
heeft en zich ook nu nog blijft verzetten, tegen elke richting, tegen
elken leeraar, tegen elk persoon, die op dit wezenlijke, echte, reëele
in de Wezenseenheid van den Zoon met den Vader ook maar iets
durft afdingen.

68

En diezelfde trek van het reëele, wezenlijke, in-ware en echte gaat
nu door heel het Verlossingswerk in dezer voege voort.

Ten eerste heeft de Zoon van God niet een menschelijken persoon,
maar wel in waarheid de menschelijke natuur aangenomen. En over-
mits nu de menschelijke natuwr een gemeenschappelijk eigendom is
van geheel ons geslacht en alle natiën, volken en stammen van ons
menschelijk geslacht, uit Éénen bloede zijnde, door organisch verband
onderling saâmhangen en met elkaâr in verband staan, zoo spreekt
het vanzelf, dat de Middelaar door zijn menschwording, in reëel levens-
verband. is getreden met alle takken en twijgen, die aan den boom
der menschheid uitliepen. Wat dan ook maakt, dat zij zich ten zeerste
vergissen, die op grond van een onware opvatting der particuliere
genade, het doen voorkomen als hadden die menschen, die niet ten
eeuwigen leven komen, niets hoegenaamd met de Vleeschwording van
het Woord uitstaande. Eer integendeel kan er niet één lid van ons
menschelijk geslacht, uit welke eeuw ook, hij zij dan kind of grijs-
aard, gedacht worden, voor wien in Jezus’ menschwording niet een
zeer reëele beteekenis ligt.

Dit kan echter hier ter plaatse niet breeder uitgewerkt en moet dus
verschoven naar de leer der Verbonden, waarvan we, na afloop dezer
reeks, zoo God wil, een korte uiteenzetting geven willen.

Voor ditmaal is het ons genoeg, indien men slechts klaarlijk en
helder inziet, dat Jezus, doordien hij niet een zekeren menschelijken
‚ persoon, maar de menschelijke natuur aannam in zeer wezenlijk en
reëel levensverband met ons staat. |

De vraag is nu slechts in welk verband? En dan onderwijst ons
Gods Woord, dat de Middelaar is ons Hoofd; en dus niet maar een-
lid onder de leden.

Nu weet men, dat bij elke schepping van een lichaam zich eerst
het hoofd het sterkst ontwikkelt; terwijl de overige lichaamsdeelen
eerst van lieverleê een vorm aannemen. Een proces dat soms zelfs
zóó langzaam gaat; dat een jongeling zelfs den leeftijd van achttien
jaren bereiken kan eer het kinhaar bij hem tot eenige krachtige ont-
wikkeling is gekomen.

Daarbij gaat het nu in de natuur, die God schiep, zóó toe, dat de
kiemen, de aanvangen, de eerste beginsels van deze lichaamsdeelen
wel eerst later uitkomen, maar toch reeds van meetaf in het onge-
vormde lichaam aanwezig zijn.

Er komt naderhand nooit iets bij.

Er wordt niets ingezet.

Alles, alles aan het lichaam van den mensch ontwikkelt zich van
binnen uit, uit kiemen die van meetaf aanwezig waren, onder de
bezieling van het hoofd, t. w. indien althans het hoofd gezond en
normaal is. Want heeft men te doen met idioten en andere hersen-
kranken, bij wie het hoofd niet regelmatig op de ontwikkeling en

69

vorming der leden werkt, dan wordt de achterlijkheid ook van de
lichaamsvorming bijna altijd openbaar.

Is nu ook Christus een Hoofd, dat in levensverband een zeker
aantal lichaamsdeelen of leden, naar men ze noemen wil, tot één
lichaam ontwikkelt en uit doet komen, en een vorm laat aannemen,
dan gaat het derhalve ook bij den Middelaar door, dat al deze leden,
die eens tot de saâämstellende deelen van dat lichaam zullen behooren,
van binnen uit ontwikkeld worden en dus vooraf in hem besloten
waren.

In Adam was metterdaad en in waarheid geheel het menschelijk
geslacht aanwezig. Hij droeg in zich de levenskiemen van de kinderen
die uit hem zouden geboren worden; en in deze weder de kiemen
des levens van zijn kleinkinderen; en zoo al voort tot in duizend
geslachten. Daar is niets ooit bijgekomen. Alles is van binnen uit
ontwikkeld. Gij en ik we staan in rechte lijn in levensbetrekking tot
dien eersten mensch, dien God schiep. God schiep ons in hem. “Het
vleesch dat aan ons is, komt rechtstreeks voort uit het vleesch, dat
God in het paradijs uit stof gevormd heeft.

Maar evenzoo en in nog sterker zin is het dan ook met den Heere
Jezus Christus. Wij komen uit hem voort, gelijk de ranken niet op
den wijnstok gelijmd worden, maar van binnen uit zijn levenssappen
uitbotten. Om nu uit hem te kunnen voortkomen, moeten we natuur-
lijk in zijn persoon en wezen ons bevonden hebben, eer wij ten leven
ontwaakten. En wijl er nu nergens een oogenblik te denken is,
waarop Jezus ons nog niet bezat, om gevolgd te worden door een
ander oogenblik waarop hij ons wel had, overmits hij ons van eeuwig-
heid ontving uit den Vader, — zoo volgt hieruit dat zij die ten
eeuwigen leven komen in dien Christus als levenskiem, in aanvang
en in beginsel, d. 1. embryonisch, gelijk men het noemt, besloten zijn
geweest van voor de Vleeschwording.

Eerst hierdoor verkrijgt dan ook geheel het Verlossingswerk van
Golgotha zijn wezenlijkheid en realiteit.

De kinderen des Koninkrijks, d. 1. de leden des lichaams, waren
‚in kiem reeds in Christus besloten, toen hij als Middelaar op deze
aarde omwandelde. Hij droeg ons in zich, opdat wij naderhand, ten
tijde door God vooraf bepaald, uit het zaad des Woords zouden ge-
boren worden. Alzoo hingen wij dus aan het kruis in hem. Is in
hem Gods toorn ook op ons uitgegoten. Zijn we „met hem gestorven.”
Met hem onder den vloek doorgegaan. Begraven in hem toen hij be-
gruven werd. En heeft derhalve de Vader ons in hem „mede opge-
wekt,” toen hij Christus opwekte; en ons „mede gezet in den hemel
in Christus.”

Maar juist hierop valt dan ook de „algemeene genade” onher-
roepelijk.

Is toch het verlossingswerk zóó reëel en wezenlijk, dat ik, indien

10

ik immers door genade leven mag, reeds eer ik geboren werd uit
mijner moeders schoot, in den Middelaar in kiem aanwezig was, met
hem gestorven ben, met hem ben opgewekt en met hem in den hemel
ben gezet, dan kan er natuurlijk van een mogelijk wel, maar mogelijk
ook niet ter zaligheil komen, geen oogenblik sprake meer zijn.

Die in Jezus als kiem waren, en met hem opgewekt, en met hem
in den hemel gezet zijn, dat zijn natuurlijk personen; bepaalde men-
schen; menschen met een bepaalden naam.

Wie eenmaal met Christus alzoo gezet is in den hemel, die kan
er zelf zoomin ooit meer uitvallen, als Christus er uitvallen kan.

En omgekeerd, wie niet alzoo met Christus in den hemel gezet is,
die is dan ook niet met hem opgewekt, en was dus niet als levens-
kiem in hem aanwezig, toen hij zijn goddelijk Middelaarswerk
begon.

Om de „algemeene genade” staande te houden moet men dus niets
minder doen, dan al deze stellige uitspraken der Schrift vlak in het
aangezicht weerspreken; er de ziel uitsnijden; ze uitledigen en uit-
holen; om niets over te houden dan de ledige dop of schel van een
niets zeggenden spraakvorm.

„Medegezet in den hemel” wordt dan niets dan „in gedachten reeds
opgevaren” „Medeopgewekt’’ beduidt dan „gelijk Jezus eenmaal
hiehamelijk opstond, werd ik ook geestelijk opgewekt,” en wat ver-
wateringen van de Heilige Schriftwaarheid men meer daaraan toe-
voegt.

Alle werkelijkheid, alle realiteit valt dan weg.

De verlosten zijn dan niet in de lendenen van den Verlosser be-
sloten geweest. Ik heb dan „iet in zijn hart gelegen, toen hij voor
mij stierf aan het kruis Christus heeft dan stervende niemand be-
paaldelijk bedoeld, maar alleen een mogelijkheid in het leven geroepen,
waarvan later dan bij de uitwerking maar blijken moest, of de zon-
daren er aan wilden, of haar verwierpen.

Maar immers zoo maakt men heel het Kruis een ongerijmdheid.
De bloed-theorie wekt aldus rechtmatige weerspraak. En ons geslacht
is volkomen in zijn recht, indien het weigert aan een God te ge-
looven, die het offer van A. aannam, om misschien B. vrij te
spreken.

Natuurlijk ligt daar niets ongerijmds in, bijaldien ik weet, dat A.
wijl hij God was, B. in zich besluiten kon, en alzoo met B. zich
vereenzelvigend, op grond van die levenseenheid plaatsbekleedend voor
hem op kon treden, en hem dan ook werkelijk en wezenlijk door
den stroom der zonde en des doods droeg, en zeer reëel en ontwij-
felbaar verloste.

Maar indien dat alles af moet gaan op wilsneigingen, moet af han-
gen van onzekere gezindheden, rusten moet op onberekenbare moge-
lijkheden, en aldus buiten de Zevens-eenheid, buiten het levens-verband

71

en alzoo buiten de werkelijkheid omgaat, wie deelt dan de klacht
van onzen tijd niet, dat men in deze uitwendige aftreksom en per-
mutatie, niets grootsch, niets goddelijks, niets reëels kan zien, en
aldus wel niet tegen de Verlossing naar de Schrift reageerde, maar
dan toch tegen wat thans meestal als verlossingstheorie gepredikt
wordt.

_ Immers op dat uitwendige betalings-standpunt komen de voorstan-
ders der „algemeene genade” zelfs met zichzelf in onverzoenlijke
tegenspraak.

Van tweeën een toch geldt op dit standpunt: Christus heeft dan
reëel voor de zonde van alle menschen betaald, óf zij moeten zelf
nog betalen.

Moeten zij zelven nog betalen, natuurlijk dan is al zijn verlossing
slechts nominaal en schijnbaar.

En heeft hij wel terdege en zeer reëel den losprijs betaald, waar
blijft dan de gerechtigheid des Vaders, ja, om het sterker nog uit te
drukken, waar blijft dan de eerlijkheid van den Vader der geesten,
die eerst den losprijs voor u aanneemt, en u dan toch zelf later nog
straft met een eeuwig verderf, indien gij aan zekere conditiën niet
voldoet.

Het behoeft wel geen herinnering dat wij zelven met deze uit-
wendige verrekeningsmethode niets ophebben, en dat zij die haar in
onzen Catechismus waanden te vinden, losmaken wat de Catechismus
vereenigt: een reëcle Vleeschwording en op grond daarvan een reëel
Kruis, — maar om de holheid, de onhoudbaarheid, de ongerijmdheid
van de voorstanders der „algemeene genade” uit te doen komen,
moest een oogenblik van hun eigen standpunt gesproken worden,
opdat de tegenspraak daghelder zou zijn.

Anders zijn wij, evenals onze Gereformeerde vaderen, van al deze
holheden, oppervlakkigheden en uitwendigheden zeer besliste tegen-
standers, en houden we ons met Villmar, den uitstekendsten theoloog,
dien Duitschland deze eeuw voortbracht, aan de Theologie der That-
sachen, d. i. aan zulk een heilsleer, die niet in spinraggen hangt,
maar steunt op realiteiten.

En nu versta men ons ook hier wel, dat het niet in ons opkomt
en zeer verre van ons ligt, om broeders, die leven uit hun Heere,
maar nog bevangen liggen in overleveringen van menschen, te be-
schuldigen of ook maar te verdenken, dat zij ook maar eenigen den
minsten toeleg zouden hebben, om aldus de realiteit van ’s Heeren
offer weg te nemen.

Niets daarvan.

Wij doen geen aanval.

Al wat we doen is onszelven verdedigen; is, weer een plaatse zoe-
ken in de Gereformeerde kerk voor wat alle eeuwen door in die kerk
beleden is; is, zelf belijden en zelf getuigen voor wat ons de eenige

12

moedgevende, vertroostende en zaligmakende waarheid is, maar uit-
wijzen van Gods Woord.

En nu vragen we : Is dat onrecht?

Getuigt het van broederzin dat men ons deswege uit de synagoge
werpt ?

Spreekt het van veerkracht en godgeleerde neiging, wanneer men
deswege in de kringen der Irenische predikanten de Heraut op den
Index plaatst?

Waarlijk, we gelooven dat de Universalisten zich over de geestelijke
zwakheid van hun eigen corps schamen zouden, indien ze eens wisten,
wie al zoo schreef, dat hij een Heraut die voor „algemeene genade”
pleitte, uit de hand leì en opzeide.

Spreekt daar nu, zoo vragen we, zielskracht, denkkracht, verweer-
kracht in?

En toch, hoe leed het ons ook zij, dat velen onder de broederen
zich alzoo openbaren, we kúnnen niet anders; we moeten door- en
voortgaan; en wie denkt daardoor onze stem tot zwijgen te brengen,
heeft zich in de raming, van wat kleingeestigheid vermag, deerlijk
vergist.

De vraag is maar: „Gelooft, belijdt gij dat Jezus Christus is uw
eenige en algenoegzame Zaligmaker !”

Zoo niet, dan worstelen we niet langer met u, maar scheiden ons
van u af, gelijk onze vaderen het, den Heiland ter eere, dorsten doen
van Rome.

Maar gaat ge zoo ver niet, houdt ge integendeel die dierbre, heilige
belijdenis van den „eenigen en algenoegzamen Zaligmaker” nog met
hand en tand vast, lieve broeder, laat ons dan ook niet langer met
woorden spelen en ens zelven misleiden met nietszeggende phrasen.

„enige en algenoegzame Zaligmaker!’ Dat wil dan toch immers
zeggen, dat er niemand anders op kan, mag of moet treden die als
hulp-zaligmaker bij de zaliging uwer ziele dienst doet?

Hij moet in het werk uwer zaligheid dan zoo het één en al zijn,
dat we „alles in Hem bezitten wat we tot onze zaligheid van noode
hebben” |

Niets, zelfs het geringste niet moet er aan ontbreken.

Zijn verlossingswerk moet dan gaaf, afgerond en in alle deelen
volledig zijn.

Wel kan die „eenige en algenoegzame Zaligmaker” in dit zijn Ver-
lossingswerk middelen, instrumenten, en dus ook helpers gebruiken,
die hij alsdan bestiert en doen laat naar zijn wil. |

Zoo kan hij een ziekte bezigen; hij kan een prediker gebruiken;
hij kan een boek dienst laten doen; hij kan ook uw eigen wil als
instrument in zijn plan opnemen en laten bewerken; maar van een

13

persoon of wil of wat ook, die eerst afmaken en afronden zou, wat
Jezus onafgemaakt gelaten had, daarvan moet beslist, zeer stellig
en algeheellijk worden afgezien.

Op dien grond leert dan ook de Gereformeerde kerk een zoodanige
particuliere genade, waarbij de Christus het leven stiert, het woord
zegent, het oor opent, en zoo ook den wil overbuigt, maar... en daar
hangt alles aan — als instrument, zoodat hij het blijft die het doet,
en wiens derhalve de eere is!

Maar stap ik nu over op het terrein van de algemeene genade,
zie, dan komt opeens die hulp-zaligmaker van het eigen ik weer op-
duiken.

Dan deed en doet Jezus alles, alles, o, ja volstrekt alles... be-
halve... er de laatste hand aan leggen.

Dat zal ik dan zelf bij en voor mijn eigen ziel moeten doen.

En wil ik dan niet; weiger, weersta ik dit, dan is dat „alles” van
Jezus door mijn wilsdaad herleid tot... „niets”.

DAT DE GENADE. PARTICULIER IS.

DEEL TWEE.

GETOETST AAN DE UITKOMSTEN.

1

DE WEG DES HEILS.

Door genade zijt gij zalig geworden, door
het geloof, en dat niet uit u, het is Gods
gave ! BE 0

Er kan geen sprake zijn van „algemeene genade”, of ge tornt aan
de schrikkelijke gevolgen der zonde. Ge kunt de „algemeene genade’
niet volhouden, of ge komt te na aan de onveranderlijke wezenseigen-
schappen van den hoogen God. Ge kunt het denkbeeld van „alge-
meene genade” niet even in- en doordenken, of de persoon van den
Heiland wordt door u geschonden. Ge kunt met de „algemeene ge-
nade” niet blijven dwepen, of ge doorboort de spil van het Verlos-
singswerk.Fn nu voegen we er nog bij: „Ge kunt niet in ernste
met de „algemeene genade” doorgaan, of ge breekt den Weg des
heils af.”

Zou men ook deze gedachte even willen indenken ?

De zaak is toch zoo doorzichtig en eenvoudig.

Er is in het %,heil” een weg, d. w. z. het heil, de verlossing, de
redding van Gods volk uit het diensthuis der zonde is nog niet afge-
loopen met het vermorzelen van Farao’s kop en den doorgang van
den Middelaar door de Roode Zee, Na dien doorgang immers komt
nog de tocht door de woestijn. En eerst aan het einde van dien tocht
volgt de ingang in het beloofde land, de intocht in Kanaän.

Dat nu noemt men den „weg des heils.”

Hadden alle uitverkorenen geleefd in Jezus’ dagen. Waren alle uit-
verkorenen bekeerd door Jezus’ eigen woord. En hadden alle uitver-
korenen opeens, zonder varieering of tusschenpoos, op volkomen wijs
en in ongetemperde mate den Heiligen Geest ontvangen, dan zou er
geen „weg des heils” zijn geweest, want dan zou de geheele gemeente
der uitverkorenen als door één wonder plotseling in den hemel zijn
opgenomen.

Maar dit nu is niet zoo.

Toen Jezus op aarde kwam, waren er reeds duizenden bij duizen-
den van Gods kinderen in de voorafgaande eeuwen gestorven; op
dat oogenblik zelf leefde er slechts een kleine schare van eenige
honderden; en de groote toevloed der volmaakt rechtvaardigen zou

18

eerst uitbreken als „over de eilanden” het licht des Heeren op zou
gaan.

Door dit eenvoudige feit nu ontstaat een zekere afstand.

Vooreerst een afstand tusschen het ééne geslacht en het andere;
en meer nog een afstand tusschen het voorwerpelijke heil dat Jezus
in zijn zelfofferande volbracht heeft, en de personen der enkele ge-
loovigen, die uit dit voorwerpelijk heil als uit de „geopende Fortein”
zullen drinken. |

Waar nu een afstand is, heeft men een punt ter eenre en een
punt ter andere zijde, en tusschen deze beide ligt een ruimte, die
een weg vormt, die doorloopen moet worden, om van het ééne tot
het andere punt te komen.

En nu weten we zeer goed, dat er in dezen „weg des heils” nog
meerdere punten of stations zijn; óók dat deze weg nog vele kronke-
lingen en bochten doorloopt ná de bekeering; maar wijl voor helder-
heid afsnijding van al het overbodige eisch is, laten we al dat overige
ditmaal varen en bepalen ons alsnu uitsluitend tot deze twee punten:
het voorwerpelijk genadestuk dat Jezus volbracht heeft op Golgotha,
en het onderwer pelijk e genadestuk, waardoor nú b. v. in den jare 1879,
dit verworven heil den weg naar de ziel van A, B of C doorloopt.

En dan vragen we al aanstonds eerbiediglijk, maar zeer dringend
en ernstig, wat het eerste, het uitgangspunt aanbelangt: „Bilieve, wat
heeft uw Borg, wat heeft de Middelaar, wat heeft uw Jezus dan toch
in zijn zelfofferande gedaan? Een soort crediet geopend of werkelijk
betaald

Zegt ge het eerste; stelt ge u voor dat Jezus niets deed dan een
soort crediet openen voor alle schuldenaars die in den loop der eeuwen
tot hem de toevlucht zouden nemen, natuurlijk dan is het met „de
algemeene genade” volkomen pluis, en kan noch mag iemand anders
leeren, dan in dezen zin: „dat Jezus in zijn sterven, aan geen be-
paalde menschen gedacht heeft, maar onder zekere bedingen en con-
ditiën slechts de mogelijkheid der behoudenis heeft opengesteld, voor
een iegelijk uit vrouwe geboren, die goed zou vinden in den loop der
eeuwen van dit crediet gebruik te maken”.

Maar weet wel, als ik een erediet voor u open, dan heb ik nog
niet voor u betaald, maar dan moet ik nog voor u betalen. Gij die u
met uw voorstelling in dat denkbeeld van een geopend erediet zoo
volkomen thuis vindt, zie dus toe, wat ge daarmeê eigenlijk doet.

Daarmeê doet ge toch in den grond en feitelijk niets anders, dan
de w erkelijkheid van het „volbracht” loochenen, en de belijdenis, dat
het rantsoen js aangebracht, omzetten en veranderen in deze geheel
verschillende voorstelling, dat Jezus nu pas, telkens naar gelang er
weer een ziel zich tot hem keert, haar ten behoeve dat rantsoen vol-'
brengt en afdoet, wat op Golgotha wel beloofd en toegezegd, maar
toch eigenlijk onafgedaan was gebleven.

e

19

Fn moet ge dan nu toch zelf toestemmen, dat dit niet kan; dat
dit heel de Schrift zou weerspreken; dat dit op erger dan Romes
onbloedige gedurige offerande in de mis zou uitloopen, — welnu,
heb dan ook den moed, om te erkennen, dat de „algemeene genade”
onhoudbaar en een „volbracht en werkelijk afgedaan, en reëel ver-
worven heil”, zonder juist omschreven bepaling van de personen, op
wie het doelt en ziet, zich eenvoudig niet denken laat.

Maar staat hiermeê nu alzoo het uitgangspunt van dezen heilsweg
vast en moet derhalve wel beleden, dat Jezus in zijn zelfofferande de
reëele afdoening en betaling van schuld gepraesteerd Aeeft, en er
alzoo van „een geopend crediet,” zonder verkleining van zijn Midde-
laarswaardij niet mag gerept worden, — toch is het ongerijmde der
„algemeene genade” nog doorzichtiger en klaarder, indien we nu ook
op het andere punt de aandacht vestigen, t. w. op de ziel b.v. van
À, tot wien dit heil in den jare 1879 komt.

Onder „genade” toch verstaan zoowel de Universalisten als de
Particularisten de geheele genade, die iemand noodig heeft, om bege-
nadied en gezaligd te zijn.

Onder genade mag dus nooit alleen verstaan worden hetgeen, buiten
ons om, voor eeuwen gedaan is. Neen, „genade” omvat voor ons het
geheel. SCenade” is en moet voor ons het één en al zijn. En dan eerst
is genade metterdaad en in der waarheid genade” voor mij geworden,
als ik er door ten leven gebracht, bekeerd en tot een kind van God
ben aangenomen.

Er zitten dus; en dat verliezen de „algemeene-genade-predikers”,
helaas, telkens uit het oog; er zitten in de genade twee genade-
werkingen. Niet alleen het genadewerk dat voor 18 eeuwen ús vol-
tooid en afgedaan, maar ook en evenzeer het genadewerk dat nu nog
dagelijks volbracht en afgedaan wordt in de zielen der uitverkorenen.

De prediker der „algemeene genade” leert dus wel terdege, dat
beide deze stukken der genade algemeen zijn; d. w. z. dat Christus
niet alleen voor alle menschen hoofd voor hoofd gestorven is, maar
ook en met gelijken nadruk, dat de wedergeboorte, waardoor dit heil
op de enkele ziel toegepast wordt, precies op gelijke wijze voor alle
menschen hoofd voor hoofd beschikbaar is.

Want let wel. Indien iemand zeggen ging: „Dit bedoel ik alzoo
niet. Het heil is op Golgotha wel voor allen verworven. Maar de
macht om persoonlijk van dat heil het profijt voor zijn ziel te hebben,
moet ieder die ten leven komt natuurlijk in onderscheiding van
anderen, van den levenden God ontvangen”; dan zou zulk een natuur-
lijk wel terdege een particuliere genade belijden en slechts in zekere
dwaling verkeeren omtrent de „algenoegzaamheid van Jezus’ offerande
voor aller schuld” en zijn intentie om voor allen hoofd voor hoofd

®s

La

‚80

het rantsoen te betalen. Een dwaling, die hoewel verre van onschuldig,
toch niets te kort zou doen aan zijn oordeel over den heilsweg, daar
ook z. i. op dien weg des heils de genade niet eerst door der men-
schen wil valabel gemaakt wordt, maar uitsluitend hangt aan Gods
vrijmacht en wondere schepping in het doode hart van den zondaar.

We hebben dus volkomen recht, om indien iemand de „algemeene
genade” drijft, hem wel terdege voor deze twee aansprakelijk te stellen :
1. dat z. 1. Christus voor alle personen hoofd voor hoofd (Judas
incluis) zou gestorven zijn; en 2. dat een ieder wie hij ook zij,
geestelijk vermogen ontvangt, om zonder een slechts aan sommigen
verleende tusschenkomst der wondere werking Gods, dit verworven
heil op zijn eigen ziel toe te passen.

En dit nu eenmaal vaststaande, dan vragen we toch in ernst of de
onhoudbaarheid der „algemeene genade’ niet op het allerduidelijkst
in het oog springt.

Of is er dan iets dat de Heilige Schrift ons dieper inprent, dan
juist de onmisbaarheid der „toepassende genade” om aan het heil in
Jezus deel te erlangen ?

Is er iets dat klaarder, duidelijker, rusteloozer u op het hart wordt
gedrukt, dan dat het geloof „een gave” is? Niet uit u, maar van Boven?

Durft ge ontkennen, dat niet gelooven kan wie niet leeft, en is het dan
Schriftleer of is ze het niet, dat niet wij zelven, eigener beweging,
tot het leven komen, maar dat we integendeel „uit den dood in het
leven overgezet zijn’? N

En indien aan deze onwrikbaar vaststaande feiten nu kortweg niets
te verduwen, te veranderen of te verzetten valt, en ge dus zelf moet
toestemmen: „Ja, zeer gewisselijk, het heil van Golgotha redt de ziel
eerst, als het door nieuwe genade op die ziel wordt toegepast”! dan,
lieve broeders, dan vragen we u toch in ernste voor God, wat wilt
ge dan nog meer; waarom staat ge dan nog tegen?

Want immers dan moet nu ook van tweeën één waar zijn: dan
moet óf die toepassende genade aan alle menschen hoofd voor hoofd
verleend worden, óf wel de genade is particulier!

En wat dunkt u daar zelven nu van?

Wordt nu werkelijk, naar gij de zaak inziet, de toepassende genade
des levens aan alle menschen geschonken? Zoó geschonken, dat een
iegelijk die nu niet ten leven komt, door u verklaard wordt wel ook
die toepassende genade ontvangen te hebben, maar ze te hebben
weerstaan ?

o, We weten wat b.v. de ethischen daarvan zeggen.

Ze wijzen u op den Doop. Ze spreken u van verbond; en ze
eindigen met u te zeggen: o Gewisselijk die toepassende ‘genade
(gratia applicatrix) is niemand onthouden.

Maar, ik bid u, is dat iets anders dan zelfmisleiding ?

Waar toch spreken we van?

81

Van de 400 millioen gedoopten? Neen immers, maar van de 1400
millioen levende menschen.

Dat, dát is de „algemeene-genade”-leer.

Niemand verschuile zieh dus achter de Verbondsleer, waarover we
zelf nader handelen zullen.

Daarmeê vorderen we hier niets hoegenaamd.

Men moet eerlijk zijn; vooral in het debat over heilige dingen. En
dan spreekt het vanzelf, dat, om de „algemeene genade” staande te
houden, geleeraard moet, dat de 1400 millioen menschen die op aarde
leven, de „toepassende genade” ontvangen.

Dat nu zal niemand durven zeggen.

Ook gij geeft dus toe dat althans twee derden der menschen-
kinderen geen „toepassende genade” ontvingen, en wijl nu „de toe-
passende genade” even onafscheidelijk van de op Golgotha verworvene
genade is als de gloed van de vlam, zoodat het laatste zonder het
eerste niet ten zegen werken kan, en dus geen genade is, — zoo
hebt ge dus alzoo zelf toegegeven, beleden en ‘erkend, dat ook in úw
stelsel, naar úw voorstelling, volgens úw beweren, de genade niet voor
1400 maar slechts voor 400 millioen is.

Uw „algemeene” genade valt dus toch.

En het eenige verschil tusschen u en de leeraars van de particuliere
genade is, dat gij de breuk van het totaalcijfer der 1400 millioenen
wat grooter, wij die breuk wat kleiner nemen, en dat al de tegen-
werpingen ontleend aan het zeggen, „dat God dan liefdeloos zou zijn,
dat het den mensch tot wanhoop uitdrijft, enz” w zoowel als ons
treffen, voor ons beiden een onopgelost mysterie blijven; en ge dus
feitelijk niets wint met uw onschriftuurlijke voorstelling, dan dat ge
de zenuw der heilsleer doorsnijdt en op het soli Deo gloria ! „alleen
Gode de eere!” op hoogst bedenkelijke wijze afdingt.

Er:

ONZE GEESTELIJKE ERVARING.

Het is u hard de verzenen tegen de prikkels
te slaan. Hand. 9 :

Aangetoond is dan nu, dat de prediking van een „algemeene ge-
nade” rechtstreeks leidt tot een valsch begrip van de zonde ; ‘de
wezenseigenschappen Gods vervalscht; den hoogheiligen Persoon van
den Verlosser te na komt; het Verlossingswerk in waarde verkleint;
en den weg, dien het heil doorloopt, ombuigt.

IV 6

82

Thans zijn we aan onze laatste aanklacht toe; en indien we ons
niet ganschelijk vergissen, tevens aan onze sterkste en meest onweer-
legbare, t. w. dat de voorstelling van een algemeene genade lijnrecht
weersproken wordt door de geestelijke ervaring van Gods en

Men versta ons wel.

Door dit beroep op de „geestelijke ervaring” willen we Kalse
niet geacht worden, over te zijn geloopen naar het kamp der ethischen.
Voor ons staat het feit „dat de genade particulier is’, onomstootelijk
vast op grond van de openbaring der Heilige Schrift. Em zoo verre
is het er van af‚ dat wij op „geestelijke bevinding” de heilsleer zou-
den willen bouwen, dat we veeleer alle kerk- ondermijnend subjecti-
visme van harte vijand zijn.

De we desniettemin thans met een beroep op de geestelijke ervaring
voor den dag komen, heeft dan ook een geheel eigenaardige oor-
zaak.

Men moet namelijk weten, dat de predikers en gemeenteleden die
het sterkst de algemeene genade drijven en het bitterst op ons ver-
toornd zijn, omdat we het pleit weer voor de particuliere genade
durven voeren, zelven particularisten van het zuiverste water zijn,
zoodra ze over hun eigen geestelijke ervaring te spreken komen.

Neem er de proef maar eens van.

Spreek wien ge wilt van deze predikers of gemeenteleden maar eens
bescheidenlijk aan en vertel hem, dat gij voorstander zijt van de ge-
reformeerde waarheid, o.a. ook op het punt van de particuliere ge-
nade, — en ge kunt er zeker van zijn, dat de aangesprokene op
hetzelfde oogenblik dat ge hem dat zegt, een min vriendelijke plooi
in zijn gelaat zal brengen, stugger van toon zal worden, en het zijne
zal doen, om zich hoe eer hoe beter van u af te maken.

Maar sta dan die opwelling van wrevel eens door, en zeg hem,
dat ge, merkende hoe dit onderwerp hem min aangenaam is, er liefst
niet over door wilt gaan, en bereid zijt meer op geestelijk terrein te
komen en op de ervaringen der ziel, — en zie dan eens; indien het
u althans gelukt den vijand der particuliere genade aan het spreken
te brengen; zie dan eens, wat er gebeurt. |

Dan zult ge namelijk merken, hoe die persoon (bijaldien hij ten-
minste wezenlijke en echte geestelijke ervaring heeft) opeens zijn
„algemeene-genade-stelsel” vergeet en plotseling om is gezet in den
onverbeterlijksten Particularist.

Hij zal u dan zeggen, hoe het heusch niet aan hem heeft gelegen,
dat hij niet afgedoold is op de paden des ongeloofs en niet omkwam
in zijn ongerechtigheid; want dat hij eer tegen dien barmhartigen
Ontfermer inging, dan dat hij diens vrede zou gezocht, laat staan zelf
zou gevonden hebben.

En of ge hem dan al tegenvoert, dat het toch veel scheelde, dat
hij van geloovigen huize was en een goede opvoeding genoot en zich

83

niet zoo ergerlijk misdroeg als andere jongelieden doen, och, dat zal
u alles niet baten, want uit het diepst van zijn bewustzijn zal uw
Universalist u antwoorden, dat hij toch zelf dat huis waarin hij ge-
boren werd niet had uitgekozen; dat hij in die opvoeding eer tegen-
streefde dan meêhielp; dat hij heusch evengoed als de goddelooste zou
zijn uitgegleden, indien zijn God hem niet bewaard had.

En als ge, u nog niet gewonnen gevend, dan er op wijst, hoe er
dan toch gets, een klein, maar alles afdoend iets was, dat van hem
zelf kwam, t. w. dat God wel het heil voor hem bereid had, het tot
hem bracht en het hem aanbood, maar dat hij dan toch, toen het er
op aankwam, de zedelijke kracht in zijn wil heeft gehad, om dat heil
niet af te stooten, maar aan te grijpen, — dan zal uw Universalist,
schier met verontwaardiging u antwoorden, „of ge dan heusch denkt,
dat die kracht in zijn wil ooit zou gewerkt hebben, indien God er
die niet in had gelegd

En nu door uw prikkelend vragen allengs warm geworden en in
geestdrift ontstoken, zult ge allicht van dezen schijnbaren tegenstan-
der tot uw verbazing de gulle bekentenis hooren: „Och, mijn lieve
vriend, hoe ge u toch in mij vergist. Ge ziet mij voor zooveel beter
aan dan ik ben. Neen heusch, al sta ik burgerlijk nog met eere voor
God en menschen, mijn hart van binnen is geen zier beter dan het
hart van den ellendigste. Neen, waarlijk, ik heb mijn lieven God niet
gezocht, maar ben van Hem gevonden. Ja, waarom het u niet met
tranen beleden, zóó ver, zoo diep was ik afgedoold, dat ik, toen de
Ontfermer tot mij kwam, mij niet eens wou laten vinden, maar eer
tegenpruttelde en tegenworstelde en zoo lang de verzenen tegen de
prikkels sloeg, tot ik eindelijk afgemat inzonk en in die afmatting
door zijn engelen als buit voor zijn Koninkrijk werd weggedragen!”

Ja, eens aan het uitstorten zijner ziel, laat uw bestrijder van zoo-
even het misschien daar zelfs nog niet bij, maar voelt drang en be-
hoefte om er nog bij te voegen: „En zelfs in uw oordeel over mijm
leven en mijn bekeering zoudt ge u ganschelijk vergissen. Want heusch,
denk ook daar niet van, dat ik zelf dat gewijd, geheiligd, met geeste-
lijk goed vervuld heb. Wel was er een tijd, dat ik mij dit inbeeldde,
dat ik meende rijk en zeer verrijkt te zijn en geens dings gebrek te
hebben; maar o, bittere ervaring, diep krenkende, beschamende teleur-
stelling leerde mij wel anders en beter, en als een tweede bekeering
was het mij, toen mijn koninklijke Verlosser in zijn hartaangrijpende
teederheid het ook mij leerde verstaan: dat ik arm en naakt en blind
was, en ook na mijn bekeering nog elken morgen en elken avond, ja
elk oogenblik des daags, nog van hem „om niet” te koopen had het kleed
dat mijn naaktheid zou bedekken, en de zalf voor het kranke oog en
het goud dat uit den oven van zijn ontzettend lijden kwam. Ja, zal ik
mijn diepste zielservaring voor u uitspreken, laat mij er dan maar rond
voor uitkomen, dat Satan mij reeds weer tien- en honderdmaal naar

84

zonde en verderf zou hebben teruggetrokken, indien ondanks mijn
koelheid en koudheid, mijn Heiland mij niet met de koorden zijner
liefde omstrengeld had. Wat zeg ik, van vallen zou het reeds o, zoo
lang, tot afvallen en vervallen gekomen zijn, indien #k er ook maar
jets aan had moeten toebrengen, en indien het niet al en in alles en
eeniglijk het goedertieren en goedgunstig en zeer barmhartig liefde-
werk was geweest van den ontfermenden God!”

En mocht iemand dat nu te kras en te sterk uitgedrukt vinden,
welnu, laat dit dan de proef zijn:

Indien er dan onder de hoogleeraren, leeraren of gemeenteleden,
kinderen Gods zijn, wier geestelijke ervaring met het hier geteekende
beeld in strijd is, laat men hun dan, voor het oog van God, den Ken-
ner der harten, vragen mogen: „Beweert gij dan dat de zaliging van
uw ziel voor een deel uw eigen werk 1s?”

„Uw eigen werk” in dien zin, dat de aandrift, het eerste roersel,
de overbuiging, de neiging, de zin, de inspanning en het volbrengen, _
er toe en er van, niet uit God in u gekomen was, maar door u uit
u zelf was voortgebracht en Gode in uw wilsdaad aangeboden ?

Zeg het dan vrijuit, hoogleeraar, prediker, of gemeentelid, of wie
gij ook zijt, durft gij het wezenlijk bestaan, om van een eenig stipje
of stukje in het werk uwer toebrenging of volharding, in oprechtheid
te verklaren: „Daarvan komt de eere nu niet aan God toe, maar,
het zij met bescheidenheid gezegd, aan mij.”

Zou er dan waarlijk nog, zij het ook maar één enkele, onder u
gevonden worden, die, waarachtiglijk bekeerd, niet onmiddellijk ge-
voelen en bekennen zou, dat hij zeer goddelooze heiligschennis pleegde ;
tegen beter weten in sprak; en den Heiligen Geest zijn eere roofde;
indien hij ook maar op één enkele der honderd schakels van de
heilsketen de glorie dorst ingriffen van zijn eigen naam?

En indien gij dat dan niet durft, of laat mij liever het betere
woord kiezen, indien gij dat niet wilt, niet zoudt willen en niet
kunt willen, en alzoo volmondig en onvoorwaardelijk en zonder eenig
voorbehoud erkent en belijdt, dat krachtens uw eigen geestelijke
ervaring, elk der honderd schakels in de keten van uw heil door
God uitgedacht, door God bereid, door God met de overige schakels
in verband gezet, en met die alle saäm, tegen uw wil en in weerwil
van uw „verzenen tegen de prikkels” slaan, u door God is aange-
hangen, — waar, waar, zoo bid ik u, blijft dan voor uw eigen ziels-
overtuiging ook nog maar de punt van een naald overig, waarop uw
prediking van een „algemeene genade” rusten kon?

Indien alles: alles zonder uitzondering; alles tot in het kleinste
toe; alles van zijn allereersten oorsprong af tot aan zijn allerlaatste
einde; algeheellijk uit God voor u wies, door God tot u gedragen,
en door God in u gewerkt werd, — eilieve, waar wil de „algemeene
genade” dan nog haar stem verheffen ?

85

Dan spreekt ge immers, met zulk een prediking, tegen de duide-

lijke inspraak van uw eigen hart in; dan brengt ge aan anderen wat

door de geestelijke ervaring van uw eigen zielsleven vlak in het aan-
gezicht weersproken wordt; dan zijt gij immers een dubbel mensch;
ánders in de leer en ánders voor uw God op de knieën; en ont-
breekt er aan uw existentie voor den Heilige het merk der innerlijke
waarheid! | |

Dit is, we weten het, sterk, dit is kras, voor sommigen misschien
grievend gezegd; maar gezegd dan toch met geen andere bedoeling,
dan om, mocht ‘het ons van God gegeven worden, het oog van zoo
menigen nog omdolenden broeder te openen voor de klare, door-
zichtige, heldere waarheid, die uit de diepste diepte van zijn eigen
gemoed met zoo doordringende stem getuigt voor wat de roem en de
glorie der particuliere genade is.

lets waar we te meer klem en nadruk op leggen, wijl dit beroep
op de geestelijke ervaring vooral voor de meer ethisch-getinten onder
onze tegenstanders zoo wegsleepend overtuigend of ook tot vernietiging
toe verpletterend is.

Zeg ik toch eenmaal met hen (wat we niet toegeven), dat de leer
moet zijn een beschrijving van de feiten die ik op geestelijk gebied
waarneem, — hoe bid ik u, kan het dan voor Gods oog met waar-
heid en oprechtheid bestaan, om eenerzijds als feit van eigen geeste-
lijke werking te erkennen: „Alle roem is uitgesloten, ik roem in vrije
gunst alleen ;” en alsnu te beweren dat op grond van dit feit, ja als
beschrijving van dit machtige feit, een leer zou zijn voor te dragen,
die de particuliere genade verwerpt.

Het zal onzen ethischen broeders dan ook weinig baten, of ze,
gelijk nog onlangs een hunner principaalste mannen, verklaren van
het geschrijf in dag- en weekbladen geen notitie te zullen nemen, of
om met de woorden van een ander hunner hoofden te spreken: „alles
aan de critiek des Heiligen Geestes over te laten” Ze kunnen er niet
van tusschen. Ze zullen zich moeten verantwoorden. Want zie, deze
tegenstelling is zoo doorzichtig en klaar, dat ze de consciëntie der
gemeente wel moet raken en het onware (altijd in objectieven zin
genomen) in het ethische standpunt hoe langer hoe duidelijker aan
het licht zal doen treden.

Er zijn onder de ethischen vele broederen, kinderen Gods, die
liever duizendmaal hun eigen stelsel ten vure zouden doemen, dan
met opzicht tot hun persoonlijke zaligheid, ook maar het één duizend-
ste van een grein af te dingen op de allervolkomenste ongeschonden-
heid van de glorie van den hoogen God. Alleen om hen spraken we
dan ook. De zwevende intelligente mannen en theologiseerende vrouwen,
die zich inbeelden een soort club van hooger ingewijden te vormen,
liggen natuurlijk buiten ons bereik, daar ze weigeren met ons het
geestelijk terrein te betreden.

86

Maar die eerstbedoelden, die warmeren, die aan het Lichaam Christi
verbondenen, ja hun leggen we met ernst de vragen voor: „Sluit dat ?
Is dat innerlijk waar zijn? Kunt ge dat volhouden ?”

enerzijds te zeggen: „De leer moet beschrijving zijn van het leven
Gods in zijn gemeente.”

Daarop als feit van eigen geestelijke ervaring te constateeren: „dat
in het werk uwer persoonlijke zaligheid God alles deed |”?

„En alsnu op grond hiervan, het feit dat God alles deed, te om-
en beschrijven in een leer, die niet alles aan God laat, maar in steê
hiervan de definitieve, de alles afdoende beslissing eigent als een daad
des menschen.”

Neen, dit sluit niet! Dit weerspreekt zich zelf! Dit is van tweeën
één: óf uw methode óf uw stelsel veroordeelen; — of erger nog,
onwaarachtig oordeelen, over wat ge geestelijk ervoert.

Nog dit zij er aan toegevoegd.

Ook gij, die voor de algemeene genade pleit, bidt en dankt, niet
waar ?

Maar eilieve, wat bidt ge van uw God af? Waarvoor dankt ge
Hem?

Alleen maar om het heil buiten u om te stichten en het u voorts
om te hangen? Of ook om het in w te werken en uw wil over te
buigen ?

En als ge overwont, was dan uw danken alleen een dank voor de
schoone kansen en voor de goede wapens en voor de trouwe hulp,
met voorbehoud van hetgeen den doorslag gaf voor w zelwen?

Neen, duizendwerf neen!

We kennen u beter.

Uw bidden is een bidden, om alles. Uw danken een danken voor
alles. Niets uitgezonderd. Van Hem, door Hem en tot Hem zijn
alle dingen!

Aldus:

In de oogenblikken dat gij niet bidt en dankt zijt ge tegen de
particuliere genade. Maar in uw oogenblikken, dat ge wel bidt en
wel dankt, zijt ge levende monumenten voor de waarheid van wat we
u aanprijzen.

Zoo zij het ons dan genoeg, het met de biddende en de dankende
gemeente te houden!

In uw beste oogenblikken staat ge dan aan ónze zij!

87
TEL

DE FEITEN DIE MEN WAARNEEMT.

Het gedichtsel van ’s menschen hart is boos
van zijne jeugd aan. Gen. 8 : 21.

’s Christens geestelijke ervaring heeft een dubbelen gezichteinder.
Hij neemt de verschijnselen waar die zich op en onder het spiegel-
vlak van zijn eigen ziel voordoen. Maar hij merkt oók op wat in
geestelijke dingen te zien komt aan den horizont van het leven buiten
zich; in de wereld der menschenkinderen, in wat een Christinne uit
Amerika noemde: die wijde, wijde wereld.

Nu is het de vraag, of die tweede rubriek van geestelijke ervaring
misschien beter rijmt met de leer der algemeene genade.

Van de geestelijke ervaring die hij bij zichzelf opdeed, zagen we,
dat ze vlak en vierkant tegen al wat naar algemeene genade zweemt,
streed. Van zich zelf getuigt elk kind van God, dat hij niets kan en
niets deed, maar alles ontving, ja, tegen eigen zin en bedoelen met
alles begenadigd werd. Da Costa’s „Hij heeft mij gevonden, dien ik
niet en zocht!” blijft van die. zielservaring het inbegrip en het kort
begrip tevens.

Maar nu kon het zijn, dat de geestelijke ervaringen en onder-
vindingen die we buiten ons opdoen, tot een tegenovergestelde uit-
komst leidden. Bij al het raadselachtige waar deze mysteriën Gods vol
van zijn, liet het zich metterdaad denken, dat de indrukken die we
van bwiten ontvingen streden met wat we in ons waarnamen, en dat
we oprechtelijk gedrongen en genoopt werden, om te verklaren: „In-
dien ik let op wat ik van den gang, de uitkomst en de vrucht der
prediking in de wereld waarneem, dan kom ik met de particuliere
genade „iet uit, maar pleit alles op klemmende wijs voor een genade
die algemeen is.”

Mogen we nu intusschen zeggen, wat ons op het harte ligt, dan
komen we er voor uit, dat dit zóó weinig het geval is, dat veeleer
juist dat gadeslaan van den gang der Evangelieprediking in de wereld,
ons het eerst en het krachtigst overboog, om voor de majesteit der
particuliere genade te zwichten en de onhoudbaarheid der algemeene
genade in te zien. :

Van dezen overweldigenden indruk kan rekenschap gegeven op
velerlei manier.

En dan vragen we vooreerst aan de voorstanders der algemeene
genade: „Lieve broeders, indien dat nu zoo is, en gij meent, op-
rechtelijk meent, wat gij zegt, dat Christus Jezus de verlossing teweeg
„gebracht en het rantsoen betaald heeft voor al de 1400 millioen

88

menschen die op dezen aardbodem leven, hoe is het dan mogelijk,
dat ge niet onverwijld, rechtstreeks, na al uw goed verkocht te hebben,
de heidenwereld en het Mahomedaansche land en de Joodsche buurten
intrekt, om ijlings te zorgen, dat aan deze 1400 millioen menschen
deze voor hen bestaande kans op een eeuwige gelukzaligheid althans
worde bekend gemaakt eer ze sterven!”

o, Het is zoo; gij doet veel voor en aan zending!

Ge richt genootschappen op; vormt eenige jongelieden; draagt van
uw gelden iets bij; en bidt soms er voor!

Maar hoe hooglijk die ijver ook op zich zelf te prijzen zij, veel
ge dan toch niet, dat dat alles nog maar een niets beduidend spelen,
een niets zeggend kinderwerk is, vergeleken bij het heilig enthousiasme
dat plotseling in u ontvlammen zou, indien ge ook maar één oogen-
blik waarachtig en werkelijk en inderdaad geloofdet: „Met nog in
alle haast die millioenen bij millioenen van Jezus te gaan spreken,
red ik ze allicht van een eeuwig verderf!”

Gelooft ge, of gelooft ge niet, dat niemand zalig wordt, dan die
gelooft in den naam des Zoons van God?

Fn. gezegt: ja.

Ge doolt dus niet af met hen, die een Protestantsch vagevuur in-
voeren of van een zaliging aller zielen reppen.

Neen, eer integendeel, gij houdt vast aan het woord: „Indien gij
niet gelooft dat ik die ben, zoo zult gij sterven in uwe zonden |”

Niet waar? Dit staat immers vast? Daar houdt ge u aan? Want
weet wel: indien gij ook die Schriftwaarheid opzij wierpt en met vele
ethische, en zelfs irenische predikers, den slagboom van den dood
opzij wierpt, dan kan veilig alle verdere gedachtenwisseling tusschen
ons gestaakt.

Dan toch zou het geschil tusschen ons niet meer loopen over
particuliere of algemeene genade; maar over het bukken woor of
buigen van de Schrift.

Maar hebben we dan niet het onbetwistbaar recht, om, indien we
ons op uw standpunt plaatsen, bij u deze overlegging te vorderen:
„Jezus heeft voor de 1400 millioen menschen die op dezen oogenblik
op dit aardriijjk leven verlossing verworven, en indien hun dit niet
wordt bekend gemaakt, dan gaan minstens 1000 millioen van die
onafzienbare schaar voor eeuwig verloren. Er mag dus geen oogenblik
getalmd. We moeten elk ons huis opbreken. We moeten China, Japan,
Indië, Afrika overstroomen. Wee ons! Elk uur sterven er duizenden
van zielen. Nog beter heden dan morgen den pelgrimsstaf opgenomen.
Elke dag dien we verpraten kost weer het eeuwig welzijn aan duizenden
kinderen van ons geslacht.”

En nu, zoudt ge kunnen rusten, vrede kunnen hebben, het kunnen
uithouden, indien die gedachte u metterdaad perste?

Fn indien gij, o, voorstander der algemeene genade, naar ieder ge-

„8
/
Ì
|
}
ds.

89

tuigen kan, dan desniettemin een tamelijk rustig leven leidt; meêst
op uw gemak het opneemt; en al zeer tevreden zijt, indien uw Ver-
eeniging zoo per jaar weer eens een vier-, vijftal jonge mannen naar

een of ander heidenstation zendt, — mogen we u vragen: toont,

bewijst ge dan niet daghelder en zoo klaar als de zon, dat ge zelf
niet gelooft dat die 1400 millioen personen te behouden zijn? Want
anders, ja, dan moet ons het woord van de lippen, dan zouden we
weigeren u als broeder te begroeten, want dan zoudt ge een mensch
zijn zonder hart.

Dit brengt ons vanzelf op de tweede overweging, waarvoor we de
aandacht van onze lezers vragen.

Er is toch een Godsbestuur, niet waar?

Fen Godsbestuur, dat niet slechts óók, maar zelfs in zeer bijzon-
deren zin, ook over de prediking van het Evangelie gaat. Het zijn
niet menschen, maar het is God zelf, die arbeiders uitstoot in zijn
wijngaard. De Heere is het die zendt „Evangelisten en Profeten.”
Hij is het die in een iegelijk den aanleg schept en de aandrift op-
wekt. Althans wij lazen nog nimmer van een vroom zendeling, of hij
bezwoer ons, dat God hem had gezonden. En al zeer laag zou onze
dunk van een zendings-sociëteit zijn, die haar uit te zenden mannen
niet eerst met allen ernst afvroeg: of ze zich geroepen voelden van
God? _

Maar is dit zoo, waar, bidden we u, blijft ge dan op uw standpunt
van algemeene genade met dit Godsbestuur bij den loop dien de
dingen genomen hebben?

Want, niet waar, indien naar Gods raad Jezus verlossing had teweeg
gebracht voor al de millioenen menschen die op den dag van het
Pinksterfeest leefden, dan had, bij zúlk een raadslag en bedoelen, een
inrichting, een kerk, een organisatie gehoord, die op de snelst moge-
lijke wijze, onverwijld en zonder oponthoud deze heilsprediking aan
alle toen levende personen had kunnen brengen.

Of de discipelen niet wat vlugger hadden kunnen uitgaan, is daarbij
de vraag niet. Want stel eens dat ze de wereld doorgevlogen waren,
dan zouden ze toch nooit, op geen voeten of vaâm na, de toen levende
menschheid met hun woord hebben kunnen bereiken. Vergeet niet.
Elk jaar sterven er weer millioenen weg.

Neen, dan had het Godsbestuur geheel anders moeten zijn.

Dan is het ondenkbaar dat de heiden-apostel, op wiens verschijning
de heidenwereld wachtte, eerst lange jaren zich in Arabië terugtrekt,
en ondertusschen al weer zóóveel millioenen menschen, die behouden
hadden kunnen worden, in het eeuwig verderf liet gaan.

Dan is het bittere spotternij, ongoddelijke satyre, als ge dienzelfden

90

Paulus, nadat een klein aantal plaatsen bezocht is, betuigen hoort,

dat hij „heel de wereld met zijn prediking vervuld heeft”.

Kortom, indien ge vasthoudt aan die algemeene genade, dan is al_

wat de Schrift en de Historie ons meldt van de langzame planting
en ontwikkeling en inrichting der kerk, een spelen met het eeuwig
wel of wee van millioenen bij millioenen, en dan wordt uw Gods-

bestuur de onbarmhartigste wreedheid, niet nu slechts, maar al de.

eeuwen door.

Toont derhalve omgekeerd het Godsbestuur, dat de kerke Christi,
ook afgezien van haar tekortkoming en ontaarding en verbastering,
er in haar fundamenten, in haar bestek en stijl op was aangelegd,
om zieh niet dan allengs te ontwikkelen en slechts een beperkt getal
predikers rijk te zijn, waarvan de overgroote meerderheid de handen
vol zou hebben met de verzorging van de schapen die reeds in de
schaapskooi waren ingegaan; ligt hierin dan niet een afdoend be-
wijs, dat de raad Gods, waaruit die kerk toch voortvloeide, hoe men
het wende of keere, niet te rijmen ós en nooit te rijmen zal zijn, met
het denkbeeld, dat voor al de millioenen menschen, die leefden toen
Jezus op Golgotha stierf, het rantsoen hoofd voor hoofd af betaald
zou zijn?

Doch ook hierbij mogen we niet staan blijven. De „algemeene ge-
nade”” is voor wie dieper doordenkt, een zoo onmogelijk dogma, dat
overtuiging ons noopt, onzen tegensprekers nog meer bewijsmiddel. te
bieden. |

Immers we spraken nu nog maar van de 1400 millioen menschen
die op dit oogenblik leven. Maar dat is niet genoeg. Hr zit veel meer
in. En, om al den omvang dezer doolleer te doorzien, moet men eens
niet alleen letten gaan op die 1400 millioen menschen die op dát
oogenblik er zijn, maar op alle menschen in alle eeuwen.

Neem China eens alleen. Daar heet het dat ruim 400 millioen
menschen opééngepakt zitten. Maar vergeet niet, om de 30 jaar ver-
nieuwt zich die bevolking. In één enkele eeuw zijn er dus reeds bij de
1500 millioen Chineezen. Stel nu dat deze eindelooze Chineezenge-
boorte nog eens pas 15 eeuwen op dien voet geduurd had; wat stellig
veel te laag is gerekend; dan krijgt ge alleen voor de Chineezen reeds
een cijfer van ver over de twintig duizend millioen!

En dat is dan nog alleen China. En China nog slechts over 15
eeuwen ! Wat, wát zal uw cijfer dan wel worden, als ge eens rekenen
gaat niet met China, maar met de wereld. En niet met 15 maar met
60 eeuwen! Maar immers dan komt ge in meer dan honderd duizend
millioenen en worden de cijfers onnarekenbaar.

„Algemeene genade” nu leeraart desniettemin dat Jezus Christus,
naar Gods raad en bedoelen, het rantsoen ter eeuwige verlossing van

91

deze allen gevonden, verworven, aangebracht en afbetaald heeft.

Betaald heeft dus voor millioenen bij millioenen, van wie het abso-
luut, physisch en arithmetisch feitelijk onmogelijk was, dat ze ooit
met de prediking van het Evangelie ook maar de allergeringste aan-
raking kregen. Denk aan de horden der khans b.v. en aan al de
wriemelende en wemelende millioenen in het hart van Afrika.

Maar immers dit is het toppunt van ongerijmdheid !

Voor allen betaald indien ze gelooven... en feitelijk door den
loop der dingen voor verreweg het meerderdeel elke mogelijkheid
afgesneden, om ook maar tot het eerste a. b. ce. van dit geloof te
geraken.

En let nu wel, dat ge ná Christus’ verschijning dan nog altijd; in
schijn, meer ook niet, maar dan toch in schijn en voor den onna-
denkende; u redden kunt, door te wijzen op de traagheid en de zonde
der kerk. Maar wat zult ge antwoorden, indien we u voorts wijzen
op de heidenwereld, die vóór Bethlehems kribbe, haar breede golven
van menschenzielen deed opkomen en weer breken op het strand?

Veertig eeuwen waren toen voorbij gegaan. Gaan we te ver met de
menschelijke individuën, die buiten Israël toen reeds geboren en weer
weggestorven waren, te schatten op een vijftig duizend millioen
zielen ?

En niet waar, volgens uw leer der algemeene genade, stierf Jezus
ook voor die allen; voor elken Moabiet en Filistijn, voor elk kind
van Amalek en elken zoon der woestijnen ; kortom voor elk mensche-
lijk individu. Want weet wel; dingt ge hierop ook maar iets af‚ dan
zijt ge weg; en wordt ook gij Particularist!/

En nu, vragen we u toch: was het dan niet het Godsbestuur, dat
van Abraham tot op Christus de prediking opsloot binnen de
enge wanden van Israëls volksbestaan, en het „zien van den dag van
Christus”, feitelijk bepaalde en beperkte tot Abraham en zijn kinderen
naar den geest?

En nu ten slotte nog een dubbele vraag over wat ge in uw naaste
levensomgeving hebt- opgemerkt.

Vooreerst deze: Zijn er niet in ons eigen land, onder de drie à
vier millioen zielen, die er leven, minstens twee millioen, die ter
wereld komen, leven en sterven, zonder ooit ofte immer met de volle,
onbenevelde waarheid Gods, gelijk die in Christus Jezus is, anders
dan geheel uitwendig en oppervlakkig, in aanraking te komen?
Denk b.v. aan de schier gansch Roomsche provinciën van Noord-
Braband en Limburg en aan de bijna geheel moderne gewesten van
Noord-Holland en Drente !

Stel u nu voor, een persoon die in zulk een dorp, waar niemand

92

de waarheid kent, geboren wordt; met de moedermelk het bijgeloof

indrinkt, of wordt opgevoed in de bespotting van het Evangelie; en
aldus zelf zich aan die bespotting wennend; er op toe leeft en lacht
met de lachers en eindelijk sterft met de stervenden, zonder ooit
anders dan een caricatuur van den waren Herder der zielen te hebben
gekend !

o, We verstaan het, dan zult ge gereed zijn, om de schuld hiervan
op de kerk, op de lauwheid der geloovigen en op wat niet al te
werpen. Maar zie, dat baat u hier niet. Want de vraag is volstrekt
niet naar den stand dier geloovigen tegenover den Heilige, maar wel
hiernaar: of die ongelukkige persoon, voor wien naar uw leer de
Christus het rantsoen betaald heeft, niet rechtvaardigliijjk in de hel
tegen zijn Formeerder kan roepen, die wel hem op Golgotha ver-
lossing aanbrengt, maar hem voorts komen en gaan laat, zonder dat
hij ooit iets van die verlossing vernam?

En dan deze tweede vraag: „Heeft ‘uw eigen ondervinding, zoo
dikwijls ge kinderen op te voeden, gemeenteleden te verzorgen, of
zielen te bewerken hadt, u niet zelf feitelijk getoond, dat ge, ook
afgezien van uw arbeid en eigen wilsneiging, bij den één op rotsen
hadt te ploegen en bij den ander een rulle zachte aarde vondt? Het
niet ervaren, dat met dezelfde moeite, met gelijke inspanning, met
even krachtige aangrijping, het bij den één er in zonk als de regen
in een dorre aarde, terwijl het bij den ander er al af liep en elk
vatten van de vezelen uitbleef? Of sterker nog: deedt ook gij de
ervaring niet op, hoe gij bij één- en denzelfden persoon jarenlang
aan eens doovemans deur hadt geklopt, totdat opeens, zonder dat gij gets
bijzonders hadt gedaan, de deur meer open gestooten dan open ge-
daan werd, en ge ziel tegenover ziel stondt?

En is dit zoo, bracht dit dan ook u tot de ontdekking, dat gij

eerst uitwerken kunt bij eens menschen ziel als Gods werk voor-

afging?

En stemt ge dat toe, hoe kunt ge dan ter wereld toeh volhouden,
dat óók voor harde, hard blijvende en zich verhardende naturen,
hoofd voor hoofd en ziel voor ziel, van Gods zij een wezenlijke ver-
lossing is teweeg gebracht?

98

IV.

VAN ADAM TOT NOACH.

God voortijds veel malen en op velerlei
wijze tot de vaderen gesproken hebbende.
Hebr. 1: 4

We komen thans aan een geheel ander deel van de ondernomen
taak,

Herst is aangetoond, dat een drietal teksten, waarmeê men gemeen-
lijk zegt, dat. A „algemeene genade” voldingend bewezen is, alles
behalve de zaak uitmaken.

Daarna is uiteengezet, dat men die de leer der „algemeene genade”
volstrekt „iet uitkomt, ’t zij men let op het diep bederf der zonde;
op Godes wezenseigenschappen; op den persoon van den Verlosser;
op het werk der verlossing; op den weg des heils; op ’s Christens
innerlijke ervaring; of ook op de sombere witkomst, ‘die niet is weg
te cijferen.

En zoo komen we dan aan het derde deel van onze apologie voor
de „particuliere genade”, waarin we hebben aan te toonen: dat de
Heilige Schrift metterdaad de particuliere genade leert.

Met die Schrift toch is alle ding voor ons beslist.

Natuur, rede, philosophie, of ook gemoedelijke bewegingen van het
hart, baten hier niet.

Er is genade of ze is er niet.

Maar belijdt ge dat er genade is; en dat ook gij persoonlijk alleen
door die genade bestaan kunt, dan ligt het hierin ook vanzelf opge-
sloten, dat de Schenker dier genade zelf alleen machtig is, om naar

waarheid ons te zeggen, meê te deelen en te openbaren, hoe het met

sE

die genade gelegen zij.
„Genade” is een vrij geschenk, en gelijk ge nu reeds op aarde,
zoo dikwijls ge een ander uit ongehouden gunst met iets begiftigt,

_ volkomen vrij zijt, om te geven wat en op zulk een wijze als ge dat

wilt, zoo moet ook God Almachtig bij het verleenen van zijn vrij-

machtige genade, geven kunnen wat en zooals het Hem belieft.

Om er achter te komen, hoe het met dit stuk der genade gelegen
is, staat ons dus maar één weg open: We moeten het aan God zelf
vragen!

En wijl nu God de Heere ons op deze vraag geen ander antwoord
gaf noch geeft, dan in de openbaring der Heilige Schrift, zoo spreekt
het vanzelf, dat we met háár mededeelingen, uitspraken en open-
baringen in de allereerste plaats hebben te rade te gaan.

94

Wel mag men er óók op wijzen, dat Augustinus en alle diepere
denkers uit de Middeleeuwen, en zoo ook Calvijn en met hem alle
geestelijk dieper ingeleiden uit de eeuw der Hervorming, op het aller-
stelligst en allerontwijfelbaarst hebben betuigd en beleden, dat de genade
Gods een particulier karakter droeg; — maar dit getuigenis, hoe uit-
stekend en sterksprekend ook, heeft toch uitsluitend als getuigenis wit en
krachtens de Schrift beteekenis, en moet dus altijd weer aan haar,
als eenig onfeilbare keursteen, getoetst.

Slaan we nu de Heilige Schrift op, dan vinden we daarin nergens
een hoofdstuk dat opzettelijk over de genade handelt, en waarin ons
beknopt, volledig en in logischen samenhang alle bijzonderheden over
de genade zouden zijn meêgedeeld.

Gods weg, om zijn volk te onderwijzen, is in die Heilige Schrift
een andere.

De Heere bewandelt steeds den weg der Mistorie, d. w. z. Hij
begint met jets, om daarna iets meer, na dat meerdere iets nog dui-
delijkers te geven; op dat duidelijkere iets nog klaarders te laten
volgen; om eerst eindelijk en ten allerleste de heldere waarheid in
haar gansche volkomenheid voor ons zielsoog te plaatsen.

En dat openbaren en toelichten en ophelderen van de waarheid
Gods gaat niet zóó toe, dat er maar aldoor formules of omschrij vin-
gen zouden worden meêgedeeld. Eer zijn die omschrijvingen sober en
zeldzaam. En de hoofdzaak is veeleer, dat de Ontfermer, om ons te
toonen hoe het met de genade gelegen is, ons genade laat zien, ze
daadwerkelijk schenkt en bewijst; om nu voorts in de witwerkselen,
die van deze genade zichtbaar worden en de wijze waarop ze zich
vermenigvuldigt, een licht voor ons te doen opgaan over haar oor-
sprong en natuur.

Om aangaande het algemeen of particulier karakter der genade
zekerheid te bekomen, zijn we er dus niet meê af, dat onze tegen-
standers of wij ons op enkele Schriftuitspraken beroepen, waar ‘dan
weer anders luidende Schriftuitspraken tegenover worden gesteld,
maar dient met de Schrift in de hand onderzocht, wat God de Heere
van oudsher „veelmalen en op velerlei wijze” van de „genade tot
zaligheid” heeft laten zien, d. w. z. hoe en onder welke omstandig-
heden Hij ze aan den mensch geopenbaard en in Ee wereld heeft
ingebracht.

Voor het overzicht dat ons daarvan te geven staat, wijzen we dit-
maal alleen op de namen van Adam en Noach.

In wat ons uit de ontzettende gebeurtenissen uit het Paradijs be-
richt is, kan wat de feiten aangaat, natuurlijk niets, volstrekt niets

95

over het algemeen of particulier karakter der genade worden opge-
maakt, om de eenvoudige reden, dat er nog slechts twee menschen
leefden.

Wel zien we dat er genade bewezen wordt, doordien God zijnerzijds
den gevallen meénsch aanspreekt, opzoekt en wakker schudt en voor
het oordeel van zijn heilig recht plaatst. Wel blijkt reeds uit die be-
moeiing, dat de genade reeds begonnen was te werken. En wel be-
speuren we, dat er gunste en goedertierenheid naar Adam uitgaat in
het bedekken van zijn schaamte en het geven van een anderen zoon
voor Abel. Maar of deze genade nu bedoeld was voor ál zijn nako-
melingen of slechts voor een deel er van, blijkt hieruit natuurlijk niet.

En al even weinig zekerheid ontvangen we, als we letten op de
godspraak waarin het Paradijs-Evangelie niet aan den mensch, maar,
zóo dat de mensch het. hooren kon, aan Satan geopenbaard is.

Over de vraag of het „zaad der vrouw” hier, als enkelvoudig ge-
bezigd, op den Messias slaat, dan wel het geslacht der menschen-
kinderen aanduidt, twisten we hier niet. Maar zelfs al neemt men
aan, dat het zaad der vrouw op de menschheid in het generaal ziet,
dan nog mag noch kan iemand beweren, dat dit al de menschen
hoofd voor hoofd, zou aanduiden, daar toch reeds in Kaïn blijkt, dat
volstrekt niet allen den Satan op den kop getrapt hebben.

Het Paradijs zelf brengt ons dus voor de quaestie van een alge-
meene of particuliere genade geen stap verder Er blijkt alleen uit,
dat reeds terstond na den val de banier van het Genadeverbond van
verre den in zonde verellendigden mensch getoond is en dat feitelijk
uit dat verbond zegeningen hem zijn toegedeeld.

Mogen we ons daarentegen op het aanhangsel van het Paradijs,
d. 1. op Adams onmiddellijke nakomelingen beroepen, dan komen we
plotseling voor het schriklijk feit te staan, dat Kaïn aan Abel broe-
dermoord pleegt; tegen alle uitwendig vermaan zich verhardt; den
vloek indrinkt, en een geslacht teelt, dat geheel hwiten de bedeeling
der genade raakt, of, wil men, naar Dr. Van Ronkels schoone op-
merking, voortkwijnde in het werkverbond.

Reeds Gods vermaan aan Kaïn toch is niet stellig een aanbieding
van zaligmakende genade. De woorden: „Is er niet indien gij weldoet
verhooging” hebben niets aan zich,’ waaruit besloten mag worden,
dat ze met noodzakelijkheid op „zaligmakende genade” zien. Per
dragen ze den schijn van op werken te doelen, en in niets boven de
voorhouding van het zedegebod uit te gaan.

Maar ook al duidde men dit anders en al geeft men er de voor-
keur aan, tusschen de regels, ook van een „aanbieding van den
Christus aan Kain” te lezen; wat naar onze bescheiden meening
nooit met zekerheid zal te bewijzen zijn; — zoo stuit men, zij het
al niet op Kaïn, dan toch onmiddellijk na hem op Kaïns nakome-
lingen, die door Kaïns euveldaad buiten aanraking met de bedeeling

96

der genade geboren worden; er niets van vernemen; en voor een
deel buiten alle genade om wegsterven.

Nergens toch lezen we van eenige beschikking Gods, waardoor uit
dit vervreemd geslacht een enkele of meerderen tot de zaligheid ook
maar worden geroepen. In wat we van hun karakter en ruwheid lezen
is geen spoor te ontdekken van nawerking van de Paradijs-openbaring.

Eer wordt door de meêdeeling, dat men in Seths gezin weer pas den _

naam des Heeren begon aan te roepen, aangeduid, dat zelfs de uit-
wendige aanroeping van Gods naam onder de Jubals en Tubal-Kaïns
verdwenen was. En als men er op wijst, dat dan toch ten leste
Henoch en Noach als predikers der gerechtigheid onder hen zijn
opgetreden, dan volgt hieruit nog volstrekt niet dat deze prediking
al Kaïns nakomelingen hoofd voor hoofd bereikt heeft en veel min
dat deze prediking voor niemand bestemd was als een reuke des
doods ten doode.

Vóór de algemeene genade pleit hier dus letterlijk niets. Maar wel
zien we, dat er van meet af een scheur door het menschelijk geslacht
gaat; dat het in deelen wordt gedeeld; en dat de heilige linie van
het genadewerk niet door aller hart trekt, noch ook tot aller oor
komt; maar slechts een deel der uit vrouwen geborenen bereikt, en
dus veeleer een particulier karakter vertoonen gaat.

Er is een geslacht eenerzijds waarin vreeze Gods woont, en ander-
zijds een geslacht, dat in boosheid kracht zoekt, en zoo weinig be-
speuren we zelfs onder dat hetere geslacht van „een algemeenheid der
genade,” dat veeleer de booze den goede al meer overweldigt en ten
leste heel het geslacht door den God van alle genade wordt uitge-
stooten. De woorden ‘uit Genesis 6: „En het geschiedde als de men-
schen op de aarde vermenigvuldigden en hun dochters geboren wer-
den, dat Gods zonen de dochteren der menschen aanzagen, dat zij
schoon waren, en zij namen zich vrouwen uit allen die ze verkoren
hadden”, wijzen reeds in die oudste dagen op de Johanneïsche tegen-
stelling van kinderen Gods en kinderen van den booze, waardoor de
voorstelling van een algemeene genade waarlijk niet wordt gesteund.

Meer licht intusschen gaat over het algemeen of particulier karakter
der genade reeds op, als men aan Noach toe komt.

Met dien tweeden stamvader van ons geslacht toch staan we voor
een van Gods ontzettendste daden, waaruit wel terdege licht valt ook
op de natuur van het genadewerk. |

We zien toch dat in Noachs dagen voor Gods aangezicht op deze
aarde een menschelijk geslacht leefde van duizenden bij duizenden
menschenzielen, mannen en vrouwen, jongelingen en knapen, kinderen
en zuigelingen, en onder hen ook het huisgezin van Noach, acht
zielen sterk. En van dat aldus bestaande menschelijk geslacht ver-

ie,
Je
ee
kh Evt 6

97

nemen we nu, dat het God Almachtig in zijn ondoorgrondelijke oor-
deelen behaagd heeft, heel die menschenmassa, met inbegrip van de
kleine kinderen en de zuigelingen, onder het gericht van den zond-
vloed te doen vergaan en alleen Noachs gezin te doen overblijven.

Onderstel ik nu voor een oogenblik, dat Gods genade algemeen is,
dan volgt hieruit dat in den raad Gods de zaligheid Gods ook gewild
was voor al deze toen levende en in den zondvloed omgekomen
lieden.

Maar hoe zouden die twee, zoo vragen we, nu saâm bestaan kun-
nen? Menerzijds dat God de gansche menschenmassa opeens verdoet
en van de mogelijkheid van bekeering afsnijdt; en anderzijds dat Hij
toch zaligheid voor hen zou hebben bestemd.

Dit liet zich nog denken en verklaren, indien God alleen de oudere
mannen en vrouwen in dien vloed verdaan had. Want van die kon
men, op grond van l Ptr. 3 : 20 en 2 Ptr. 2 : 5 dan nog zeggen,
dat ze zich tegen Noachs prediking verhard hebben. Maar ook dat
baat u niet, nu ge weet dat de pasgeboren kinderkens meè verdron-
ken zijn, niet bijgeval, maar verdaan onder Gods oordeel.

En nu zegge men niet: „De kinderkens die nog tot geen bewust-
heid en kennis gekomen waren, zijn vanzelf zalig geworden krachtens
de beloften van het Genadeverbond !”’ want waarlijk de bewoordingen
waarin de heilige God zich over die booze menschenmassa in haar
geheel uitlaat, geven aan dit denkbeeld al zeer weinig voedsel.

Het berouwde den Heere dat Hij den mensch op de aarde gemaakt
had en het smartte Hem aan zijn hart, en de Heere zeide: „Ik zal
den mensch dien Ik geschapen heb, verdelgen van den aardbodem,
want het berouwt mij dat Ik hem gemaakt heb. Maar Noach vond
genade in de oogen des Heeren.”

Is het nu aannemelijk, dat de heilige God hier bedoelt: „Op aarde
kan ik ze voor mijn aangezicht niet langer dulden. Ik moet ze dus
van de aarde verdeigen. En daarom.... zal ik ze voor mijn troon
in mijnen hemel zetten.”

Men gevoelt hier immers al het ongerijmde van.

En metterdaad staan we hier dus voor het feit, dat God de Heere,
in plaats van de genadewerking aan heel de menschheid d. 1. aan
ziel voor ziel uit haar, op alle denkbare wijze te bevorderen, integen-
deel heel de bestaande menschheid vernietigt van den aardbodem;
slechts aan één gezin genade verleent; en uit Noach, als tweeden
stamvader, een geheel nieuw „geslacht van de kinderen der menschen”
doet voortkomen.

Wie nog vasthoudt aan het „Paradijs-Evangelie”, d. w. z. wie nog
gelooft en belijdt dat het Genadeverbond reeds in het Paradijs is op-
gericht, stuit hier dus niet op een redeneering, niet op een twijfel-
achtige uitspraak, noch ook op een partijdige voorstelling, maar wel:
terdege op een onloochenbare, rechtstreeksche Juad Gods, die onom-

TV 7

98

stootelijk aantoont, dat in den grooten gang van de historie van Gods
daden het plan zijner genadewerking niet is aangelegd noch berekend
op de zaligheid van ziel voor ziel, onder alle geslacht, en in elke
eeuw der menschen !).

Vi

VAN DE PATRIARCHEN TOT MOZES.

In u zullen alle geslachten des aardrijks
gezegend worden. Gèn; 128:

Is de genade dan ook soms, hetzij algemeen bedoeld, hetzij alge-
meen bestemd en toegewezen, onder de Patriarchen of door Mozes?

Oordeelt zelven !

Na den zondvloed lezen we, zeer zeker, van een verbondssluiting
met Noach en geheel de uit dien patriarch voortgekomene mensch-
heid; want er staat uitdrukkelijk bij: „Ik geef mijn verbond tusschen
u en tusschen alle levende ziel, tot eeuwige geslachten” (Gen. 9 : 12).
En even grif geven we toe, dat ook het Noachietisch verbond een
schakel vormt in de openbaringsketen van het genadeverbond. Maar
wie dááruit nu wilde afleiden, dat dus ook voor alle menschen de
genade door God bestemd en van Godswege bedoeld was; en dat wel
in den zin van „genade tot zaligheid’; zou zich toch schromelijk
vergissen.

Immers er staat ten allerduidelijkste bij, dat de belofte van dit
verbond zich niet enkel tot de menschen, maar evenzoo tot alle beesten
uitstrekte: „Ik richt mijn verbond op met u en met uwen zade na u,
en met alle levende ziel die met u is, van het gevogelte, van het vee,
en van alle gedierte der aarde.”

Reeds dit bewijst voldingend, dat men met dit Noachietisch verbond

Men wijze hier niet op 1 Petr. 3 : 19 en 20, als zou daar geleerd worden,
dat Christus, ná zijn sterven aan het kruis en vóór zijn opstanding, naar de
onderwereld zou gegaan zijn, om aan de menschen die in Noachs dagen verdron-
ken, nogmaals bekeering te prediken, Want, daargelaten nog, dat we op het voet-
spoor van de grootste kerkvaders en geleerden, van mannen als Augustinus,
Thomas Aquinas, Calvijn en Scaliger weigeren dit woord van Petrus aldus uit te
leggen, en dat zelfs nog in onze dagen mannen als Dr. Kohlbrügge en Dr.
Hoffman het onhoudbare van die uitlegging op afdoende wijze hebben aangetoond,
zou men tegen ons betoog toch niets hoegenaamd met 1 Petr. 3 : 19,20 vorderen.
Immers met woorden: „die in de dagen van Noach ongehoorzaam waren” kunnen
niet de kinderen bedoeld zijn. En op hén juist komt het aan.

4

99

geen stroospier voor de „algemeenheid der genade” vordert, tenzij men
ook alle dieren zaligen wou.

Daarentegen vertoont ook na den zondvloed de bedeeling der ge-
nade nog even stellig als vóór den zondvloed een particulier karakter.

Van de drie zonen van Noach toeh komt over Cham en diens
nakomelingen miet de zegen, maar de vloek; terwijl van de twee
overige Sem zeer beslistelijk de drager der genadebelofte wordt, en
Japhet geen uitzicht op heil behoudt dan door hem.

Weer dus, evenals in Adams dagen, een diepe seheur door ons ge-
slacht, waardoor de menschheid in deelen uiteenvalt; zóó dat het ééne
deel wel, het andere deel niet met genade verrijkt wordt.

De poging bij Babels torenbouw, om deze deeling van ons geslacht
te verijdelen en toch allen bijeen te houden, wordt zelfs opzettelijk
als zonde van opstand en hoovaardij te keer gegaan. Waar de mensch-
heid één en lotgemeen wil blijven, is het God, die ze werstrooit.

En was reeds hierdoor elk denkbeeld van een „algemeene” genade

uitgesloten en geoordeeld, nog veel krasser em sterker wordt de leer
dat „Christus voor de som van alle, uit een vrouw geboren, men-
schen gestorven zou zijn” weersproken door de roeping en benedijing
van Abraham.
_ De groote gedachte van Gods werk aan en in en met dezen vader
der geloovigen is toch: het witkiezen van éénen, met prijsgeving van
alle overigen, om eerst in later eeuwen uit het zaad diens éénen,
weer heil naar de afstammelingen van die overigen te doen toe-
vloeien.

Dat „de prijsgeving dier overigen” leer der Schrift is blijkt uit
wat Paulus in Rom, 1 : 24 door den Heiligen Geest openbaart:
„Daarom heeft God hen ook overgegeven in de begeerlijkheden hun-
ner harten, en gelijk het hun niet goed gedacht heeft God in erken-
tenis te houden, zoo heeft God hen overgegeven in een verkeer-
den, zin.”

Al behoort dus wel terdege in het oog gehouden, dat ook de vol-
keren buiten Abrahams familie nog lange jaren een flauwe kennis
van den levenden God, deels uit de Paradijstraditie, deels uit de
zienlijke dingen, overhielden, en zóó Melchizedek als Abimelech, zóó
Jethro als Egyptes Farao, elk denkbeeld van algeheele verzonkenheid
der toenmalige geslachten in het Paganisme (afgoderij) uitsluiten, —
zoo staat het feit dat de „reddende genade” zich van hen afkeert, om
zich op Abraham te concentreeren, niettemin onomstootelijk vast.

Juist door de afzondering van de „familie der genade” wordt het-
geen buiten die familie destijds nog op aarde leefde, feitelijk buiten
de bedeeling der genade geplaatst, alsnu overgelaten aan de natuur-
lijke ontwikkeling van het kwaad dat er in zat; en aldus die duister-
heid over den geest des menschen uitgegoten, die de volken blind
maakte voor den levenden God en op de knieën bracht voor de afgoden.

100

Wel moet er op gelet, dat een Rebekka, een Lea, een Rachel nog
uit Mesopotamië gehaald worden, om aan Abrahams zegen deel te
erlangen; mag niet voorbijgezien dat bij de Patriarchen ook de in-
boorling van het huis met het licht der genade bestraald wordt; en
dat vooral met Melchizedek gemeenschap voor God wordt ge-
oefend; — maar dit alles doet niets af aan het groote feit, dat de
zegen zich gaandeweg geheel tot Abrahams levenskring saämtrekt, en
dat ’t geen daarmeê niet saämhangt of in aanraking komt, al meer
afsterft en rijpt voor het verderf.

Of zouden dan toch werkelijk de Universalisten gelijk hebben, die
zich bij voorkeur en met hoog gestemd vertrouwen plegen te beroepen
op het bekende woord der belofte: „En in u zullen alle geslachten
der aarde gezegend worden”?

Men waant het. Maar met recht?

„Geslachten” beteekent hier niet „de opeenvolgende geslachten die,
na elkander, van Adam af tot nu toe de aarde bewoond hebben”,
maar wil zeggen „volken’’. Dit is niet ónze uitlegging, maar die van
God zelven. Lmmers in Gen. 18 : 18; 22 : 18; en 26 : 4, waar deze
verbondsbelofte plechtig herhaald wordt, spreekt de Heere ze tot drie
malen toe in dezer voege uit: „En in u, of in uwen zade, zullen
alle volken der aarde gezegend worden”.

Dat dit op de tegenstelling met Israël ziet, en dus zeggen wil: „De
genade zal niet tot Israël beperkt blijven, maar eens van Israël tot
de volken gaan”, toont Gen. 18 : 18, waar het heet: „Dewijl Abra-
ham gewisselijk tot een groot volk (Israël) worden zal en alle volken
der aarde in hem gezegend zullen worden”.

Maar nu doen zich, om over het particulier of algemeen karakter
der genade te beslissen hier twee vragen voor: lo. zijn hiermeê be-
doeld de volken na den Christus, of alle volken van het paradijs af ?
Dus met terugwerkende kracht. En 2o: is met „alle volken” bedoeld
„uitverkorenen uit alle volken”, of wel alle volken na Christus in de
geheele som van hun landzaten ?

Om nu de „algemeene” genade, d. 1. een genade die voor alle
menschen uit alle eeuwen hoofd voor hoofd bestemd is, staande te
houden, moet men uiteraard die beide vragen met ja beantwoorden.
Het moet dan zijn voor de Kaïnieten en Chamieten- evengoed als
voor de Chineezen en Afghanen. En zoo ook, het moet dan onder de
Chineezen of Chamieten niet enkel voor de toegebrachten, maar voor
elk individu in die volkerengroepen zijn, dat het Lam Gods de ver-
zoening en voldoening volbracht.

Toeh springt hiervan het ongerijmde en onhoudbare terstond in
het oog.

Van „volken” vóór Babels torenomwerping weet de Heilige Schrift

101

niet, en Hand. 3 : 25 bewijst, zoowel als Gal. 3 : 8, dat de Heilige
Geest deze belofte alleen op de heidenen wa Christus’ hemelvaart
laat slaan. Terwijl na Christus’ hemelvaart de beperking van de
Apostolische prediking tot enkele volken en onder die volken tot
enkele individuen, om voorts den wasdom aan het gedijen van het
zaad des Woords over te laten, even stelliglijk en duidelijk als de ge-
schiedenis der kerk onder de gekerstende volkeren, aantoont, dat ook
maar de kennisgeving of aankondiging dát er, en in wat zin er ge-
nade is, op verre na niet álle individuen bereikt.

Wel verre van vóór de algemeenheid der genade gewicht in de
schaal te leggen, pleit deze belofte zeer beslistelijk tegen haar, al was
het slechts door den toekomstigen tijdsvorm, „dat ze zullen gezegend
worden”, waarin toch noodzakelijk ligt opgesloten, dat er althans een
zekere tijd zal zijn, waarin die zegen niet voor de overige volken be-
stemd is, en de bedeeling der genade dus in elk geval tijdelijk wordt
beperkt.

Voeg hier nu bij, dat ook na Abrahams optreden en onder de
lieden van zijn engeren kring, slag op slag, scheur na scheur, weer
de kleine eenheid deelen komt, om eerst Loths nakomelingen, toen
Ismaëls afstammelingen, en daarop weer Ezaus volk, de Edomieten,
van de genadebedeeling af te snijden; almede dat in Rebekka’s dracht
de vrijmacht der verkiezing volkomen doorbreekt; en immers de ge-
nadefeiten stemmen ook hier met de genadebeloften saâm, om te be-
wijzen dat door den levenden God, die ons genade bereid heeft, destijds
althans die genade particulier was bedoeld.

En maken we nu den overgang van Abraham op Mozes, dan winnen
natuurlijk de Universalisten niet, maar verliezen ze nogmaals.

Of zou het nog noodig zijn ook bij de Sinaïtische bedeeling van
het genadeverbond het particulier karakter dezer genade nog aan te
toonen ?

Maar immers, dat ware woordverspilling; bepleiting van wat nie-
mand bestrijdt; en verdediging van een stelling die niemand aanvalt.

Mozes’ woord in Exodes 33 : 16 is voor dat Israëlietische particu-
larisme de door ieder beaamde, noodwendige uitdrukking, als hij zegt:
„Alzoo zullen wij afgezonderd worden, ik en uw volk, van alle volk
dat op den aardbodem is.”

En waardoor zou nu die „afzondering” tot stand komen? Door
verbodswetten of reinigingswetten? Neen, maar door het feit van
’s Heeren genadebedeeling en het schenken van zijn gemeenschap aan
Israël, terwijl de toebedeeling dier genade en het openbaren van die
gemeenschap aan de heidenen werd onthouden. „Want waarbij zou nu
bekend worden, dat ik genade gevonden heb in uwe oogen? Is het
niet daarbij, dat Gij met ons gaat?” En dan volgt er „alzoo”, d. w. z.

102

door dat „met ons gaan” zullen wij afgezonderd worden van alle volk
op den aardbodem.

Er mag en moet dus ook wel terdege op de omtuining van Israël
door verbodswetten gewezen worden; maar nooit in den zin, als ware
daardoor de „afzondering” tot stand gekomen. Integendeel. Die wetten
waren slechts de uiting, de uitdrukking, die openbaring van de onder-
scheiding tusschen het heilige en onheilige, die rechtstreeks voort-
vloeide uit het wel-wonen van Jehovah in Israël en het „iet-wonen
van Jehovah onder de overige volken. En slechts zóólang en voor
zoover die heilige Jehovah zélf in die verbodswetten heilig wierd ge-
houden, droegen die beperkingen kracht en leven in zich. Zonder die
inwonende genade en het wonen van God zelf in die genade, ont-
aardde Israëls prachtig ceremonieel en zijn sociale levensorde met on-
weerstaanbaren drang in dor geteem en doodend formalisme.

Het wezen van de genadebedeeling onder den Sinaïtischen vorm
van het genadeverbond is dus wel terdege: opsluiting van de genade
binnen den twin en het perk van Israëls volksbestaan, en wat daarmeê
onafscheidelijk samenhangt: onttrekking en onthouding van de genade
aan alle andere volken van den aardbodem voor eeuwen lang.

De enkele punten, waarop die tuin, waarmeê God Israël had om-
tuind, doorbroken werd, bewijzen hier niets tegen. Het opnemen
toch van vreemd dienstpersoneel in de aanbidding van het groote of
kleinere Israëlietische huisgezin, toonde slechts dat deze onderhoorigen
werden „ingelijfd” Het bewijzen van genade aan enkele vreemde-
lingen uit de heidenwereld, die óf in Israël het heil kwamen zoeken,
óf wien het buitenslands gepredikt werd, dient óf als uitzondering
slechts ter bevestiging van den regel, óf strekt slechts als profetie om
Israël steeds te herinneren, dat het ’t heil wel in bewaring had, maar
om het eens te deelen met de volken. En de openbaringen van Gods

kracht of woord in het midden der wereldvolken, bedoelden of slechts -
gelijk bij Farao een oordeel der verstokking; of gelijk in Ninive een.

burgerlijke bekeering, niet tot zaligheid, maar tot eerbaarheid; óf
eindelijk, gelijk in Daniëls optreden, een betoonen dat Hij die trouwe
houdt, hoe trouweloos Israël, zelfs tot in de verbanning, geworden
was, toch van dat volk zijner verkiezing niet week.

Men doet dan ook hooglijk verkeerd, met op deze enkele punten,
gelijk thans onder onze theologen gangbaar is, met zekere voorliefde
gedurig het oog te vestigen, als om eerst daardoor met het streng
particulier karakter der genade onder de Sinaïtische bedeeling, ver-
zoend te raken.

We hebben ons met dat particulier karakter niet te verzoenen, maar
het eenvoudig te aanvaarden, als een wijs en heerlijk bestel van den
hoogen en heiligen God, wiens wezen de liefde zelve is, en tot de
erkentenis te komen, dat onze denkbeelden niet deugen, zoolang er
dat volksparticularisme van Israël niet in past.

BDk 4 ki

El

108

Bovendien stelle niemand zich aan, als behoefde hij tegenover ons
het geheel tijdelijk karakter van dat volksparticularisme te ver-
dedigen.

Ieder weet toeh en ook wij belijden volmondig, dat Israëls roeping
van den Sinai tot aan Bethlehem slechts een voorbereidend karakter
had en doelde op de zegening aller volken.

Slechts houde men daarbij tweeërlei scherp in het oog:

En wel ten eerste, dat het particulier karakter der genade óók
onder Israël nog een anderen en een geestelijker toon liet hooren,
dan in het volksparticularisme te beluisteren viel; gelijk onder de
ingeving en aandrift des Heiligen Geestes zoo voldingend door Paulus
is aangewezen, zoo dikwijls hij het „Israël Gods” als kern losmaakt
van het „lsraël naar den vleesche”.

Maar dan ook niet minder, dat, naar de Heilige Geest ons onder-
wijst, „juist deze verborgenheid verborgen is geweest van alle eeuwen
en van alle geslachten, t. w. dat ook de heidenen zijn mede-erfge-
namen en van hetzelfde lichaam en mededeelgenooten der beloften
in Christus.”

In strijd met de zeer duidelijke onderwijzing des Heiligen Geestes
vermeet zich dus een iegeliijk te leeraren, die het doet voorkomen,
alsof de doorbreking van het heil tot de heidenwereld reeds de eerste
plaats had bekleed in het bewustzijn der oude Kerk vóór Christus’
geboorte.

Dit is niet zoo.

Wij die, met de vervulling voor oogen, deze heerlijke ontplooiing
van Gods doen aanschouwen, mogen nu gereedelijk tal van punten
op kunnen sporen, waarin dit heerlijk denkbeeld zich uitsprak, maar
in die donkere eeuwen zelfs was het ook maar eenigszins klaarder
inzicht in zoo schoone toekomst aan hén voorbehouden, die als
zangers zongen of als zieners profeteerden onder aandrift van den
Heiligen Geest.

En zelfs, al geven we toe (wat we volmondig erkennen) dat in het
Messias-geloof voor elk geloovige in kiem dit rijker denkbeeld school,
dan nog staat het met den Bfezer-brief voor oogen onomstootelijk
vast, dat de heidenen het niet hebben geweten; dat de heidenen
buiten de genadebedeeling hebben gestaan; en dat zelfs de beteekenis
van Israëls schepping eerst na den Pinksterdag allengs aan de volken
is geopenbaard.

Zij die de „algemeenheid der genade voor elk geboren menschelijk
wezen” leeren, zullen dus met deze feiten voor oogen, óf hebben aan
te toonen, dat er aan de millioenen heidenen die vóór Jezus’ ge-
boorte heenstierven, in zeker soort vagevuur nog mededeeling van de
ook voor hen bestemde genade is gedaan; óf wel hebben te erkennen
dat althans deze menschenmassa van het genadeverbond, naar luid der
Schrift, was buitengesloten.

104

Leeren ze nu het eerste, dan zijn ze het pad naar Rome op en
hebben dus den gereformeerden naam afgelegd.

En leeren ze het laatste, dan erkennen ook zij zelven, dat er
gansche menschenmassa’s zijn voor wie de genade niet bestemd was,
en komen ook zij dus met ons in het stuk van particulier.

Met een graadverschil nog, het is zoo. Maar dat raakt het be-
ginsel niet.

Het „alle menschen’ beperken dan óók zij.

NT
DE PROFETEN.

Gewisselijk, dan zal Ik tot alle volken een
reine spraak wenden, opdat zij allen den
naam des Heeren aanroepen, en Mij dienen
met een eenparigen schouder. Zeph. 3 : 9.

Heeft dan wellicht de Profetie onder Israël uitzichten geopend op
een „algemeenheid van genade”, die noch in het Paradijs gegist noch
door de Patriarchen gekend noch ook aan Mozes geopenbaard was?

Dit kon.

Laat men toch voor een oogenblik de analogie des geloofs er
buiten, dan was het in het afgetrokkene denkbaar, dat de drie, voor
zulk een „algemeenheid van genade” noodige denkbeelden, metterdaad.
door den Heiligen Geest in het profetisch vergezicht waren geopen-
baard. T. w. lo. dat het heil Gods, dusver tot Israël beperkt, eens
zou uitvloeien naar alle volken; Zo. dat het heil Gods aan een degelijk
persoon onder al deze volken zou worden aangeboden, met intentie
om een iegeliijjk van hen, hoofd voor hoofd en ziel voor ziel te
zaligen; en 3o. dat er vóór of in de opstanding der dooden aan hen
die vóór den zondvloed of ook vóór Christus’ geboorte stierven, of
die na die geboorte stierven, zonder kennis van den Christus te ont-
van, alsnog, „a den dood, een gelegenheid tot bekeering zou worden
aangeboden.

Weet men elk dezer drie uitzichten in de godspraken der profeten
aan te wijzen, dán, maar ook dan alleen, het spreekt vanzelf, zou de
„algemeenheid der genade”, als voor alle menschen bestemd, in de
Profetie, door den Heiligen Geest, geleerd en geopenbaard zijn.

Maar er mag dan; het zij duidelijkheidshalve er nogmaals bijgevoegd ;
er mag dan aan deze drie ook niet één enkel punt ontbreken.

Want, stel al, dat na Christus’ komst het heil naar alle volken in
het Profetisch vergezicht afvloeit, en zelfs dat in en onder al deze

RE

105

volken, elke uit een vrouw geboren persoon, een genoegzame en vol-
doende aanbieding van genade kreeg, dan nog zou hiermeê zonder
het derde punt niets hoegenaamd voor de algemeenheid der genade
gewonnen zijn. Daar dan toch immers de volkenmassa, die vóór den
Christus op aarde leefde, bleef buitengesloten, en men dus zélf op
het „alle menschen” toch weer gansche millioenen van menschen
uitzondert.

Toetsen we de drie gestelde conditiën nu aan de godspraken, die
middellijk in de psalmen en rechtstreeks in de profetieën der Heilige
Schrift voor ons liggen, dan kunnen we intusschen, ook met den
besten wil, tot geen ander resultaat komen, dan dat alleen het verste
punt duidelijk geopenbaard is, maar dat voor de beide andere zelfs
elke aanduiding te eenen male ontbreekt.

Ten allerduidelijkste was aan Israëls zieners geopenbaard, dat het
vooralsnog tot Israël beperkte heil eens aller volken deel zou worden.

Ten bewijze strekke de bekende godspraak: „En het zal geschieden
in het laatste der dagen, dat de berg van het huis des Heeren zal
vastgesteld zijn op den top der bergen en dat hij zal verheven worden
boven de heuvelen en tot denzelven zullen alle heidenen toevloeien,
en vele volken zullen heengaan en zeggen: Komt, laat ons opgaan
tot den berg des Heeren, tot het huis van den God Jacobs, opdat
Hij ons leere van zijne wegen en dat wij wandelen in zijne paden”
(Jesaia 2 : 2). Of ook wat in Jeremia 8 : 17 is opgeteekend: „Te
dien tijde zullen zij Jeruzalem noemen des Heeren troon, en al de
heidenen zullen tot haar vergaderd worden, om des Heeren naams
wil, te Jeruzalem, en zij zullen niet meer wandelen in het goeddunken
van hun boos hart.” Deze heerlijke gedachte is schier in elk profetisch
boek schering en inslag. De Philistijnen zelfs en de Tyriërs, de
Egyptenaren en Aethiopiërs zullen het heil des Heeren zien (Zach.
9 : 7, Jes. 44 : 5, Jes. 19 : 23). De belofte aan Abraham is door
het Mozaïsme niet teloor gegaan. En door heel de profetie klinkt één
heerlijke echo op de godspraak die de Vader der geloovigen eens aan
de rivieren ontving: „In uwen zade zullen alle volken des aardrijks
gezegend worden”

De vraag in welke betrekking deze volken daarbij tot Israël zouden
treden; op welke wijze de volken die wegstierven zonder tot Christus
bekeerd te zijn in andere natiën weer opstonden en bogen voor het
kruis; alsook, of met deze toebrenging der volkeren alleen op het
langzame werk der Zending gedoeld wordt, dan wel op de machtige
catastrophe die oók in het leven der volkeren, aan de volle ontplooiing
van het Messiasrijk zal voorafgaan, — deze vragen blijven hier buiten
geding.

Eschatologisch hebben die zeer hooge waarde en zal de kerk van
Christus wel doen, met ook te dien opzichte haar inzichten in de
openbaring der Schrift te verhelderen, door eenerzijds tegen een te sterk

106

spiritualiseeren en anderzijds tegen een weer opkomen van het eigen-
lijke Chiliasme op haar hoede te zijn; — maar voor het onderhavig
vraagstuk, dat thans ons bezig houdt, doen deze vragen niets af.

Het pleit dat we thans voeren is alleen, dat we uit de Heilige
Schrift bewijzen willen, hoe ons van Gods wege in feiten en woorden
geopenbaard is, „iet dat de genade tot zaligheid voor alle menschelijke
individuen die voortijds leefden, nog leven of voorts leven zullen,
maar wel dat ze slechts voor een deel van die eindelooze menschen-
massa bestemd is.

Of men dat deel grooter of kleiner neemt is ons voorshands geheel
onverschillig. Zoodra toeh ook door onze tegenstanders erkend wordt,
dat er een deel van de menschheid ('t zij dan groot of klein) afvalt,
voor wie naar luid der Schrift, de genade tot zaligheid blijkbaar „iet
bestemd was, dan doet het er niet toe, of ze dit deel iets ruimer of
iets enger nemen. Want immers dan zijn ook zij in zóóverre even
wel en deugdelijk Particularisten als wij geworden, dat ook zij name-
lijk voor een God komen te staan, die heil schept niet voor geheel
de zondige menschenmassa, maar slechts voor een deel er van; en
dus niet langer kunnen voortgaan, om de onderstelde hardheid en
wreedheid Godes tegen óns aan te voeren, wijl ze dan, ons oordeelende,
tevens een oordeel zouden uitbrengen over zichzelven.

Ter beslechting van dit geschil nu en om dat ééne punt uit te
maken, is „de tijd en wijze” van de toebrenging des volks ons geheel
onverschillig, en hebben we uitsluitend met het feit te rekenen, dat
werkelijk naar luid der profetie, alle volken in het heil des Heeren
zullen deelen.

Maar staat dit nu vast, dan dient, om tot beslissing te geraken,
nu natuurlijk in de tweede plaats onderzocht, of er óók door den
Heiligen Geest geopenbaard is, dat in en onder al deze volken alle
personen, die er toe behooren, tot zaligheid bestemd zijn.

En ook op die vraag heeft men gemeend een toestemmend ant-
woord te kunnen geven, zich daarbij beroepende op prachtige uit-
spraken als deze: „Uw volk zullen allen te zamen rechtvaardigen
wezen” (Jes. 60 : 21); „Al uwe kinderen zullen van den Heere ge-
leerd zijn” (Jes. 54 : 18); „Want zij zullen niet meer een iegelijk
tot zijn naaste zeggen: „Kent den Heere, want zij zullen Mij allen
kennen, van hun oudste tot hun jongste” (Jer. 81 : 34); „Alle men-
schen zullen vreezen en Gods werk verkondigen” (Ps. 64: 10); „Alle

heidenen zullen Hem welgelukzalig noemen” (Ps. 72 : 17); „Al de

heidenen, Heere, die Gij gemaakt hebt, zullen komen en zullen zich
voor uw aanschijn nederbuigen en uw naam eeren” (Ps. 86 : 9);
„Het zal geschieden dat Ik in die dagen zal uitstorten van mijn
Geest op alle vleesch” (Joël 2 : 28); „Het aardrijk zal vol zijn van

Tel beat MG

107

de kennisse des Heeren, gelijk de wateren den bodem der zee be-
dekken” (Jes. 11 : 9); enz. |

Hiermeê vordert men intusschen niets hoegenaamd. ane

Vooreerst toch doelt de geheele reeks van godspraken die het volk * %
des Heeren als een volk van louter heiligen (niet slechts potentià
maar aetû) voorstelt, zoo blijkens de uitkomst als krachtens de ervaring
die zelfs in de gouden eeuw van het Christelijk leven is opgedaan,
niet op den voorloopigen staat van Jezus’ kerk, maar wel op het
tijdperk van glorie, waarin het voorloopige een einde zal hebben ge-
nomen. Waarmeê natuurlijk niet ontkend is, dat reeds nu in de ver-
borgen diepte des Geestes, al wat eens komt, aanwezig is, maar niet-
temin „zeer stelliglijk beweerd wordt, dat de volle inhoud van deze
en soortgelijke godspraken zelfs nu nog op geen enkele gemeente van
Christus ooit toepasselijk was; laat staan dan op al het volk.

Ten tweede loopt constant naast de aankondiging van het heil derte
volken, de gestrenge aankondiging van het gericht der volken. Zoo ”
b. v. volgt onmiddellijk op de locus classicus in Jesaia 2: 2, nadat
gezegd was, hoe alle volken zeggen zullen: „Komt, laat ons opgaan
tot den berg des Heeren” enz., deze bedreiging: „En Hij zal richten
onder de heidenen en bestraffen vele volken”. De gulden profetie
van het „kennen des Heeren” geldt dus slechts voor dat deel der
menschenkinderen. uit de volken, dat bij „het volk” wordt ingelijfd en
heeft in het minst geen numeriek individueele strekking. 2

En ten derde: de uitdrukking „alle heidenen,” „al uw kinderen”,
enz. in plaatsen als: „Alle heidenen zullen Hem welgelukzalig noe-
men!” en „Al uwe kinderen zullen van den Heere geleerd zijn !°
beteekent niet „alle individuen hoofd voor hoofd”. Blijkens het paral-
lelisme toch wil „alle heidenen” in deze uitdrukkingen niets anders
zeggen dan „alle natiën” (zie Ps. 117 : 1 v.v). En het „allen van
God geleerd zijn” is door Jezus zelf in Joh. 6 : 45, niet Universa-
listisch, maar juist zeer streng Particularistisch uitgelegd, toen hij
sprak: „Niemand kan tot mij komen, tenzij dat de Vader hem trekke
en ik zal hem opwekken ten uitersten dage. Er is geschreven in de
Profeten: En zij zullen allen van God geleerd zijn. Een iegeliijjk dan
die het van den Vader gehoord en geleerd heeft, die komt tot mij.”

En evenmin als ergens in de Profeten op steekhoudende wijze aan-
toonbaar is, dat het heil elk individu onder al deze volken op het
oog heeft, evenzoo weinig geeft de Profetie uitzicht, op wat we in
de derde plaats als onmisbare conditie voor de algemeenheid der ge-
nade vonden, t. w. een toebrenging na den dood, van wie in ouder of
in jonger dagen gestorven waren als individuen, of als volken waren
verdwenen, zonder de aanbieding van het heil ontvangen te hebben.

Natuurlijk zouden onze tegenstanders om dit te bewijzen er niet

108

af kunnen met een onbestemde, zwevende uitspraak, die flauwelijk
iets van een dergelijk uitzicht liet doorschemeren. Integendeel ze zou-
den ons dan uitspraken van stavast, gelijk het volk dat te noemen
pleegt, moeten voorleggen.

Want wel geven we volkomen toe, dat het heiligschennis is, den
Bijbel naar eenig systeem te willen verwringen en erkennen we voet-
stoots, dat we de verschillende openbaringen van den Heiligen Geest
in de Schriftuur in haar volle kracht, ongedeerd en ongerept, moeten
laten zeggen, wat ze zeggen, ook al gelukt het ons niet, het verband
op te sporen, ja, al schijnt de ééne de andere uit te sluiten en op
te heffen. Maar als nu, gelijk hier, het geval zich voordoet, dat de
Schrift overal en op de duidelijkste en klaarste wijze leert, dat de
bekeering en toebrenging niet a maar vóór den dood moet plaats
hebben, en doorloopend door de Heilige Schrifture elk denkbeeld van
een bekeering na den dood wordt uitgesloten, dan spreekt het toch
wel vanzelf, dat niemand recht heeft desniettemin te beweren, dat de
Schrift tóch op zulk een bekeering na den dood het uitzicht opent,
tenzij de uitspraken, die hij hiervoor aanhaalt, zoo klaar, dwingend
en afdoende zijn, dat ze geen andere uitlegging toelaten.

Dit nu kunnen de pleitbezorgers der algemeene genade volstrekt niet.

Al wat ze u bieden zijn eenige dubbelzinnige, op den klank af
misverstane uitdrukkingen, gerukt uit haar profetisch kader. Riet-
halmpjes waaraan ze zich vastklemmen, om, kon het, met hun on-
schriftuurlijke leer, nog even het hoofd boven te houden, maar die
knakken als men ze aanroert.

Immers zóó sterk en beslist druischt geheel de Profetische open-
baring tegen zulk een voorstelling in, dat veeleer, naar de reeds zoo
vaak gemaakte opmerking, het lot der eens afgestorvenen (ook onder
Israël), maar vooral onder de heidenen, een nauwelijks waarneembaar
bestanddeel vormt in de elementen, waaruit de glorie van Messias
wordt saàmgesteld,

Van de afgestorvenen bestaat geen andere gedachtenis dan die van
het schaduwachtige leven der graven, des machteloozen beidens en
wachtens, of der steeds diepere verzinking (gelijk bij Jes. 14), in
smaad en verachtelijkheid.

Blijkbaar dringt, drijft, perst alles in de Profetie naar een leven
in heerlijkheid, en is het haar doel, niet om Gods schikkingen met
de zielen der enkele afgestorvenen te openbaren, maar om het stroom-
bed te teekenen, waar de stroom der volken zijn wateren door zal
laten afvloeien, om eens uit te loopen in den oceaan van ’s Heeren
heerlijkheid.

Kalm en gerust wachten we dan ook de aanwijzing van zoodaniyve,
o. 1. niet bestaanbare Schriftuurplaatsen, uit den schat der profetieën
af; en veroorloven ons tot zóo lang vast te houden aan wat de ana-
logie der gansche Schrift en in het bijzonder het karakter van het

109

Profetisme eischt: t. w. dat het niet slechts met de heilsleer der
Christelijke kerk, maar zelfs met den zedelijken levensernst gedaan is,
zoodra men voor de bekeering tot zaligheid den slagboom opheft van
den dood.

Duidelijk, overduidelijk bleek alzoo, dat indien we aan God zelven
vragen: hoe Húj zijn genade bedoeld heeft? noch zijn genadewerkin-
gen noch zijn genadebeloften, althans op het terrein des Ouden
Testaments, ons ook maar het minste recht geven, om van een genade
te spreken, die naar den raad en naar de schikkingen en naar den
geopenbaarden wil Gods de zaligheid van de som van alle menschelijke
individuen bedoelen zou.

Ook al plaatsen we ons dus voor een oogenblik, gelijk vele onzer
tegenstanders, op het standpunt der Amyraldisten, die destinatie en
applicatie van de genade (naar ons voorkomt, op het alleronhoud-
baarst) vaneen scheiden, ook dan zelfs pleit heel het Oude Testament
voor de particuliere genade, in het Paradijs zoowel als in Noachs dagen,
en even beslist in de patriarchale openbaring als in de bedeeling van
Mozes en de Profeten.

Terwijl als we die valschelijk ingebrachte Amyraldistische onder-
scheiding varen laten, en op gansch redelijke wijze leeren: dat „ge-
nade tot zaligheid” ál de genade omvat, die in u werken moet totdat
ge zalig zijt, en alzoo óók de applicatie van het heil insluit, — er
uiteraard, althans bij het Oude Testament, over geen Universalisme
meer te spreken valt.

En wijl nu Oud en Nieuw Verbond, wel als schaduw en vervul-
ling, als knop en bloem, maar volstrekt niet als min of meerder
waarachtig tegenover elkander staan, zou hiermeê eigenlijk de quaestie
op Schriftuurlijk terrein reeds beslist zijn.

Maar overmits vele bestrijders van de particuliere genade tegelijk
bestrijders van de autoriteit der schriften van het Oude Testament
zijn, en bovendien, hier vooral, veel in de bloem zichtbaar werd, wat
in den knop nog schuilen bleef, willen we alsnu tot het Nieuw Ver-
bond voortschrijden, en allereerst vragen: Wat was, deed en leerde
ten opzichte van dit vraagstuk onze Heere Jezus zelf ?

110

VEL
DE ZOON DES MENSCHEN.

Velen zijn geroepen, maar weinigen uit-
verkoren. Matth. 20 : 16.

Met de Schriftuur des Ouden Verbonds is dan voorshands afgedaan.
In haar spreekt ondubbelzinnig het zeer besliste denkbeeld van een
genade, die niet universeel, maar particulier is. Dit stellige feit zal
men ons niet licht kunnen betwisten.

Maar keert dit blad nu ook misschien om, als we hiermeê tot een
onderzoek van de Schriftuur des Nieuwen Testaments overgaan; met
name indien we letten op de verschijning in persoon en woord en
daad van den Zoon des menschen ?

Wat zegt over het algemeen of particulier karakter der genade het
Evangelieblad? Wat oordeelt Jezus? Of liever, en meer in Schrift-
taal gesproken, wat is ons desaangaande in en door Jezus geopen-
baard ? |

Het antwoord op die vraag geven we, duidelijkheidshalve, eerst
afzonderlijk uit de drie eerste Evangelisten en daarna uit Johannes.

We doen dit, overmits het Evangelie van Johannes ons de berich-
ten aangaande Jezus in begrippen en woorden mededeelt, die duidelijk
het kenmerk dragen van een overzetting te zijn in de taal van Johan-
nes’ eigen gedachtenwereld. Ben omstandigheid die natuurlijk schier
elke waarde aan dit Evangelie ontneemt voor hen die slechts in
betrekkelijken zin aan de goddelijke ingeving gelooven; maar geen
het minste bezwaar oplevert voor hen die met ons belijden, dat de
goddelijke ingeving ook de teboekstelling van dit Evangelie veroor-
zaakt, bezield en gericht heeft. Voor ons toch ligt in die goddelijke
inspiratie de zekerheid dat de overzetting van het Evangelie des
Heeren in het Johanneïsch taaleigen zuiver en zonder feil is.

Bepalen we ons alzoo ditmaal tot de drie eerste Evangeliën, dan
is het volstrekt onmogelijk, gelijk men zien zal, tot een ander resul-
taat te komen, dan dat ook de Zoon des menschen als verper-
soonlijking, belichaming en openbaring van een particuliere genade
optrad.

Zeer beslist toch heeft Jezus het ons aangezegd en gepredikt, dat
de zaligheid naar witverkiezing gaat, en dientengevolge worden niet
maar ééns maar herhaaldelijk de uitverkorenen uitdrukkelijk van de
niet-uitverkorenen onderscheiden. Zoo in Matth. 20 : 16: „Velen zijn
geroepen, maar weinigen witverkoren”; in Luc. 18 : 7: „Zal God
geen recht doen zijn witverkorenen, die dag en nacht tot Hem roepen”;

en

111

Matth. 24 : 22: „Om der witverkorenen wil zullen die dagen ver-
kort worden”; Matth, 24 : 24: „Om, indien het ook mogelijk ware,
de witverkorenen te verleiden”, enz.

Met duidelijke bewoordingen wordt dan ook uitgesproken, dat het
bloed van Jezus vloeien zal, niet voor allen, maar voor velen. „Gelijk
de Zoon des menschen gekomen is, niet om gediend te worden, maar
om te dienen en zijn ziel te geven tot een rantsoen voor velen”
(Matth. 20 : 28). En krasser nog in Matth. 26 : 28: „Deze beker
is het bloed des Nieuwen Testaments, dat woor velen vergoten wordt
tot vergeving der zonden”.

Even stellig wordt ons door Jezus geopenbaard, dat zij die de
zaligheid deelachtig worden, dit niet worden naar een onzekere uit-
komst, maar krachtens de heilige voorbeschikking Gods. „Gaat in, gij
gezegenden mijns Vaders en beërft dat Koninkrijk, dat w bereid is
van voor de grondlegging der wereld” (Matth. 25 : 34); „het wordt
gegeven dien dien het bereid is van mijnen Vader” (Mare. 10 : 40);
„vrees niet, gij klein kuddeke, want het is mijns Vaders welbehagen,
ulieden het Koninkrijk te geven” (Luc. 12 : 32).

Er wordt dan ook allerminst een ruime weg ten hemel door Jezus
gopend, maar integendeel een weg, die zeer nauw is. „De poort ús
eng en de weg is nauw die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die
denzelven vinden” (Matth. 7 : 14); „voorwaar ik zeg u, dat een rijke
bezwaarlijk in zal gaan in het Koninkrijk der hemelen ; want het is
lichter dat een kemel ga door het oog van een naald, dan een rijke
in het Koninkrijk der hemelen” (Matth. 19 : 25, 24); „een iegelijk
die niet verlaat alles wat hij heeft, kan mijn discipel niet zijn”
Lue. 14 : 33). Ten gevolge waarvan de discipelen dan ook den indruk
van een zoo moeilijken ingang ontvangen, dat ze tot Jezus met de
diep zwaarmoedige vraag komen: „Heere, wie kan dan zalig worden 2
Waarop Jezus volstrekt niet antwoordt, door te zeggen: „Gij moet
dit niet zoo eng, gij moet het ruimer opvatten,” maar alleen met een
uitweg in Gods mogendheden: „Bij menschen is dat ook onmogelijk,

maar bij God zijn alle dingen mogelijk!”

Dienovereenkomstig profeteert Jezus dan ook, dat het getal der
gezaligden, in vergelijking met het getal der geborenen, klein zal
wezen. „Velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren” (Matth.
22 : 14). „Gaat in door de enge poort, want wijd is de poort en breed
is de weg die ten verderve leidt en velen zijn er die door dezelve
ingaan; maar eng is de poort en nauw is de weg die ten leven leidt
en weinigen zijn er, die denzelven vinden” (Matth. 7 : 14). „Zijn er niet
tien gereinigd? En waar zijn de negen? En zijn er geen gevonden,
die wederkeerden om Gode eere te geven, dan deze vreemdeling ?”
(Lue. 17 : 17,18); „De Zoon des menschen, als hij komen zal, zal hij
geloof vinden op aarde?” (Luc. 18 :8); „Vrees niet, gij klein kuddeke”
(Luc. 12 : 32).

112

En deze scheur, die ook volgens Jezus duurzaam door de mensch-
heid gaat, is geen pas bij uitkomst waarneembaar resultaat, maar vindt
haar uitgangspunt, buiten onze persoonlijke keuze, in de wortelzonde
van ons menschelijk geslacht of in de zonden van anderen: „Ik dank
U, Vader, Heere des hemels en der aarde, dat Gij deze dingen voor
de wijzen en verstandigen verborgen hebt en hebt ze den kinderkens
geopenbaard. Ja, Vader, want alzoo is het welbehagen geweest voor U”
(Matth. 1l : 25). „Het is u gegeven te verstaan de verborgenheid
van het Koninkrijk Gods; maar dengenen die buiten staan, geschieden.
al deze dingen door gelijkenissen, opdat ze ziende zien en niet he-
merken en hoorende hooren, maar niet verstaan, opdat zij zich niet
te eeniger tijd bekerren, en hun de zonden vergeven worden” (Marc.
11 : 12). Het onkruid zijn de kinderen des Boozen (Matth. 18 : 28).
Of ook waar Jezus gelast de prediking des Evangelies uit een ge-
heel Awis of zelfs uit een geheele stad terug te trekken, om enke-
ler moedwil en baldadigheid: „En in wat huis gij zult ingaan,
zegt eerst: „Vrede zij dezen huize!” en indien aldaar een zoon des
vredes is, zoo zal uw vrede op hen rusten; maar indien niet, zoo
zal uw vrede tot uw wederkeeren’” (Lue. 10 : 6); „En in wat stad gij
zult ingaan en zij u niet ontvangen, uitgaande op hare straten, zegt:
Ook het stof dat uit uwe stad aan onze voeten kleeft, schudden wij
af op ulied:n; nochtans zoo weet dit, dat het Koninkrijk Gods nabij
Ws eekomen/. (Lue 0e):

Een prediking, een aankondiging van het Evangelie, niet alleen tot
zaligheid, maar ook vaak als „een reuke des doods ten doode”. „Gij,
Kapernaüm, die tot den hemel toe zijt verhoogd geworden, gij zult
tot de hel toe nedergestooten worden t. w. de inwoners van Kaper-
naüm); want indien in Sodom die krachten geschied waren, die in
u geschied zijn, zij zouden tot op den huidigen dag gebleven zijn”
(Matth. 1l : 23). „Velen zullen te dien dage tot mij zeggen: Heere,
Heere, hebben wij niet tn uw naam geprofeteerd en in uwen naam
duivelen uitgeworpen en in uwen naam vele krachten gedaan? En
dan zal ik hun openlijk aanzeggen: Jk heb w nooit gekend, gaat weg
van mij, giij, die de ongerechtigheid werkt” (Matth. 7 : 22). Fen
woord dáárom te schrikkelijker, overmits er uit blijkt, dat er zelfs
een doen van krachten in Jezus’ naam mogelijk is, en dat toch in
den diepsten grond der eeuwige dingen elke zaligmakende band tus-
schen Jezus en de ziel volstrekt gemist wordt.

Bij Jezus vindt ge dus niet bezadigder, maar zelfs veel strenger
nog dan bij Mozes en al de Profeten de ontzettende gedachte uitge-
sproken, die, in Jezus’ eigen ziel gegrijpt, haar bange vertolking vond
in de diep weemoedige gedachte, van de „negen en negentig” die
wanen geen rechtvaardiging van noode te hebben, tegenover „den ééne”
die omdoolt en gered wordt (Matth. 18 : 12).

113

Vraagt men voorts hoe de Zoon des menschen deze particuliere
genadeopenbaring met de verhouding tusschen Israël en de volken in
verband bracht, dan zal ons ook hierbij blijken, dat elk verschil tus-
schen Jezus’ prediking en de openbaring des Ouden Verbonds puur
denkbeeldig is.

Er kan toch geen verschil van gevoelen over bestaan, of Jezus is
begonnen met in den strengsten zin den scheidsmuur te erkennen die
tusschen Israël en de volken was opgericht; met dien verstande, dat
het heil tot Israël besloten bleef, en slechts voor zeer enkelen uit de
volken, en dan nog slechts door aansluiting aan Israël, bestemd bleek ;
tot aan den tijd dat het voorhangsel scheuren zou, en alsdan de stroom
des heils naar alle volken zou uitvloeien.

Hoe streng Jezus de omtuining van Israël opvatte, blijkt best uit
den last, dien hij aan zijn jongeren bij de eerste uitzending meêgaf:
„Gij zult „det heengaan op den weg der heidenen, en gij zult niet
ingaan in eenige stad der Samaritanen; maar gaat veelmeer heen
naar de verloren schapen van het huis Israëls” (Matth. 10 : 5, 6).
Als ook uit zijn bekende verklaring tot de Cananeesche vrouw: „Ik
ben niet gezonden dan tot de verloren schapen van het hwis Israëls;
het is mij niet geoorloofd het brood der kinderen te nemen en den
hondekens voor te werpen” (Matth. 15 : 24, 26).

Zòò ook echter dat Jezus, evenals de Profeten, im dat Israël de
geestelijke kern van de onheilige massa nogmaals zeer scherp onder-
scheidt. Niet tot gansch Israël, maar alleen tot de „verloren schapen
van het huis Israëls” is hij gezonden. Hij zoekt niet de „negen en
negentig rechtvaardigen”, maar alleen „den verloren éénling”. Zijn
woord bedoelt onder Israël „alleen de zonen des vredes”; „de kinde-
ren des Koninkrijks”; niet de verstandigen en wijzen, maar „de
kinderkens”; niet de rijke genoodigden, maar de armen, blinden en
kreupelen; „het volk dat de wet niet kent”; de „zondaren” die met
de tollenaren leven; „de gebondenen en gebrokenen van hart”
(Matth. 4 : 19).

Juist hierin schuilt dan ook de mogelijkheid, waarom enkelen uit
de heidenwereld door aansluiting aan Israël, tot Israëls heil kunnen
doordringen. Denk slechts aan de Cananeesche. „o, Vrouwe, groot is
uw geloof, u geschiede gelijk gij wilt!”; aan dat sterke woord: „Ik
heb zelfs in Israël zoo groot een geloof niet gevonden”; aan dat
„Velen zullen komen van Oosten en Westen en met Abraham, Isaäk
en Jacob aanzitten in het Koninkrijk Gods” (Matth. 8 : 11); aan
de verwijzing naar Sarepta’s weduwe en Naämans genezing; aan de
redding van den melaatschen Samaritaan; aan de bewoners der „heggen
en stegen” die, opdat het huis van den koning vol zou worden, met
de „armen en blinden der stad”, na de uitsluiting der „rijken” wor-
den binnengelaten (Luc. 14 : 23).

Maar bij dien voorloopigen toestand blijft het niet.

Iv 8

114

De tuin van Israël zal eens doorbroken worden, en alsdan het heil
tot de volken, als zoodanig, uitvloeien, om uit die volkeren een
nieuw „volk Gods” te bereiden.

Denk hierbij slechts, om niet meer te noemen, aan de gelijkenis
van de landlieden. „Wat zal dan de Heer des wijngaards (d. i. van
Israël) doen? Hij zal komen en de landlieden verderven en den
wijngaard aan. anderen geven.” (Marc. 12 : 9). „Daarom zeg ik u,
dat het Koninkrijk Gods van u zal weggenomen worden en ven volk
gegeven, dat zijne vruchten voortbrengt” (Matth. 21 : 43). Dienover-
eenkomstig sprak de Heere het dan ook, reeds vóór zijn sterven, uit:
„Dit Evangelie des Koninkrijks zal in de geheele wereld gepredikt
worden tot een getuigenis aller volken; en dan zal het einde zijn”
(Matth. 24 : 14), terwijl het oordeel voorafgegaan wordt van een saàm-
roepen van allen „bijeenvergaderd van de vier winden des aardrijks”
(Matth. 24 : 31).

De tijd nu voor die uitvloeiing van het heil naar de volken, was
gekomen ná Jezus’ opstanding. Toen toch gaf Jezus niet meer het
bevel aan zijne jongeren om „alleen de verloren schapen van het huis
Israëls” te zoeken, maar integendeel: „Gaat nu henen en onderwijst
alle volkeren, dezelve, (d. 1. de diseipel geworden personen) *) doopende
in den naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes, en
leerende hen onderhouden, alles wat ik u geboden heb” (Matth.

19). Of naar de lezing van Marcus: „Gaat heen in de geheele
wereld, en predikt het Fvangelie aan all” creaturen’” (Mare. 16 : 15).
Of naar luid van Lucas: „Alzoo moest de Christus lijden en van de
dooden opstaan ten derden dage en in zijnen naam gepredikt worden
bekeering en vergeving der zonden onder alle volken, beginnende van
Jeruzalem”!

Zelfs een last ook maar tot aanbieding van het heil aan alle indivi-
duën onder al de volken, is hiermeê nog geenszins uitgesproken. Het
aan „alle creaturen” uit Mareus 16 : 15 toch heet volgens den grond-
tekst letterlijk: aan „geheel de schepping;” is verre van even sterk
als Mattheüs’ slot in authenticiteit °); en mag dus, naar recht, als
„het zwakkere,” in geen anderen zin dan „het sterkere” uit Mattheüs
en Lucas worden opgevat. De onbetwijfelde uitspraak van Jezus:
„Werpt uw paarlen niet voor de zwijnen en geeft het heilige aan de
hondekens niet (Matth. 7 : 6) is er eer tegen.

1) In onze vertaling maakt het den indruk, alsof de woorden „dezelwe „Aoopende”
terugslaan op „alle volken”, en dus zeggen wilden: „alle volken doopende”. Dit is in-
tusschen niet zoo. Er staat aùroúc en niet weèrd, d. w. z. een mannelijk en geen
onzijdig voornaamwoord, terwijl „alle volken” in het Grieksch evengoed als in
onze eigen taal van onzijdig geslacht is. „Dezelve”” mag dies, zonder meer, vol-
strekt niet van „alle volken” in absoluten zin verstaan worden.

2) De vraag of Marcus 16 : 9—16 in de Schrift hoort dan wel een inschuifsel
is van menschelijken oorsprong, blijft nog steeds de deskundigen, ook onder de
vereerders der Heilige Schrift, verdeelen.

ra

115

Maar ook al lag, wat ook onze overtuiging is, een prediking aan
al wat mensch heet; mits in den zin van Matth. 7 : 6 verstaan; in
Jezus’ bedoeling, — hiermeê is voor de „algemeenheid” der genade
in haar destinatie en applicatie nog niet het minste gewonnen, en
met de drie Evangeliën komen we alzoo niet verder dan tot deze
stelling: allen in Adam verloren, velen door het Woord geroepen,
weinigen in Christus uitverkoren !

Ween er over, zoo ge wilt, en laat het u aan uw ziele smarten,
dat het er zoo staat; maar blijf desniettemin eerlijk en erken dat het
zóó en niet anders door Jezus op het Evangelieblad wordt geleerd.

En wordt geleerd, dit voegen we er nog bij, in volmaakte overeen=
stemming met Jezus’ verschijning in persoon en daad.

Hij komt toch tot Zsraël; gaat in de engten van Israëls omtuining
door de besnijdenis in; leeft onder Israël de 33 jaren van zijn aard-
sche leven; en vaart van een berg in Kanaän ten hemel op, zonder
tot de volkeren der aarde anders dan door een korten uitstap naar
Tyrus gekomen te zijn.

En zelfs onder zijn tiijjdgenooten is er bij Jezus geen zweem van
overijling, om toeh aan die millioenen, nog eer ze stierven, “hoofd
voor hoofd het Evangelie te prediken; maar dertig jaren lang laat hij de
menschen wegsterven, zonder op te treden; en in de drie jaren van
zijn optreden bepaalt het tooneel van zijn werkzaamheid zich tot drie
betrekkelijk kleine terreinen. Ja, zelfs ná zijn opstanding, is er geen
spoor te ontdekken van een heilsplan dat op alle individuën berekend
is, maar laat-de Heere de veertig dagen ongebruikt voorbijgaan, en is
de last tot langzaam al voortgaande prediking van het Evangelie de
eenige stille majestueuse beschikking waaraan hij zijn almachtige hulpe
van uit den hemel verpandt.

Ook in Jezus’ dagen zijn er alzoo, met zijn medeweten en ge-
doogen, dertig jaren lang millioenen menschen weggestorven in de
heidenwereld en duizenden in Israël, tot wie de blijmare des Evange-
lies zelfs niet doordrong; tot den kring die hem dan nog hoorde,
sprak Jezus in den regel door gelijkenissen, teneinde hun oordeel
niet te verzwaren; en uit niets is op te maken, dat Jezus, tijdens
zijn omwandeling op aarde, ook maar heeft willen aanduiden dat het
rantsoen dat hij betalen ging, o. a. ook bestemd was voor geheel de
menschenmassa, ziel voor ziel, in wier midden hij leefde.

Dat hij van Israël weer op den menschelijken bodem terugging, en
niet den Isracliet, maar weer den mensch wou zaligen, is dan ook de
eigenlijke, prachtige, volheerlijke, maar voor de algemeenheid der ge-

nade niets afdoende, gedachte, die in den Zoon des menschen geopen-
‘baard is.

ad ner nd a zi
hi”
Zi

116 8
Van den Engelenzang evenals van Johannes’ en Zacharias’ woorden
zwegen we opzettelijk, om alleen ditmaal den Zoon des menschen
zelven te laten spreken. Op het „in de menschen een welbehagen”
uit Bfrata’s velden komen we later terug.

MLT

HET EEUWIGE WOORD.

Niemand kan tot mij komen, tenzij de
Vader, die mij gezonden heeft, hem trekke.
Joh. 6 : 44.

Na afdoening van de drie synoptische Evangeliën komen we thans
tot Johannes. Ter onderscheiding schreven we daarom boven dit op-
stel „het Eeuwige Woord”, gelijk boven het vorige „de Zoon des
menschen”; overmits alzoo op den persoon van den Christus het
sprekendst een, naar beide teekeningen verschillend en dus eigenaar-
dig, licht valt.

Ook ditmaal raadplegen we, bij het opslaan van Tens Evan-
gelie, uitsluitend wat Jezus zélf gezegd, gedaan of van zijn persoon
en bedoelen getoond heeft. De stukken van Johannes den Dooper
blijven dus liggen. En evenzoo de tegenredenen van de discipelen en
de omstanders. Ook de opmerkingen die de Evangelist in zijn verhaal
invlocht. Alleen om Jezus’ eigen oordeel over het particulier of alge-
meen karakter der genade, is het ons voor het oogenblik te doen. Al
het overige blijft buiten aanmerking.

En om dan bij het weergeven van Jezus’ uitspraken met zekere
orde en regelmaat voort te schrijden, bepalen we ons tot vijf punten,
die we achtereenvolgens met de door Jezus zelf gegeven verklaring
zullen toelichten.

lo. De verhouding van Jezus tot Israël en de volkeren.

Ook in het Evangelie van Johannes vinden we ten opzichte van
Jezus’ verhouding tot Israël en de volkeren, evenals in de drie
synoptische Evangeliën, juist dezelfde gegevens als ons reeds in het
Oude Verbond door de profeten geboden waren. Hierin bestaande,
dat het heil eerst beperkt is tot Israël; bestemd is om van Israël uit
naar de volkeren te vloeien; en aldus uit Israël en de volkeren één
nieuw geestelijk volk zal bereiden, waarover Messias koning moet zijn.

Dat oorspronkelijk het heil tot Israël beperkt is en alzoo in Israël

117

zijn oorsprong neemt, betuigt Jezus onomwonden, waar hij tot de
Samaritaansche vrouw zegt: „De zaligheid is uit de Joden!” (4: 22),
en evenzoo waar hij in hetzelfde gesprek, vlak vooraf, zich persoonlijk
met de Joden vereenzelvigt; als hij zegt: „Wij, d. 1. de Joden, aan-
bidden wat wij weten, gijlieden aanbidt wat gij niet weet.”

Deze opsluiting van het heil in Israël was intusschen, ook naar
luid der berichten van dit Evangelie, niet zoo hermetisch, of ook de
heidenen konden, door zich bij Israël aan te sluiten of met Israël in
aanraking te komen, hooren van het heil en het heil deelachtig worden,
blijkens de gansche ontmoeting die Jezus aan den put van Sichar had.

Bovendien zou deze opsluiting van het heil in Israël eerlang een
einde nemen, ‘en het heil een genadegift aller volkeren worden.
„Vrouwe, de ure komt, wanneer gijlieden noch op dezen berg noch
te Jeruzalem den Vader zult aanbidden. De ure komt en is nu, dat
de ware aanbidders den Vader aanbidden zullen in geest en waar-
heid” (4 : 21, 28).

De groote gebeurtenis, waardoor deze ommekeer zou tot stand komen
_en deze nieuwe toestand ingaan, zou zijn Jezus’ dood. Immers toen
de Grieken Jezus in den tempel zochten, ontving Jezus ze nog niet,
maar antwoordde aan Andreas en Filippus: „Eerst moet het tarwe-
graan in de aarde vallen en sterven en dan brengt het veel vrucht
voort” (12 : 24).

Terwijl eindelijk deze uitvloeiing van het heil naar de volkeren
gevolgd zou worden door de vereeniging van alle geloovigen tot één
nieuw geestelijk volk: „Ik heb nog andere schapen, die van dezen
stal niet zijn; die moet ik ook toebrengen, en het zal worden één
kudde en één Herder” (10 : 16).

Zo. Dienovereenkomstig strekt zich het doel van Jezus’ zending niet
slechts tot Israël wit, maar over en door Israël tot DE WERELD.

Het herstellingswerk, waartoe Christus op aarde komt, rekent af,
niet van Abraham, maar van Adam. De worsteling van Messias toch
keert zich niet tegen den démon van Israël, maar tegen „den Overste
der wereld” (14 : 50), d. 1. tegen den „duivel; die was een menschen-
moorder van den beginne” (8 : 44), en niet pas een Jodenmoorder
van Abrahams dagen af.

Dienovereenkomstig is de Christus dan ook niet tot Israël, maar
„in de wereld gezonden” (17 : 18), en heeft de Vader, niet uit-
sluitend Israël, maar „de wereld alzoo lief gehad, dat Hij zijn eenig-
geboren Zoon gegeven heeft, opdat een iegelijk die in hem gelooft,
niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe” (3 : 16).

Jezus verklaart dus uitdrukkelijk niet gekomen te zijn, om alleen

het oude bondsvolk, maar om „de wereld te behouden” (3 : 17). En

di

118

wel zal hij bij zijn parousie over die wereld ten oordeel zitten, en is in
kiem en kern, in zijn uitwerping, het oordeel over die wereld reeds
beslist, „omdat de overste der wereld geoordeeld is” (16 : 11). Maar
in onderscheiding van die latere komst ten gerichte, heeft zijn eerste
komst voorshands alleen redding ten doel van wat verloren was en
is „hij gekomen niet opdat hij de wereld zou oordeelen, maar opdat
hij de wereld zou zalig maken” (12 : 41).

In gelijken zin is de betuiging van Jezus: „Per Abraham was, ben
ik” een protest tegen dát beginnen van de geschiedenis bij Abraham,
tegen dat verwerpen van wat buiten Abrahams nakroost viel, en een
weeropnemen van de banden, die „eer Abraham was” krachtens de
schepping Gods alle volkeren der wereld met Messias verbonden.

Van de speciale schepping in Izaäks geboorte wordt alzoo steeds
tot de oorspronkelijke scheppines en daarmeê tot de basis der wereld
teruggegaan.

De akker, waarin de Zone Gods de ploegschaar drijven gaat, is niet
de hof om Zions berg; is niet het land waarop Karmel zijn schaduwe
werpt; neen, „maar die akker is de wereld”!

so. In die wereld brengt Jeeus een schifting tot stand tusschen
hetgeen zich met die wereld vereenzelvigt, en hetgeen uit die wereld
toebehoort aan God.

De wereld, voor zoover ze uit haar eigen aard leeft en eigen
levensdrang volgt, deelt niet in Jezus’ liefde, maar valt onder zijn
oordeel.

Zoo sterk zelfs, dat de Heiland „de wereld als zoodanig” buiten
zijn gebed sluit: „Ik bid voor hen, ék bid niet voor de wereld, maar
voor degenen die Gij mij uit de wereld gegeven hebt” (17 : 9).

Die wereld wordt dan ook bezield door een onheiligen geest, die
haar beheerscht; dien ze dient; die haar „overste” is (12 : 21), en
Jezus kwam, niet om zich met dien overste te verzoenen, maar om
met hem te worstelen (l4 : 30) en hem uit te werpen. Al beidt en
toeft dan ook het uiterlijk oordeel nog, toch is Jezus’ optreden voor
heel die wereld één oordeel: „Nu is het oordeel dezer wereld; nu
zal de Overste dezer wereld buitengeworpen worden” (12 : 31).

Van „een bekeering dier wereld” kan dan ook geen sprake zijn,
want de Heilige Geest, door wien ze alleen tot bekeering komen kon,
is zoodanig, dat „die wereld hem niet kan ontvangen, want ze ziet
hem niet en hoort hem niet!” (14 : 11).

Gevolg van zijn optreden zal in den dag der dagen dan ook geen
ander zijn, dan dat hij, bij het openen van de boeken der consciëntie,
„de wereld overtuigt van zonde, van gerechtigheid en oordeel”
(16 : 8). Hen overtuigen, dat niet tot redding, maar tot verdoemenis

MS ES et

za gn ee eN k
dele)

strekt. Want er volet: van zonde, „omdat zij in mij niet hebben ge-
loofd” (16 : 9).

Tusschen Jezus en die wereld heerscht dan ook openbare vijand-
schap. k
__Als Jezus in zijn bloed op Golgotha sterft, „zullen de zijnen klaag-
lijk weenen, maar de wereld zal zich verblijden”, met duivelsch leed- |
vermaak (16 : 20).

Ze haat Jezus. En evenzoo zal ze zijn discipelen haten. „Indien u
de wereld haat, zoo weet dat ze mij eer dau u gehaat heeft. Indien

gij van de wereld waart, zoo zou de wereld het hare lief hebben ; doch
omdat gij van de wereld niet zijt, maar ik u uit de wereld heb uit- |
verkoren, daarom haat u de wereld. Indien ze mij vervolgd hebben,
ze zullen ook u vervolgen” (15 : 18, 19).
_Maar uit het onheilige dier wereld maakt Jezus een deel menschen,
als hooger organisme, los; zet die op een anderen wortel over; en
laat deze nog wel een tijdlang in’ die wereld leven ; maar ze bewarend,
dat de wereld ze niet weer overmanne, en plaatst ze dan bij hun
sterven in een betere wereld, met vele woningen, vol heerlijkheid!
„Indien gij van de wereld waart, zou de wereld het hare lief hebben,
doeh omdat gij van de wereld wiet zijt, maar ik u wit de wereld heb
uitverkoren, daarom haat ze u” (15 : 19). „Vader, ik heb hun uw
woord geopenbaard en de wereld heeft ze gehaat, omdat ze van de
wereld wiet zijn, gelijk als ik van de wereld niet ben. Ik bid ziet
dat Gij hen uit de wereld wegneemt, maar dat Gij hen bewaart van
den booze. Zij zijn niet van de wereld, gelijk ik van de wereld niet
ben” (17 : 14—16). „In het huis mijns Vaders zijn vele woningen.
Ik ga henen om u plaats te bereiden, en dan kom ik weder en zal
u tot mij nemen, opdat gij zijn moogt, waar ik ben” (14 : 2—4).
Jezus’ Koninkrijk hoort niet in deze maar in een hoogere wereld
thuis: „Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld!” (18 : 36). En om
zijn heerlijkheid te vinden, gaat hij van Israël tot de wereld en van de
wereld tot de oorsprongen der schepping terug: „Vader, ik wil dat,
waar ik ben, ook die bij mij zijn, die Gij mij gegeven hebt, opdat zij
mijne heerlijkheid mogen aanschouwen, die Gij mij gegeven hebt, want
Gij hebt mij liefgehad voor de grondlegging der wereld” (11: 24).

do. Deze schifting is aan geen beding van stand, leeftijd, geslacht

of herkomst gebonden, maar regelt zich uitsluitend naar het geloof
in den Zone Gods.
Het hangt niet aan „Abrahams zaad”, want men kan uit Abraham
afstammen en toch een kind des duivels zijn. „Ik weet dat gij
Abrahams zaad zijt, maar gij zoekt mij te dooden, want mijn woord
heeft in u geene plaats. Gij zoekt mij te dooden, een mensch, die u

120

de waarheid gezegd heb. Dat deed Abraham niet. Gij zijt uit den
vader der duivel en wilt de begeerte van dezen uwen vader doen”
(8 : 44 v.v)

Niet Joden uit Palestina, maar eenvoudig „menschen uit de wereld”
zijn het die Jezus tot discipelen vormt. „Ik heb uwen naam geopen-
baard den menschen die Gij mij wit de wereld gegeven hebt” (11 : 6).

En het eenig beding, dat daarbij telkens herhaald wordt, is: dat
men geloove in den Zoon van God.

„Gelijk Mozes de slang in de woestijn verhoogd heeft, alzoo moet

ook de Zoon des menschen verhoogd worden, opdat een vegelijk die

in hem gelooft niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe” (3 : 15).
God heeft zijn Zoon aan de wereld gegeven, „opdat een segelijk
die in hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe”
(keen 6)).
„En dit is de wil Desgenen die mij gezonden heeft, dat een degelijk

die den Zoon aanschouwt en ò hem gelooft, het eeuwige leven hebbe”:

(6,: 40). |

„Die in mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stroomen des levenden
waters zullen uit zijnen buik vloeien” (1 : 38).

Derhalve één onderstelling slechts: Men zij als „mensch ter wereld
geboren”; dus: „een iegeliijk” (L6 : 21). En als „mensch uit die
wereld” slechts aan ééne conditie gebonden: Men geloove in den
Zoon van God.

5o. Tot dit geloof komt men alleen door wedergeboorte, en tot die
wedergeboorte komen alleen zij die door den Vader aan den Zoon
gegeven zijn.

„Voorwaar, voorwaar zeg ik u, tenzij dat iemand wederom geboren
worde, hij kan het Koninkrijk van God niet zien” (3 : 3). Welke
wedergeboorte niet een wilsdaad des menschen is, waarmeê wij tot
God. komen, maar een voor ons onwaarneembare en ondoorgrondelijke
daad van den Heiligen Geest, waarmeê, in dien Heiligen Geest, God
tot ons komt. „De wind blaast waarhenen hij wil en gij hoort zijn
geluid, maar gij weet niet vanwaar hij komt en waar hij heen gaat;
alzoo is een iegelijk, die uit den Geest geboren wordt” (3 : 8).

Die nu alzoo wedergeboren is, die „is uit de waarheid, en hoort
dus Jezus’ stem” (18 : 57). Die is van den Vader getrokken en komt
tot Jezus en wordt door Jezus aangenomen: „Niemand kan tot mij
komen tenzij de Vader hem trekke” (6 : 44). Maar ook „al wat mij
de Vader gegeven heeft zal tot mij komen, en wat tot mij komt zal
Ik geenszins uitwerpen” (6 : 31).

„Aan den Zoon door den Vader gegeven”, is dan ook de stellige
voorwaarde en vaste uitdrukking voor hen die ten leven komen:

nt Te

ES
Ik

Frzd 5
En

kie
AE br, eik

he ah de

3 al ree”

3

Dy

4

Î

i5

{

A

„4

Y

$

‚

À

. Nl

Fn
®

121

„Vader, ik wil dat waar ik ben ook zij zijn zullen, die Gij mij uit
de wereld gegeven hebt’ (11 : 24). „Gelijkerwijs Gij mij macht ge-

zE geven hebt over alle vleesch, opdat al wat Gij mij gegeven hebt, ik

hun het eeuwige leven geve” (17 : 2). „Ik heb uwen naam geopen-
baard aan de menschen die Gij mij wit de wereld gegeven hebt, ze
waren uwe en Gij hebt ze mij gegeven” (11 : 6). „Mijn Vader die
ze mij gegeven heeft is meerder dan allen en niemand kan ze uit de
hand mijns Vaders rukken” (10 : 29). „Dit is de wil mijns Vaders,
die mij gezonden heeft, dat al wat Hij mij gegeven heeft, ik daaruit
niet. verlieze” (6 : 39).

Een onderlinge verhouding tusschen geloof en levensoorsprong, die
het schoonst en volledigst door Jezus in het beeld van den Herder
is geteekend. Deze goede Herder toch heeft een kudde schapen, die
niet zijn schapen worden doordien zij gelooven, maar, omgekeerd, tot
geloof komen, omdat ze zijn schapen zijn. Er staat toch duidelijk,
niet: „Gij zijt mijn schapen niet, want gij gelooft niet”; maar vlak
anders: „Gij gelooft niet, want gij zijt niet van mijne schapen.
(10 : 26).

Die schapen komen niet eigener beweging naar hem toe, maar
worden hem gegeven: „Mijn Vader heeft ze mij gegeven” (10 : 29).
Maar eens aan den Zoon gegeven, dan kent Jezus ze ook bij name
al kwamen ze nog niet, en kennen ze zijn stem op het eerste hooren :
„De schapen hooren zijn stem en hij roept zijn schapen bij name en
leidt ze uit en gaat voor hen heen en zijn schapen volgen hem, over-
mits zij zijne stem kennen” (10 : 3, 4). „Hij kent de zijnen en wordt
van de zijnen gekend” (10 : 14). „Mijne schapen hooren mijne stem
en ik ken dezelve en zij volgen mij” (10 : 21).

Het staat dus zóó, dat uit de geheele wereld een iegelijk mensch,
die in den Zoon van God gelooft, het eeuwige leven heeft. Maar de
quaestie, waarop het nu aankomt, die alles afdoet en beslist: wie ten
geloove komt? — moet alzoo beantwoord: allen zonder uitzondering,
maar ook alleen diegenen die door den Geest wedergeboren en door
den Vader aan den Zoon gegeven zijn.

DEzE ALLEEN, want „daarom heb ik u gezegd dat niemand tot mij
komen kan, tenzij het hem gegeven zij van den Vader” (6 : 65).
„Waarom kent gijij mijn sprake niet? Het is omdat gij mijn woord
niet Kunt hooren” (8 : 43). Niemand kan tot mij komen tenzij de
Vader hem trekke” (6 : 44).

Maar ook pre ALLEN. „Een degelijk die uit de waarheid is hoort
mijne stem” (18 : 37). „Wanneer ik van de aarde zal verhoogd zijn,
zal ik ze allen tot mij trekken” (12 : 32). „Al wat mij de Vader
gegeven heeft, zal tot mij komen” (6 : 31).

122

Nu spreekt het vanzelf, dat we in onze verdere uiteenzetting op
de verklaring van het woord „wereld” enz. zullen terugkomen ; alsook,
dat op de begrippen van „wedergeboorte”, „trekken”, „gegeven zijn”
nog schitterend licht ware te werpen geweest uit andere deelen der
Schrift. Maar hier, waar het ons uitsluitend om de voorstelling der
waarheid te doen was, zooals die door Jezus zelven, speciaal naar
luid het Evangelie van Johannes gegeven is, kan het gezegde vol-
staan.

Er blijkt toch ten stelligste uit, dat de leer der „algemeene genade”
op geen wijs of manier met het door Jezus gesprokene te rijmen,
overeen te brengen en te verzoenen is.

Terwijl omgekeerd, een geleidelijke uiteenzetting van de verschil-
lende vraagstukken die hier in aanmerking komen, op het overtui-
gendst tweeërlei toonen: lo. dat de particuliere genade met de duide-
lijkste woorden door Jezus geleerd is; en 2o. dat andere schijnbaar
hiermeê strijdige uitspraken, zich ongedwongen in overeenstemming
hiermeê laten verklaren.

IX.
DE LES DER HISTORIE.

We komen thans tot de aaneengeschakelde witeenzetting van de
particuliere genade, gelijk de Heilige Schrift ons die heeft geopenbaard.
Wel smart het ons, dat meer dan één, zelfs zonder die uiteenzetting
van ons gevoelen af te wachten, den staf reeds over ons brak. Maar
dat mag noch kan den loop van ons verweerpleidooi storen. Schier
heel het korps van orthodoxe theologen kant zich in onze dagen fel
en beslist tegen de leer der particuliere genade aan. Toch is diezelfde
leer naar onze onwrikbare overtuiging de ons van God geopenbaarde
waarheid. En in elk geval is ze de eeuwen lang in alle Gereformeerde
kerken eenig gewaarmerkte en geiijkte leer geweest. Een poging om,
tegenover de bijna eenparige bestrijding van den kant der orthodoxe
theologen, deze eeuwen lang, ook hier te lande, beledene leer in be-
scherming te nemen, had dan toch, indien billijkheid onze tegen-
standers bezielde, op waardeering aanspraak mogen maken, en tot
weerlegging, niet tot bitterheid en het ontsteken van boozen harts-
tocht, moeten nopen.

Toch zij men, ook waar men die weerlegging beproeft, er op bedacht,
dat alleen degelijkheid aan zulk een weerlegging kracht bijzet.

Immers het te doen voorkomen, alsof men, met terzijzetting van

123

de les der historie, over dit uiterst gewichtige onderwerp maar zoo
eens losse gedachten kon ternederschrijven, gaat niet aan.

De Schrift blijft altijd de Schrift, d. i. blijft voor alle eeuwen de
eenige bron, waaruit onze kennis omtrent Gods bedoelingen te putten
is, en de eenige maatstaf, die over de juistheid onzer inzichten in
die waarheid mag beslissen.

Maar den reuzenarbeid, die door de Gemeente aller eeuwen aan
de uitdelving en schifting van de schatten van dat Woord besteed
wordt, leidt niet menschelijke willekeur, maar de Heilige Geest.

Onder de leiding van dien Heiligen Geest namelijk wordt de kerk
van Christus in de noodzakelijkheid gebracht, om de waarheid Gods
rusteloos te verdedigen tegen verkeerde en valsche opvattingen. Dit
maakt dat van lieverleê alle denkbare, alle mogelijke, alle slechts
even aannemelijke voorstellingen achtereenvolgens aan het oordeel
van den Heiligen Geest in de geloovige gemeente onderworpen wor-
den. Vandaar dat haar kennis van de waarheid gestadie rijper, zui-
verder, gaver wordt, en dat de gemeente van Christus, in het tijdperk
waartoe we zelven behooren, voordeel doende met den schat van lessen
die de historie haar oplevert, bij helderder licht wandelen kan, dan
het ooit vroeger der Gemeente was gegund.

Maar dan, het spreekt vanzelf, moet men op die historie ook willen
acht geven, en niet doen, zooals zoo vaak geschiedt, dat men, deze
historie van het werk des Heiligen Geestes voor niets rekenende, altijd
weer te berde komt met dezelfde naïeveteiten die reeds eeuwen ge-
leden in haar onhoudbaarheid en onschriftuurlijkheid door godge-
leerden van den eersten rang zijn ten toon gesteld.

Ook ten opzichte van de particuliere genade, behoort men dus wel
op zijn hoede te zijn, dat, men niet nogmaals een poging wage, om
de gevaarlijkste klippen te ontzeilen door zwenkingen die reeds voor
eeuwen her op totale schipbreuk zijn uitgeloopen.

En wijl nu de historie van deze leerontwikkeling, die eertijds aan
een iegelijk bekend was, thans; enkele kleine kringen uitgezonderd ;
schier in ’t vergeetboek is geraakt, is het eer we verder gaan, verre
van overbodig, althans op enkele lessen uit die historie de aandacht
te vestigen, zal men elkaâr over en weer verstaan.

Daartoe herinneren we in de eerste plaats aan het Amyraldisme;
een stelsel dat over deze gewichtige quaestie, van het universeel of
particulier karakter der genade, in Frankrijk eertijds uitgevonden en
bepleit is door Mozes Amyraldus en de godgeleerden van de Saumur-
sche hoogeschool; en ook thans weer door menig orthodox predikant
als de zuiverste opvatting der waarheid aan de gemeente verkondigd
wordt; niettegenstaande het door de Gereformeerde theologen en de

124
Gereformeerde kerk herhaaldelijk als ongenoegzaam en onhoudbaar i:
veroordeeld is. le
Om allen schijn van partijdigheid en onjuistheid te mijden, zullen Ke
we daartoe de woorden overdrukken, waarin de Amgyraldisten zelven

hun stelsel hebben aanbevolen.
Zoo schrijft dan Mozes Amyraldus zelf in zijn boek, genaamd:
Specimen evam. ad. versionum in exercitationes de gratia universalì,
p. 119, dit: „Om nu tot de zaak zelve te komen, zoo leeren wij dan,
dat er een dubbele genade bestaat. De ééne die van buitenaf tot den
mensch nadert en die men met een schoolschen term de „voorwerpe-
lijke” (objectieve) genade zou kunnen noemen; de andere die van 3
binnen in de ziel den mensch aangrijpt, en dus „onderwerpelijk”
(subjectief) van aard is. Die eerste soort genade houdt den mensch
voor en biedt hem aan wat hij gelooven moet; en het is eerst die
tweede soort genade, die den mensch inwendig bekwaam maakt, om
hetgeen hem aangeboden wordt, in zich op te nemen en te verwerken.
Die eerste genade richt zich uit dien hoofde tot allen; die tweede
wordt slechts aan weinigen geschonken. Overweegt men dit wel, dan
blijkt alzoo, dat er tusschen mij en de Gereformeerden geen verschil
bestaat over de weldaad Gods, die in de toepassende genade ligt. Die
toch leiden wij beiden af uit het raadsbesluit Gods; belijden we
beiden dat krachtens de uitverkiezing slechts het deel van enkelen
wordt; die dit hun heil eenig en alleenlijk aan de particuliere genade
Gods te dankeu hebben, en het aan niets anders dan aan Gods vol-
strekt vrij welbehagen mogen toeschrijven, dat zij ontvingen wat
anderen derven bleven, en hoe ook beschouwd, alleen door Gods
bijzondere gunst het voordeel bekomen, dat ze deze genade nooit |
zullen verliezen en eens tot het volle heil zullen doordringen” 4
hoo sprak; let nu wel; niet de Gereformeerde kerk, maar Amyral-
dus, en het was de Gereformeerde kerk, die dit gevoelen verwierp. \
lets waar we deswege zoo bijzonder de aandacht op vestigen, omdat k
we bijna zeker weten, dat de meesten onzer lezers bovengemelde voor- |
stelling als voor het nec plus ultra van „zuiver gereformeerd” ver- \
slijten zouden.
î
I

itt

ES ee
al Tal em vormen art sb

Wil men weten wat onze vaderen dan op dit Amyraldisme hadden
aan te merken, laat één hunner, b.v, Lod. dw Blanc, het ons dan
in dezer voege duidelijk maken: „De godgeleerden die het voetspoor
van Amyraut drukten, bedoelden met „algemeene genade”, niet een d
genade die inwendig den mensch bewerkt, maar alleen een uitwendig id
van Gods wege den mensch aangeboden heil. Ze leerden namelijk,

. . he y
dat God de Vader zijn eeniggeboren Zoon in den dood had overge- À
geven, opdat er door dien dood voor de zonden van alle menschen &
voldoening zou geschonken worden aan de goddelijke gerechtigheid, Á

tn dat God de Heere, na aldus in verzoende verhouding tot de wereld
te zijn getreden, alsnu door uitwendige roeping alle menschen tot dat

125

heil riep, hetwelk Christus door zijn dood hun verworven had. Hierin
lag hun fout, niet in wat ze van de „toepassende genade” leerden.
Immers, dan erkenden ook zij „dat ze betrekking had op de genade-
giften en hulpmiddelen waarmeê God inwendig ’s menschen ziel tot
het grijpen van het geloof in staat stelde, welke genade particulier
door hen genomen werd en tot de uitverkorenen beperkt.”

Schijnbaar alzoo een nauwelijks noemenswaarde feil, die desniette-
min én door de Gereformeerde kerk in Frankrijk, én door de Zwit-
sersche, én door de Gereformeerde hier te lande, én door de beste
theologen, met name door Molinaeus, Rivet, Spanheim en Trigland, op
het strengst gegispt is.

Zoo dikwijls er alzoo ook in onze dagen zich weer predikers of
schrijvers aanmelden, die op gelijke wijze het willen doen voorkomen,
alsof Christus in zijn sterven een algemeene genade voor alle menschen
verworven had, maar die in de toepassing particulier werd door de
onmogelijkheid voor den zondaar om dit aangeboden heil aan te
nemen, — houdt de kenner der historie zich geen oogenblik bij dit
reeds overwonnen standpunt op, wetende dat hij eenvoudig te doen
heeft met een Amyraldist.

En dat onze vaderen in hun verzet tegen Amyraldus juist zagen,
blijkt wel ten overvloede uit de leer van Cameron, van wien Amy-
raldus zijn dwaalleer inzoog. Deze toch erkende ook wel (Theses de
gratia et libero arbitrio, p. 332) dat de zaligmakende genade geheel
en uitsluitend en zonder ’s menschen medewerking uit Gods vrijmacht
was af te leiden, maar sneed haar toch de pees weer af, door ze uit-
sluitend ethisch op te vatten. Hij schreef namelijk: „’s Menschen vrije
wil kan uit zichzelven niets, maar moet ‘door de genade bewogen
worden, zóó echter dat deze bewerking van den wil geheel ethisch
toega en geen onbewuste bewerking zij. Wie zou toch kunnen aan-
nemen, dat een vrije wil anders dan langs ethischen weg kon bewerkt
worden? Iets wat ik aldus versta, dat ze bij het aanzien van de waar-
heid niet ongeroerd blijven kan.” e

Voegt men daar nu nog bij de eveneens te Saumur zeer gelief-
koosde en vooral door Claude Pajon bepleite stelling, „dat de Heilige
Geest niet dan door het Woord en ?x het Woord werkte”, dan tast
en voelt men immers, hoe men door deze schijnbaar kleine afwijking
een weg op raakte, die uitliep op een geheel wegecijferen van elke
bovennatuurlijke wedergeboorte en in een spel van woorden Gods
vrijmacht en verkiezing weer deed ondergaan.

Maar behalve op het Amgyraldisine wijzen we ook op het onder
onze hedendaagsche orthodoxe theologen nog veel gangbaarder half-
en-half gevoelen, dat op het voetspoor der Lutherschen (niet van
Luther), in die Duitsche Gereformeerde kerken, die later geheel

126

Luthersch zijn geworden, met name in Brandenburg en Hessen, reeds
tijdens de Dordsche Synode in zwang was.

Naar het getuigenis toch van Hildebrand, die op het keurigst de
gevoelens dezer theologen saämgaarde, kwam hun leer hierop neer
Cull. testimon, p. 239): „dat een mensch aan de werking van Gods
genade wel terdege weerstand kon bieden, en alzoo, wanneer hij van
Godswege tot geloof en gehoorzaamheid geroepen werd, zichzelven
ongeschikt kon maken (sie) en in toenemende mate kon wurden, om
ooit tot het geloof of de onderwerping aan Gods wil te komen; en
dat wel door zijn eigen wezenlijk toedoen, waarover de genade wel
triomfeeren zou, indien de mensch ze maar niet „in ongerechtigheid _
ten onder hield”. Dit nu zouden, dus gaat hij intusschen voort, de
menschen, werden ze aan zichzelven overgelaten, allen doen. En
daarom komt er dan nog zekere bijzondere genade bij, die door Gods
wijsheid en macht zoodanie werkt, dat de mensch, tot wien ze komt,
die niet kan weerstaan, hoe hard ook zijn hart ware.”

Een voorstelling die vanzelf uit moest loopen op het ja en neen
van de Luthersche Wormula Goncordiae, die in art. 2 bepaalt: „De
menschen komen tot bekeering door loutere genade en door de kracht
des Heiligen Geestes, die alleen en eeniglijk die bekeering tot stand
brengt. Want indien die genade van den Heiligen Geest er niet is,
baat al ons willen en loopen niet met al, gelijk Christus gezegd heeft :
„Aonder mij kunt gij niets doen,” met welke weinige woorden alle
macht aan den vrijen wil ontnomen wordt en alle ding aan de godde-
lijke genade wordt toegeschreven, opdat de mensch niets hebbe waarin
hij roeme.”’ Zelfs wordt in de „weerleggingen der dwalingen” het
pure passive, d. 1. „louter lijdelijke” van Luther in den meest be-
slisten zin toegepast op de eerste daad der wedergeboorte. En toch
wordt daarna, geheel strijdig hiermeê, in artikel 7 dan weer geleerd:
„Christus roept intusschen alle zondaren tot zich, en belooft hun ver-
lossing en bedoelt in vollen ernst, dat alle menschen tot hem komen
zullen, om door hem geholpen te worden.... Én aan allen dezen...
belooft hij de kracht en de werking van den Heiligen Geest te zullen
schenken en den goddelijken bijstand te zullen verleenen, opdat ze,
volhardende bij wat ze ontvingen, des eeuwigen levens deelachtig
mogen worden.” Wat, gelijk een iegelijk inziet, een eenvoudig naast
elkaar plaatsen is van twee uitspraken, waarvan de ééne de andere
lijnrecht weerspreekt.

Let men nu nauwkeurig op het onderscheid tusschen deze Amyral-
distische en Luthersche voorstellingen, dan bespeurt men, dat het
Amyraut hoofdzakelijk te doen was, om God te rechtvaardigen, terwijl
de Lutherschen meer practisch doelen op de toebrenging van den
zondaar. Amyraut meent het middel te hebben gevonden om het
schijnbaar onbarmhartige uit Gods raadsbesluit weg te nemen, terwijl
de Luthersch-getinte voorstelling er meer op uit is, om elke lüdelijke

127

neiging in den mensch te bestrijden. Vandaar dan ook dat Amyraut
__wel begint met een „algemeene genade” te stellen, maar bij slot van
rekening eigenlijk slechts aan een particuliere genade vasthoudt, terwijl
omgekeerd de Luthersche Formula Concordiac, wel uitgaat van een
particulier genadebegrip, maar dit aanstonds prijsgeeft, om in cen
practisch Universalisme uit te loopen.

En toetst men nu, met die wetenschap voor oogen, hetgeen in onze
dagen desaangaande van onze kansels gehoord en op onze persen
gedrukt wordt, dan zal de geoefende kenner terstond aan iemand
merken kunnen, of hij door Duitsche en dus bijna uitsluitend Luther-
sche studiën van de Gereformeerde paden vervreemd raakte, — dan
wel op Gereformeerd terrein zijn tente opsloeg, maar om toch weer
in Amyraldistischen trant de gaafheid aan de leer onzer kerk te ont-
nemen. Het eerste euvel zal in den regel alleen door betere studie,
het tweede alleen door dieper inleiding in de genade zelve te over-
winnen zijn.

Maar juist op grond van deze overtuiging, zal men dan ook inzien,
dat het beste pleidooi, om de belijdenis der particuliere genade weer
tot eere te brengen slechts dán doel kan treffen, indien we voor de
lessen der historie weer het oor openen; het oog weer ontsluiten voor
de schatten die God aan onze eigen kerk schonk; en bovenal indien
het den Heiligen Geest, die alleen toch onzen geest zaligmakend ver-
lichten kan, metterdaad behaagt, zich weer in gelijke klaarheid en
zuiverheid als weleer te doen aanbidden en verheerlijken in deze
landen.

Juist toch dat weer rijk worden in de schatten van het verleden
en de giften des Heiligen Geestes aan ons eigen geslacht, zal bij het
licht des Heiligen Geestes dan ook het eenig afdoend middel blijken,
om paal en perk te stellen aan die ontaarding, verbastering en be-
derving der waarheid, die eigen logica in steê van Gods Woord tot
leiddraad kiezend, en verstandelijk van aard zijnde zonder geestelijk
van zin te wezen, de ‘verkiezing van de werbondsleer afsnijdt en daar-
door beide onkenbaar maakt.

Er wordt dan geleerd, dat alles werktuiglijk en fatalistisch toegaat
in het werk der bekeering en de menschen als „stokken en blokken”
door den Heiligen Geest geheel dualistisch bewerkt worden. Er zijn
dan enkele uitverkorenen, die er, hoe het ook gaat, toch komen. Voor
wie dus welbezien de prediking des Woords en de bediening der
Sacramenten volmaakt overbodig is, daar toch de Geest het doet. En
wijl nu op dat standpunt, de aanbieding des heils niet mag plaats
hebben, tenzij men weet dat men met een uitverkorene te doen heeft,
zoo sterft in die kringen elke ijver tot prediking, elke drang om den

128

broeder te redden, elke geestdrift om „„medearbeider Gods” te zijn,
allengs geheellijk uit.

Welnu, ook die ontaarde figuur is geen onbekende voor wie de
historie kent, maar veeleer een indringster, die nooit uit Zions tente
wijken zal, tenzij de echte, dege waarheid weer in eere wordt hersteld.

En al is het dan ook dat we van heeler harte toegeven, dat onze
vaderen nog op verre na niet de volle waarheid hebben gezien, en er
voor ons allicht reeds een straal meer valt op te vangen dan hún
gegund wierd; ja in de ontzaglijke dingen, die komende zijn, bij den
gloed van ‘nieuwe brandstapels allicht nóg klaarder inzicht in nóg
diepere diepten der genade aan Gods kinderen staat gegund te
worden, — toch mogen we geen oogenblik aarzelen met den schat
door God reeds aan onze vaderen geschonken weer tot uitgangspunt
te kiezen, en van daar door te dringen voort en verder!

DAT DE GENADE PARTICULIER IS.

DEEL DRIE.

DE ONDOORGRONDELIJKE BARMHARTIGHEDEN.

15

DE EEUWIGE LIEFDE.

De verborgenheid der godzaligheid is groot.
Fuss 3e IGE

Om de kostelijkheid, de heerlijkheid, de uitnemendheid eener
teweeggebrachte genezing af te meten, moet ge de mate kennen van
het gevaar, waarin de doodelijke krankheid den lijder gestort had.
Hoe kleiner dat gevaar, des te geringer de lof voor den heelmeester.
Maar ook, hoe ontzettender en vreeslijker de inzinking, des te onge-
dwongener klinkt in te wijder kring de roem en de eere van den
arts die zulk een wonder der uitredding wrocht.

Op God in het werk der verlossing van zondaren overgebracht, wil
dat dus zeggen, dat de roem en de glorie des Allerhoogsten dán eerst
naar waarde in zijn gemeente verheerlijkt wordt, indien het gevaar
des doods, ja meer nog, de gevaarlijke dood zelf, waaruit de liefdes-
aandrift des Albarmhartigen zijn heiligen gered heeft, ten minste
eenigermate in zijn ondoorgrondelijke diepte door ons wordt gepeild.

Van dien roem Gods in zijn onnaspeurlijke ontferming beginne
daarom ook de uiteenzetting van de leer zijner onuitsprekelijke
genade,

Wel weten we, dat meer dan één, ook heden ten dage, zijn bot
egoïsme tegenover den roem van den Driemaal-heilige stelt; maar
wie zal dit goedkeuren ?

Een feit is het, dat de minste menschen in het genadewerk be-
ginnen met te vragen: „Hoe wordt mijn lieve God verheerlijkt ?”;
en dat verreweg de meeste, zoo niet alle, althans aanvankelijk, alleen
vragen: „Hoe komt mijn arme ziel er door?” Maar op dat lagere,
egoïstische, God vergetende standpunt blijft men dan toch niet staan.

Het gaat er meê als met het bidden: dien thermometer van heel
ons geestelijk leven.

Ook in ons bidden toch is het zoo, jaren lang, bijna altijd maar
bidden voor ons zelf, „dat God voor óns toch maar zorgen moge;
dat wij het goed hebben; en het óns aan niets ontbreken doe; en
óns redde uit gevaar” Wel een teeken, dat we onszelven lief hebben ;
als we zoo voor onszelven altijd bidden. Voor „onszelven” in de eerste
plaats. Voor „onszelven”’ schier alleen.

Eerst van lieverleê brengt dan de groote Bidder, de Heilige Geest,
ons verder, en leert ons dat enghartig egoïsme af‚ en werkt het zelf

_

182

in ons, dat we ook den broeder gaan liefhebben; en maakt dat we
dan in ons bidden, tegelijk voor hém en voor onszelven vragen;
bidden en wvoorbidden tegelijk. Dan is er reeds iets meer in ons uit
God gekomen. Een macht, die tot het „ik” zegt: „Zoek uzelven
niet, maar leer uzelven verloochenen /”

Maar toch ook dat is nog het hoogste niet; en de fijnste bewerking
laat de Heilige Geest dan pas aan onze ziel ondergaan, als ze ons
inprent, óók eens om den levenden God te denken. Hem óók eens
lief te hebben. Voor zijn glorie ook een wensch in de ziel te dragen.
En als de knieën gebogen worden, ook aan dat hoogste worstelen
kennis te krijgen, dat tot God en om God gaat.

En dan zijn ook daar nog graden in van gloed der liefde. Herst
een bidden voor uzelf, den broeder én God. Dan voor den broeder,
voor God en voor uzelven. En eindelijk voor God in de eerste en de
hoogste plaats; dan voor uw broeder; en voor uzelven het laatst en

het minst.

En daaraan; aan dien thermometer van het zielsbestaan; behoort
nu de gemeente van Jezus Christus ook de mindere of meerdere
zuiverheid van haar inzichten in de genade te onderkennen.

Ook in dat werk der genade toch begint het met egoïsme; de be-
zorgdheid voor het eigen „ik”: hoe komt mijn ziel er door?; o, God,
wees mij, arm zondaar, genadig! D. 1. de bede, niet van een inge-
leide, maar van één die op de borst slaat, nog tollenaar is en nog
niet gelooft aan zijn begenadiging. Niet de hoogste sport, maar de
laagste. Niet het eind, maar het begin.

Maar heeft die vraag: „o, God, geef mij genade!” doorgewerkt; is
dáár verdieping van den Heiligen Geest in gekomen, hield dat op
een klank te zijn; werd het meenens; en wierd er dies reeds genade
gesmaakt; — natuurlijk, dan blijft het daar ook niet bij, maar dan
gaat het ook hier, evenals bij het „bidden”, en glijdt allengs die be-
moeiing met de genade van het „egoïsme” naar de liefde voor „den
evenmensch” over, en werkt de Heilige Geest in ons die andere bede :
„0, God, wees ook mijn vader, mijn moeder, mijn vriend, mijn kind
genadig!” Niet: „Wees mijn evenmensch genadig!’ want dat ware
een phrase. Neen, maar concreet, met het oog op een bepaald per-
soon: „o, God, geef genade ook voor háár en voor hém!”

Toch kan het bij Gods kinderen ook daar niet bij blijven. Ook in
dat genadewerk toch drijft de Heilige Geest, naar Geesteswerk, de
ziel met onweerstaanbaren drang naar het hoogste toe; en na eerst
gevraagd te hebben: „Wat vrucht draagt dat genadewerk woor mij 2°
en toen: „Wat vrucht komt er van dat genadewerk voor den broeder 2
perst de Heilige Geest dan eindelijk, ten slotte, ook die laatste en
diepste en verst reikende vraag uit de ziel: „Wat glorie komt er uit

135

dat wondere werk van eeuwige genade VOOR DEN NAAM VAN MIJN
Gop [”

Nu spreekt het wel vanzelf, dat op die ideëele hoogten des geloofs
met bewustzijn alleen zij kunnen verkeeren, die, onder de golven en
de baren des Almachtigen heen, op den Rotsgrond te staan kwamen.
Maar, ook al is dit zoo, toeh kan dit voor de kerk van Christus en
voor de predikers van het Woord in haar midden nooit een vrijbrief
worden om zich op een lager standpunt te plaatsen. De kerk is en
moet zijn de getuige Gods voor het hoogste. Ze mág nooit aflaten van
het heiligst ideaal der heiligheden.

Iets wat te eer en te meer herinnering behoeft, omdat er zoo
duizenden bij duizenden onder het Christenvolk zijn, die ook nu nog
bij den Christus staan blijven en tot den Drieëenigen God niet op-
klimmen.

he vergeten dat Jezus Middelaar was en is en niet anders dan
„Middelaar” zijn wil, d. w. z. middelschakel tusschen den gevallen
zondaar en den Drieëenigen God. Middelaar is een verbindingslid,
een brug, een overgang, een middel ter ver- en ter hereeniging. In
het denkbeeld zelf van „Middelaar” liet het dus, dat we niet bij
Hem mogen blijven staan, maar door Hem moeten komen tot den
Vader.

Dat nu wordt voorbijgezien; vergeten; niet geteld.

Zoo sterk voorbijgezien, dat b. v. de eenzijdigheid der Hernhutters,
die schier voorbedachtelijk bij den Middelaar staan blijven en in hun
eeredienst en lied niet dan bij uitzondering tot den Drieëenige zelven
doordringen, ternauwernood meer wordt gevoeld.

En al geven we nu van harte toe, dat het onder de kerk- en
reveil-Christenen op verre na niet zóó eenzijdig toegaat, toch kan
noch mag het oog er voor gesloten, dat ook onder de geloovigen van
onzen tijd de eeregeving aan den Middelaar en aan dien Drieëenigen
God, tot wien de Middelaar leiden wil, én in den eeredienst én in
onze gesprekken én voor ons zielsleven, vaak in omgekeerde ver-
houding staat van wat ze zijn moest.

Het besef is verzwakt, dat men, ook bij de genadige tusschenkomst
van den Middelaar, zelf persoonlijk, in nood en dood, ja, elk oogen-
blik, te doen heeft met den levenden, ontzaglijken, Drieëenigen God.

En hierdoor is het dan ook zoo natuurlijk gekomen, dat onze recht-
zinnigheid almeer met het „Onze Vader” in pijnlijken strijd is geraakt.

In het „Onze Vader”, dat ons de Middelaar op de lippen lei, is
het van den aanvang af die levende, Drieëenige God, naar wien het
hart des bidders rechtstreeks uitgaat; en het is nief eigen heil noch
ook de redding van den broeder, maar wel waarlijk de eere, de roem,

154

de glorie van den heiligen God, die ganschelijk op den voorgrond
treedt In dien wegsleependen aanhef: „Onze Vader, die in de hemelen
zijt, Uw naam worde geheiligd! Uw Koninkrijk kome! Uw wil
geschiede !”’

Och, het „Onze Vader” is, als we ons zoo mogen uitdrukken, in
merg en been „Gereformeerd. Godes heilige eere ’s Christens eerste
en bangste bekommering. Fn al belijdt dan ook een iegelijk, met stil
verwijt en diepe schaamte, dat hij zóó het „Onze Vader” o, zoo zelden
bad, wat doet dat er toe, waar het op het kiezen van de rechte be-
lijdenis aankomt. Of is het dan niet juist het merk van den diepsten
ootmoed, oprechtelijk voor God te belijden, dat onze „stand” bleef
beneden onzen staat”?

En vatten we dan op dien aangegeven grond het heerlijk werk der
genade van die teederste en diepstindringende zijde aan, dan hangt
natuurlijk alles maar aan de vraag: „Hoe stond het met dien zondaar,
dien God zou komen verlossen |”

Immers met ’s menschen staat, eer hij zondaar werd, behoeven we
ons hier niet in te laten. Wel is er veel gesproken over het zondaar-
worden van den mensch. „Hoe dat kon? Of God hem dan niet had
kunnen scheppen, dat hij niet viel? Of ook hem voor vallen had
kunnen bewaren? En diensvolgens, of het eeuwige voornemen van
Gods ontfermende genade niet eigenlijk gesteld moet worden achter
den val?” Maar, ook al ontkennen we het gewicht dezer teedere vragen
in het minste niet, toeh komt het ons voor, dat de kerk van Christus
door den Heiligen Geest geleid is geworden, toen ze nóg het laatst
in 16189, op dit punt en voor de vraag die het hier geldt, die vraag
afsneed, en oordeelde dat „genade” niet kan uitgaan dan naar wat
„zondaar” is.

Zonder ons dus op het oogenblik er meê in of er over uit te laten,
of er in het raadsbesluit Gods nog een diepere bodem onder de ge-
pade ligt, bepalen we ons bij het bespreken van Gods ondoorgronde-
lijke barmhartigheden geheel en uitsluitend bij den zondaar als zoo-
danig.

Of liever, om juister te spreken, bij „de gevallen menschheid.”

Want immers enkel maar van een „zondaar” te spreken is uiterst
oppervlakkig en ondoordacht, en zou van den beginne aan den ver-
keerden indruk vestigen, alsof er alleen maar sprake viel van de
redding en terechtbrenging van eenige op zich zelf staande mensche-
lijke personen.

En dat is immers zoo niet.

God de Heere schiep niet maar enkele personen, maar een men-
schelijk geslacht, en dat menschelijk geslacht zette Hij zoo vast ineen,

«

135

dat Hij het geheel uit Éénen bloede, uit één menschenpaar; en dat
paar nogmaals uit één mensch; deed voortkomen.

Ja, zelfs dat is niet genoeg gezegd.

Ook die ééne mensch werd maar niet op deze aarde neergezet,
zooals wij een perzik op een bord leggen, maar die mensch zat weer
op zijn beurt aan die aarde vast; was genomen uit haar stof; kreeg
een lichaam naar het structuur van der dieren lichaam; en ontving
in het lichaam een bijeenvoeging van schier alle chemische stoffen
en krachten, die in de aarde werken.

Die menschelijke romp van den eersten mensch was eer Gods adem
er in voer dus een stuk wereld; een wereld in hef klein; van alle
krachten in die wereld de keurigste, fijnste saamvatting.

Hen toen de adem van de lippen des levenden Gods er scheppend
invoer en uit dien romp een mensch maakte, toen verbond God dien
aldus reeds aan die wereld vastzittenden mensch er nogmaals door
zijn Woord meê. Want in die wereld zou de mensch leven en de
ruimte van die wereld zou hij vervullen en over die wereld zou hij
heerschen. Hij, die mensch, zou gansch die wereld priesterlijk wijden
moeten en toewijden aan den Heere onzen God.

En wat lag daarin niet?

Want immers, bestond alzoo die wereld ter wille van den mensch,
wederom bestond ter wille van die wereld heel het zonnenstelsel met
zijn planetenheir, en eveneens de melkweg aan het firmament en al
de vaste sterren; kortom het wereldsche heelal.

Ja, zelfs zou men nog verder kunnen gaan, en ook van het hemel-
sche deel van het heelal d. w. z. van de hemelen en van de hemelen
der hemelen en van de wagens boven het zwerk, d. w. z. van de
myriaden der engelen, vragen kunnen, of ze niet bestemd waren, die
hemelen, om „eeuwige tabernakels” voor die menschheid te dragen,
en die engelen om de zaligheid aan te dienen aan wie in die „eeuwige
tabernakelen” in zouden gaan. Ja, of niet dan eerst én hemelen én
hemelsche legerscharen hun hoogste merk en wit bereiken zouden,
als ze, mét die menschheid in eeuwig verband gezet, in één heilig
accoord met wat onder die hemelen was, Hem loven zouden, die te
prijzen is in alle eeuwigheid ?

Wel weten we, dat de wet der lagere wetenschappen niet de aarde,
maar de zon als centrum van ons planetenstelsel poogt aan te wijzen,
en voor de gedachte, dat deze wereld aller zonnen en starren middel-
punt zou zijn, geen plaats laat; maar wat doet dit er toe? Wie kon
naar de wetten der lagere wetenschap vóór 18 eeuwen uitmaken of
ook maar gelooven, dat zeker kindeke, uit een maagd Maria geboren,
in een stal van het vlekje Bethlehem, — en niet de machtige keizer
Augustus in al zijn praal en majesteit, het middelpunt van de be-
weging der volken en natiën op haar banen was? En toch, van ach-
teren bleek het zoo! Laat u dat dus nooit ophouden. Een olifant is

186 =
wel veel grooter en sterker dan zijn berijder, en toch wien zou het

ooit in de gedachte opkomen, naar die wetten van maat en gewicht
beider onderlinge verhouding te bepalen?

We laten daarom met stille kalmte die mannen der lagere weten-,

schappen uitmaken wat zij kúnnen uitmaken. Maar metend met ge-
heel ander, met geestelijk, ja goddelijk meetsnoer, blijven wij met
Gods Woord belijden, dat het heelal óm deze wereld. bestaat en die
wereld om den mensch, opdat door dien mensch die wereld en door
die wereld dat heelal eere en lof en glorie zou geven aan het eeuwige
Wezen, dat, aller dingen Oorsprong en aller goeden Sprinkader, even
deswege ook aller dingen Finddoel en aller wezens Oogmerk moet
zijn.

En eerst als ge daarin doordringt, gevoelt ge dan nu immers ook,
hoe lief God die wereld moest hebben, die wereld, om wier wille Hij
zijn gansch heelal had geschapen? En, meer nog, wat teedere zorge,
ingenomenheid en wat genegenheden er bij den Drieëenige voor den
mensch op die wereld moesten zijn: die mensch, aan wien God én
de wereld én dat heelal had overgegeven, om door den mensch
van alle ding de vrucht des lofs en der aanbidding en der toewijding
te ontvangen.

Maar zoo ook eerst Bit het u duidelijk worden, wat ontzettende,
ontzaglijke, onafmeetbare verantwoordelijkheid er op dien mensch
rustte, om zoo heiligen toeleg niet te doen mislukken.

Koos toch die mensch tegen God, dan ontstond maar niet het
kwaad, dat hij van zichzelf het geluk afstiet. Maar veelmeer nog dat
hij het soort van mensch bedierf en in één daad alle mensch die er
ooit komen zou, ontmenschte en tot zondaar maakte. En even daar-
door, wat nog meer zegt, dat heel het samenstel der wereld een van
zijn spil gegleden rad werd, en door dat mislukken van heel de wereld,
het gansche heelal, Gods gansche groote schepping, ontzonk aan haar
hoogheilige bestemming; en al het werken Gods, waarbij de morgen-
sterren gezongen hadden, als één mislukking, lastering over den
naam des Heeren brengen zou, in steê van een vrucht voor zijn
glorie.

Zie, op dát standpunt moeten we eerst staan, om van uit die hoogte
in de onpeilbare diepte der genade in te staren.

Maar vooraf, eer we daartoe overgaan, zij het u nogmaals bij al
wat heilig is, afgevraagd: „Wat zoekt uw oog vóór alle dingen in
die ondoorgrondelijke diepte? uzelf? of de glorie van uw God?”

137
ded Pr

EEN MEERDER HEIL.

Alzoo lief heeft God de wereld gehad, dat
Hij zijn eeniggeboren Zoon gegeven heeft,
opdat een iegeliijk, die in hem gelooft, niet
verderve, maar het eeuwige leven hebbe.

Joh. 3 : 16.

God schiep „zon, maan en starren” om deze „wereld”; deze wereld
om ‚den „mensch”; en dien mensch” om zichzelf, opdat door dien
mensch én die wereld én al dat zichtbare Gode tot glorie zou zijn.

De zonde, die den mensch ontmenschte en bedierf, was dus oor-
zaak, dat niet alleen die mensch aan God ontviel, maar dat ook, met:
dien mensch heel deze wereld, en, met deze wereld, heel de zichtbare
schepping, Gode zijn glorie onthield.

En zoo geschiedde het dan dat Adams ééne zonde heel de schep-
ping Gods in een vijandige macht tegenover Hem omzette, en maakte
dat er voor den heiligen en Drieëenigen God lastering en smaad uit
werd in steê van lof en eer!

Zoo althans leert de Schrift het ons. In Adam viel niet maar de
persoon van den eersten mensch, „maar heel de menschheid. „Ze
hebben allen gezondigd en derven de heerlijkheid Gods. Er is niemand
die goed doet, ook niet tot één.” En evenzoo, in die menschheid ont-
zonk heel de wereld aan haar luister. „De aarde is vervloekt om
uwentwil. Heel de wereld ligt in het booze. De wereld gaat voorbij.”

En eindelijk, met die wereld, is heel het firmament, heel dit samen-
stel der dingen, aan zijn glorie ontvallen. Want „hemel en aarde zal
voorbijgaan,” en dan zal God „scheppen een nieuwen hemel en een
nieuwe aarde.”

Dit klinkt dus heel anders, dan het voorgeven van hen, die, buiten
de Heilige Schrift om en tegen haar openbaring in, leeraren, dat er
alleen maar sprake is van de redding van enkele individuën, op zich-
zelf staande zondaren, buiten samenhang gedachte personen.

Naar die voorstelling toch bleef alles in dit groote huis van onzen
God zooals het was; alleen met dit verschil dat er een zeker aantal
menschen in woonden, die een zelfmoord begingen, en die nu voorts
door Gods barmhartigheid weer in het leven worden teruggebracht.
Terwijl omgekeerd, naar de Schrift het ons openbaart, Adam een
zelfmoordenaar was, die in zijn eigen zelfmoord tevens al zijn kinde-
ren en kindskinderen den dood berokkende, en tegelijk heel dat groote
en prachtige huis van zijn God; heel die wereld en dat samenstel der
dingen; in brand stak en verwoestte.

138

In hoeverre Adam van dit ontzettende van zijn misdaad voorat
volledige kennis droeg „door expresse goddelijke openbaring,” kan
niemand zeggen. Daarvan toch is ons niets bericht. Maar wel weten
we, dat Adam vóór zijn val zelfs in het leven der dieren een ‘zoo
onmiddellijk instinctief inzicht had,’ dat we op grond der Schrift, zeer
stelliglijk getuigen kunnen, dat Adams intuitief weten zeer rijk was
en zeer ver ging. Én overmits het nu met Gods rechtvaardigheid niet
strooken zou, indien men onderstelde, dat God de Heere ook maar
één middel onbeproefd zou hebben gelaten, om Adam van zijn schrik-
kelijke ongehoorzaamheid af te schrikken, zoo mág niet alleen onder-

steld, maar moet aangenomen, dat Adam wel terdege intuitief, dat is -

door onmiddellijke kennis, wist, dat in zijn val heel de reeks milli-
oenen van zijn nakomelingen met hem zou vallen, en evenzoo dat de
val van den mensch tevens de val van de wereld en van heel de
zichtbare schepping zou zijn. \

En als ge in dát licht u dan nu Adams overtreding voorstelt, als
van één, die, door zijn God op het heerlijkst bevoorrecht en bewel-
dadigd, in dat prachtige paradijs, waar alles blonk en alles zong, de
ontzettende gruweldaad begaan kon, van, om een nietigheid, ja, om
een beet in een geringe boomvrucht, maar in dien beet uit bittere,
ontembare hoovaardij, het aandorst, om met één greep die duizenden
en millioenen wezens in den eeuwigen dood te storten en heel Gods
prachtige schepping in brand te steken, — niet waar, dan treedt,
heusch, die daad van Adam niet meer voor u in ’t licht van een
nauw noembare zonde, maar dan wordt ze u wel waarlijk de boos-
aardigste en ontzettendste uiting van gewetenloosheid; waar geen men-
schelijke taal u een woord voor te noemen heeft; en waar alleen een
God, wiens neusgaten rooken van verbolgenheid, zóó tegen toornen
kan, als er tegen zulk een iijslijke misdaad getoornd moet worden.

Waarom gruwt reeds ons het hart zoo sterk en zoo doordringend tegen
een vader of moeder, die zich zedelijk misdragen en wegwerpen? Is
het niet, omdat we weten en zien en tasten, dat ze hun kinderen in
dien zedelijken val meêtrekken en, zoo God het niet verhoedt, in den
moord, aan hun eigen ziel gepleegd, de ziel ook van hun kroost ver-
derven ?

En wat geeft u recht, om dat dien ontaarden vader toe te rekenen?

Is het niet, omdat ge zelfs nog bij den diepst gezonken man onder-
stelt, dat hij in zijn zondigen staat die verantwoordelijkheid voor
zijne kinderen wel moet gevoeld hebben, en er toch over heen
werkte ?

En indien ge dan nu, in den nu zoo diep gezonken toestand van
ons geslacht, zulk een, zij het ook zwak, besef van verantwoordelijk-
heid zelfs bij den diepst gezonkene nog onderstelt, zeg zelf, gaat het
dan aan, u Adam voor te stellen als een die daar niets van voelde?
Of erkent ge ook niet zelf dat het intuitief besef bij den nog heiligen,

ì \ A VDA act wd ed kh vak ke
hg vis vs PRAET be.
 no Heet
o

NEL

139

nog recht-staanden, nog niet gevallen mensch, in gelijke mate krach-
tiger, helderder en sterker moet gesproken hebben, als zijn stand hoog
verheven was boven de zedelijke ellende-waarin nu de zondaar neder-
ligt?

Men houde dus toch eindelijk eens op, om op Adam een voor-
stelling over te brengen, die den boozen overtreder bijna tot een mar-
telaar en den heiligen God tot een hoogst wreed en onbarmhartig
wezen maakt; late dan toch eens af van het toepassen op Genesis’
eerste kapittelen van de onheilige theorie, waarmede de Victor Hugo’s
en Dumassen, de galeiboeven en hoeren in interessante, beklagens-
waardige martelaars en slachtoffers hebben omgetooverd; en biede toch
eindelijk eens weerstand aan dat onheilig streven, dat er maar op uit
is, om door het indragen in de Schrift van de grondbeginselen der
revolutie die gansche Schrift te ontzielen.

Neen, Adams overtreding was wel in der waarheid het schandelijkst /
gruwelstuk, dat. ooit begaan is; pr zonde bij uitnemendheid, waaruit,
als uit een altijd vlietende fontein, aller zondaren zonden zijn uitge-
vloeid; en omdat onder allen Adam, alleen zonder zondaar te zijn,
zondigde, het inbegrip van alle boosheid die in het onheilig wezen
der zonde besloten ligt.

Wat heeft nu God de Heere tegenover dit stuk van hoovaardij ge-
daan ?

God had ie gansche menschheid, deze gansche wereld, dit gan-
sche samenstel der dingen op staanden voet kunnen verdoen, verdel-
gen en vernietigen, niet waar, om terstond daarna een nieuwe mensch-
heid, een nieuwe aarde, en een nieuw samenstel der dingen tot aanzijn
te roepen.

Het geval staat gelijk met wat aan Ísraël in de woestijn overkwam.

Gelijk men weet, heeft eerst Israël typisch en daarna Christus in
de werkelijkheid alles over moeten doen wat den mensch in het para-
dijs was opgelegd.

Op volkomen goeden grond mogen we dus Israëls val in de
woestijn in vergelijking brengen met ’s menschen val in het paradijs.

En wat lezen we nu, dat de Heere na Israëls val over dat schuldig
Israël tot Mozes zei?

Gij leest het in Exodus 32 : 7 en v.v:

„Toen sprak de Heere tot Mozes: Ga heen, klim af van den berg,
want uw volk, Israël, heeft het verdorven en ze zijn haastelijk afge-
weken van den weg dien Ik hun geboden had. Zoo heb Ik dit volk
gezien en zie het is een hardnekkig volk. En nu laat Mij toe, dat
mijn toorn tegen dit volk ontsteke en ze vertere /’ Waaraan dan on-
middellijk het grootsche en majestueuze denkbeeld wordt toegevoegd:

140

„Zoo zal lk uit u een ander groot volk, in de plaats van Israël, doen
voortkomen.”

Hier staat dus duidelijk uitgesproken, dat de Heere Israël om zijn
afval geheel wilde verdoen; te niet doen de wondere schepping, die
Hij in Isaäks geboorte begonnen had; en na die vernietiging van
Israël opnieuw een ander heilig volk in het leven wilde roepen uit
Mozes, zoodat Mozes in de plaats van Abraham de vader aller ge-
loovigen zou zijn geworden.

We gaan dus volstrekt niet buiten de grenzen van hetgeen ons in
de Schrift geopenbaard is, indien we ook bij den val van Adam voor
een oogenblik, als bij manier van tegenstelling, het denkbeeld laten
opkomen, dat God de Heere heel de menschheid en al het geschapene
om dezen goddeloozen afval en schandelijke ongehoorzaamheid had
kunnen verdelgen en verdoen, om voorts door een nieuwe scheppings-
daad een ander menschelijk geslacht, een andere wereld, een ander
zichtbaar heelal in het leven te doen treden.

En nu, met dit denkbeeld van een gansch billijk en rechtvaardig
oordeel, waar geen schepsel iets tegen zou hebben kunnen inbrengen,
voor oogen, komt nu de Heilige Schrift ons hierin de ondoorgronde-
lijke barmhartigheden van Gods raad openbaren, dat de Heere onze
God tot die verdelging, tot dit verdoen, tot deze tenietdoening van
het gevallene niet overging; maar er op inging om naar dien ge-
vallen mensch, naar die SET wereld, naar dat ontluisterde heelal
nog de hand der redding, nog den arm met macht uit te strekken;
en het won en het gedaan kreeg, dat toch in het eind nog uit die-
zelfde menschheid, nog uit diezelfde wereld, nog uit dat eerst ge-
schapen samenstel der dingen zijn lof en zijn glorie zou voortkomen.

Dát is het „alzoo lief heeft God die wereld. gehad!’ Diezelfde

wereld, waarvan diezelfde Heilige Schrift ons getuigt, „dat ze in het *

booze liet’, desniettemin „alzoo liefgehad” dat Hij er zijn eenigge-
boren Zoon voor gaf.

Zie, de gevallen menschheid wordt voorwerp van Gods medelijden,
niet meest noch enkel, omdat ze door Satan verleid is. Want Satans
verleiding maakt het wel begrijpelijk, hoe de zondaar nog redbaar
bleef, maar laat het even volstrekt onbegrijpelijk, als elke andere ver-
klaring, hoe een zoo onuitsprekelijk bevoorrecht schepsel als Adam,
de boosheid kón begaan en bestaan, om tegen zulk een heerlijk God
zoo gruwelijk zich te verheffen en zoo schandelijk te bezondigen.

Maar ook zóó bleef dan toch die mensch een schepsel, in welks
schepping God de Heere zijn grootheid had betoond. Hoe ook inge-
zonken en ontzonken aan haar glorie, bleef die wereld dan toch Gods
wereld; zijner handen werk; het pronkstuk zijner almacht, waarin zijn
goddelijke deugden zich weerkaatsten.

En dáárom, omdat die wereld „de wereld van God was;”’ en God
dus in weerwil van haar ontluistering die wereld, als zijn schepping,

53

RE vn

wai,

4 ue
Ns et P,

N 141

lief bleef hebben; dáárom is er een raad bij den Heilige en weten-
schap bij den Almachtige geweest, om door zonde, dood en verdoeme-
nis die wereld en die menschen zóó heen te trekken, dat ze in het
einde toch den val weer te boven komen, aan den vloek zich ont-
rukken en weer spiegelbeeld worden zal van de deugden Desgenen
die roepen kan uit de duisternis naar zijn heerlijk licht.

Daarin ligt de kunst Gods; het kunnen van den Eeuwige, het vol-
brengen van wat geen schepsel in hemel of op aarde volbrengen kón;
ja, zulk een kunst van den Heilige als zelfs nog verre en zeer verre
de kunst van aller dingen eerste schepping te boven ging.

Alles te verdoen en opnieuw met nieuwe schepping te beginnen,
zie, het ware wel grootsch, wel majestueus, wel goddelijk geweest,
maar zou toch in niets nog de daad der eerste schepping aan glorie
en luister zijn te boven gegaan, en steeds de droeve kans hebben
opengelaten, dat de aldus nieuw ontstane schepping weer in gelijken
val ware meêgesleurd.

Maar wat oneindig meer is, wat zeer verre in mogendheid en
majesteit het wonder der eerste schepping overtrof, het was, om het
gebrokene te heelen; het ontmenschte weer tot mensch te maken; het
gevloekte weer te heiligen, en dan dat geheiligde alzóó op de rots
der heiligheden vast te zetten, dat het nimmermeer, tot in der eeuwen
eeuwigheden, ontheiligd worden kón.

En dat laatste, dat onvergelijkelijk grootere en heerlijkere, dát is
het nu juist, wat de God aller ontfermingen gedaan heeft. Hij heeft
niet verdelgd, maar genade bewezen, en als Herschepper het aan
menschen en engelen getoond, wat diepte, wat macht, wat majesteit
er in zijn ontferming ligt en dat zijn barmhartigheden zijn „ondoor-
grondelijk en oneindig.”

Dat ziet nu de mensch van nature niet en daar heeft nu wel de
zondaar, zoolang hij onverlicht is, geen oog voor. Maar doet God ook
aan u dat heerlijke, dat Hij de oogen uws verstands van gesloten
open, van duister verlicht maakt, o, hoe heerlijk, met wat overwel-
digenden glans schittert u dan niet tegen „de rijkdom der heerlijkheid
van zijn erfenis in zijn heiligen”, en hoe roept het dan alles in zijn
geducht paleis niet de glorie uit „van die uitnemende grootheid zijner
kracht aan ons die gelooven, naar de werking der sterkte zijner macht,
die Hij gewrocht heeft in Christus !”

Zie, dáárin liggen nu die ruimten der ontfermingen van onna-
speurlijke genade, die Gods heiligen doen dorsten, „om te verstaan,
welke de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte zij van die
liefde van Christus, die alle kennis te boven gaat.”

Eerst door dát, nog boven de oorspronkelijke schepping uitgaande,
betoon van goddelijke mogendheid, is al de heerlijkheid en al de

OC RAL EE EEA SONEN
7 NRS

142

luister van Gods eeuwige majesteit naar buiten getreden. Die ont-
fermingen, ze kwamen nog dieper dan uit de macht en nog dieper
dan uit de wijsheid Gods, ze kwamen uit het hart Gods, uit die
bodemlooze, onpeilbare gronden van liefde, genade en barmhartigheid,
waaruit in dat hart het leven Gods door alle eeuwigheden opklimt.
Het was God niet slechts in zijn schepsel openbaren, maar nu
openbaren in den Eéngeborene: in hem, die zelf God zijnde, voor
den Eeuwige niet een schepsel was, maar de eeuwig gegenereerde

Zoon.

IL.

ONZE LIEFDE GEEN MAATSTAF.

Zij hebben allen gezondigd. — Velen zijn
geroepen. Weinigen uitverkoren.

Kom. 3: 98: Matti. sa. dee

Het „ondoorgrondelijke” van Gods heilige barmhartigheden steekt
dáárin dat de goddelijke Ontfermer ons uit een zoo „bodemlooze”,
„grondelooze” diepte van schuld, verderf en ellende optrok; en ons,
eens opgetrokken uit dien afgrond van dood en verdoemenis, niet
weer op de vlakte van dit lagere leven neerzet, maar opvoert naar de
bergen zijner heiligheid en den onnaspeurlijken rijkdom van geluk-
zaligheden, die de heerlijkheid vormen om zijn troon. En het onuit-
sprekelijk „barmhartige” van dit ontfermen spreekt zich, naar we de
laatste maal aantoonden, met name in dat wonder der almacht uit,
dat God de afgevallen wereld niet verdeed, om voorts toen een nieuwe
wereld te scheppen, maar dat Hij die oude, gevloekte en onder schuld
en zonden verzonken wereld, nog naar zich toe trok, ze innerlijk in
zijn toorn louterde, vrijschold en herschiep. „Alzoo lief heeft God de

wereld, die afgevallen wereld, gehad!” blijft voor allen Evangeliejubel

de verrassende grondtoon !

Maar nauwelijks gaat men nu één enkele schrede verder en onder-
vraagt den Heiligen Geest in het Schriftwoord over de wijze waarop
de Heere onze God die ondoorgrondelijke barmhartigheden verwezen-
lijkt en verwerkelijkt heeft, of we stuiten van meetaf in die ondoor-
grondelijke barmhartigheden op een even ondoorgrondelijk mysterie;
op het geheimnis namelijk, of die eeuwige liefde Gods, toen ze zich
naar ‚die gezonken wereld uitstrekte, een macht oefende, die alle ge-
schapen zielen, of daarentegen onder en in alle geschapen zielen

ee bid G,
NFL
nl AEN

148

slechts het geslacht zou redden, ontdoen van schuld en kronen met
koninklijke eere.

En aan die aangrijpendste en ontzettendste aller vragen toegekomen,
voegt en past het ons, kinderen des stofs die we zijn, wel in de
hoogste en uiterste mate, om met stille teederheid van God geleerd
te willen zijn en niet wijs te wezen in eigen oogen.

Wat toeh zou de mensch hier uit zijn eigen inzicht, oordeel of
vermoeden voortbrengen, en wie zou zich vermeten, als Almachtige
liefde de hand naar hem uitstrekt en hij zelf neerligt in zijn ver-
doemenis, aan die reddende goddelijke Ontferming de wijs te willen
voorschrijven waarop ze te werk moest gaan?

Hoe kortzichtig en dwaalziek blijkt ons hart niet telkens in de
kleine nietige berekening van den gang der wereldsche dingen; hoe
logenstraft daarin reeds telkens en telkens weer de uitkomst onze
ingebeelde voorstellingen; en hoe is niet het lange leven één les, om
onze voorbarigheid in te toomen en ons te overtuigen van de ontoe-
reikendheid van onze eigen kennis!

En waar het dan zoo reeds staat met de dingen die onder ons be-
reik vallen, die we overzien kunnen, en die het perk van het eindige
niet overschrijden, wie zou dan waanwijs en vermetel genoeg zijn,
om, starende in deze diepten, de goddelijke ondoorgrondelijkheden,
met schoolsche geleerdheid of aanmatigende verzekerdheid te willen
uitmaken, naar wat wet en op wat wijs de goddelijke barmhartig-
heid werkt?

Waarop toch zoudt ge hier bij het vormen van uw oordeel afgaan ?
Op uw redeneering? En die kwam zelfs in uw huislijk bedrijf zoo
telkens faliekant uit! Op uw ervaring, die van gisteren is en op de
eeuwen nauw meêtelt? Of op uw geweten dan, dat nu reeds heel
anders reageert, dan het in u sprak voor twintig jaren? Of op uw
denkbeelden althans, die ge u van den eisch der liefde en des meê-
doogens en der volheerlijkste genade gevormd hadt? Alsof God de
Heere dan van u en gij niet van Hem hadt te leeren wat goddelijk
mededoogen zij!

Niets stuitenders en bijna hoonenders is er dan ook, dan onge-
voelige menschen soms op hoogen toon over deze diepten van Gods
gedachten zoo koel en beslist en ergerend te hooren spreken, dat het
is, of ze twist hebben over de stukken van een kinderlegkaart die
saàm moeten gezocht. o, Dat sticht niet, maar vervreemdt van God.
Dat bouwt niet op, maar breekt de godzaligheid in de ziel af. En
wie met zoo ongewijden en onheiligen blik achter het voorhangsel wil
gluren, dien laat God dat voorhangsel voor de oogen neervallen, dat
hij niets, niets meer van de heerlijkheid, die op het verzoendeksel

‚rust, bespeurt.

Dat men toch in ontzag voor den levenden God stond, ook als
men over zijn waarheden spreekt of schrijft. Of is het dan niet, naar

144

meermalen der gemeente van Christus herinnerd is, dat de waarheden
Gods van oogenblik tot oogenblik aan den levenden God zelf vast-
zitten, gelijk de ledematen aan ons lichaam, zoodat in die waarheden
aldoor de gloed van ’s Heeren leven tintelt en zijn hartebloed stroomt
en de glans zijner heerlijkheid aanschouwd wordt? En wie zal dan
die levende waarheden van den Almachtigen God aangrijpen, be-
tasten en ontleden kunnen, zonder dat een besef van heilige vreeze
door zijn ziel vaart en stille aanbidding hem vervult en op het oogen-
blik zelf de heerlijke levenssappen die uit deze waarheden druppelen,
zijn eigen ziel bedauwen?

Reeds Voetius onderwees ons zoo schoon in zijn „Cracht der god-
saligheyt’, dat men deze „diepten van Gods gedachten niet leeren
zou zonder de ziel te verheffen in eerbiedenis en bewondering, niet
zonder innerlijke beweging der opwaking des gemoeds en nooit zonder
er tevens de macht in aan te toonen tot vertroosting van Gods
kinderen en de betering van onzen geestelijken toestand. Doet men
dat niet, zoo vervolgde hij, dan zal de teedere consciëntie koud
blijven bij het zien op een dor geraamte zonder vleesch en bloed;
een fijn uitgeplozen redenatie, die geheel omgaat buiten het leven der
ziel; ja, zal het zelfs gebeuren, dat Gods eigen lieve kinderen in
plaats van zich tot deze waarheden aangetrokken en er zich door
ontvonkt te voelen, eer integendeel er een walg in de ziel tegen
voelen opkomen. Op de practijeke komt het bij alle waarheid aan, en
onder practijcke verstaat toch niemand onzer allerhande werken of uit-
wendige oefeningen in deugden, maar wel waarlijk en alleenlijk zulk
een practijk, dat in het binnenste van ons hart ingeplant, doorgaat
tot de verborgen samenvoegselen der ziel en des geestes, der zenuwen
en der ledematen van den nieuwen mensch in ons, en die met helder
besef van daar opklimt en doorbreekt in een onuitsprekelijk verlangen
en begeeren, om standvastig, oprecht en ijverig te trachten naar een
ingaan in het welbehagen van Gods wil, naar al zijn deelen, in en
door de gemeenschap met de krachtig werkende genade Gods en de
kruisverdiensten Christi, zonder welke alle gepretendeerde practijken
toch niet met al zijn dan blinkende zonden.”

En van die warme, bezielde, geestelijke lijn, waarlangs onze vaderen
zich bewogen, mag ook onze ziel, mijn lezer, nooit afgaan.

Want zonder dien gloed in het woord en dat inblazen van Gods
Geest is de waarheid die onze mond belijdt, is al ons ijveren slechts
een bederven van het kostelijkste; ons opkomen voor Gods waarheid
niets dan een met ruwe hand aantasten van het heilige; en wij ein-
digen met de hondekens te zijn, wien men de paarlen toewierp, of
aan het zwijn gelijk, toen we ze vertraden.

Dan nut ons Gods heilige waarheid niet, maar maakt ze ons schijn-
heilig. Dan legt ze geen adel op onze ziel, maar verlaagt ze ons in
stuitende verwaandheid. En met een dorheid aan zijn hart en een

145

verhindering van zijn gebeden wordt de man geslagen, die op zoo
drieste, ongoddelijke wijze zich aan de heiligheden en de sieraden van
Gods huis vergrijpt.

En daarom kan er nooit genoeg op gedrongen en manen ook wij
er thans ons zelven en onze lezers toe, om toch „God te vreezen”
ook in het belijden van zijn naam. Om toch nooit te vergeten dat we
nietige, niets uit ons zelven verstaande menschen zijn. En alzoo in-
dachtig onzer zonde, ons van onze kortzichtigheid bewust, en steeds
gedenkende dat zoo hoog de hemelen boven de aarde zijn, zoo hoog
Gods gedachten boven onze gedachten gaan, af te leggen alle cigen-
wijsheid en met stille eerbiedenis te luisteren naar wat God de Heere
ons, naar de uitlegging des Geestes in de geschiedenis zijner Gemeente,
door zijn Woord onderwijst.

Ging het hier toeh op ónzen dunk, op ons oordeel, op ons mensche-
lijk inzicht af, dan, het spreekt vanzelf, zouden we niet beter kunnen
doen, dan voetstoots hún het pleit gewonnen te geven, die zich in
deze eeuw als „moderne leeraars’” hebben aangediend.

Want, in trouwe, wie zou het weerspreken durven: als ge vader
zijt, stel, van een tiental kinderen, en die kinderen hadden u grove-
lijk beleedigd, bitter bedroefd, en gegriefd tot in de ziele, maar gij
hadt macht om ze desniettemin aan een heerlijk levensbestaan te
helpen, dat ge in aller menschen oog al een zeer onmenschelijke
wreedaard en een haatdragend, wraakzuchtig mensch zoudt moeten
zijn, indien ge, dat kunnende, er ook niet al uw kinderen toe ver-
hielpt. En reeds de enkele gedachte, dat ge dan dat heerlijk levens-
bestaan aan den één schenken en aan den ander onthouden zoudt, zou
derwijs ons menschelijk gevoel beleedigen, dat de schuld uwer kinderen
jegens u nauwelijks geteld en alleen uw schuld jegens die verstootene
uwer kinderen zeer breed zou worden uitgemeten.

Is dát dus de toetssteen, moet naar ónze liefde de ondoorgronde-
lijke barmhartigheid onzes Gods afgemeten, wie, zoo vragen we, zou
dan die liefde Gods niet nog veel breeder en ruimer en milder uit-
meten, en niet aan Godslastering sehuldig staan, door ook maar een
oogenblik in den ontfermenden God een opzet te durven denken, dat
elk rechtschapen hart reeds in ons; gebrekkige menschen die we zijn;
gestrengelijk zou afkeuren en verfoeien ?

Eenmaal dien weg op, is er dus waarlijk niets tegen in te brengen,
en moet van heeler harte toegestemd, dat alleen een zaliging aller
zielen aan den drang van ons hart voldoet, aan onze menschelijke
voorstelling bevrediging schenkt en rijmt met onze beste overleg-
gingen.

Dat kan het niet geduld of toegestaan, dat God de Heere, die dan
toch alle dingen weet en kent en doorziet eer ze zijn, ook maar één
mensch op liet groeien en niet verdeed, als Hij de Heere wist, dat
zijn einde zou zijn in het eeuwig verderf.

Iv 10

146

Dan baat het niet, of ge al zegt, dat God hem het heil wel aan-
geboden, maar hij het verworpen heeft, want wat waarborgt u dat hij,
na zijn dood, nu alle dingen helderder inziende, niet ijlings dienzelfden
Heiland te voet zou vallen, dien hij in zijn leven, misleid door schijn,
verwierp ?

Neen, met ons eigen hart tot maatstaf, dan worde het maar rond
en open en vrijuit erkend, dat een beslissing voor eeuwig aan deze
zij van het graf ondenkbaar is, en dat Gods eeuwige liefde en grenzen-
looze barmhartigheid dán eerst beantwoorden zal aan het hoogst en
schitterendst ideaal, dat ons hart en onze ziel zich vormt, als alle
ziel, heden of hiernamaals, de vreugdevolle gelukzaligheid deelachtig
wordt en het accoord van Gods engelen en uitverkorenen door niet
één enkelen rauwen smartkreet uit de diepte der hel wordt gestoord.

„Te baren ter verstoring” is reeds voor de vrouw op aarde een
diepgevoelde smaad, die haar het aangezicht met den sluier van den
weemoed doet toedekken, en hoe zou het dan eere, hoe glorie en
heerlijkheid voor God den Almachtige en Schepper kunnen zijn, „te
scheppen ter verstoring” en te genereeren voor het verderf?

Kon dus. menschelijk inzicht hier het pleit beslechten, dan smore
niemand het op zijn lippen, dat dan de nu door ons verworpen
moderne leeraars veeleer als de apostelen eener zuiverder belijdenis,
zouden te eeren zijn. Maar ook, getuigt de Heilige Geest in de
Gemeente des Heeren reeds nu luide van de geestelijke dorheid en
verstoring, die allen akker sloeg, waar deze prediking van „de zaliging
aller zielen” over uitging; ziet bij het licht des Geestes reeds nu elk
geestelijk geoefend oog, dat ervaring deze ingebeelde wijsheid ten spot
maakt; en getuigt die Geest inniger en doordringender nog in den
verborgen omgang der ziele, dat deze prediking de zielen misleidt en
indruischt tegen de dingen, zooals ze daarboven bij God zijn, en dus
niet opvoert maar neertrekt; dan, wat ik u bidde, broeders, laat dan
uw oogen zich ook ten volle openen en kiest of deelt. |

Zegt dan niet: Zoo zullen we dan nu de ergste, scherpste punten.
van de leer dier nieuwe profeten ietwes afpunten en er iets uit Gods
Woord bijdoen, en alzoo een kostelijken wijn mengen, uit den wijn
van'’s Heeren wijnstok en de kleurlooze wateren van ons eigen men-
schelijk inzicht, maar laat ons dan mannen uit één stuk, kinderen
des geloofs en liefhebbers des Heeren zijn, door dan ook onvoor-
waardelijk alle menschelijk inzicht voor niets te achten en als eenige
bron der kennisse van Gods ondoorgrondelijke barmhartigheden dat
heilig, heerlijk Woord aanprijzen, dat in de Schriften tot ons spreekt.

De dwaalwegen zijn zoo vele en te over, dat een vast besluit en
kloeke zin, om op den rechten weg te komen voor elk die in het
duister dwaalt, zoo onmisbaar is.

Wat nu de Heilige Schrift ons onderwijzen zal, zij daarbij geheel
aan den Heiligen Geest overgelaten. Bij ons kan maar één ding on-

147

voorwaardelijk, één besluit onomstootelijk vaststaan, t. w. dat ons het
Amen uit de ziel zal komen op elke openbaring die het God geliefd
heeft ons te doen. Vast, dat we niet wringen zullen, om krom te
buigen wat recht is, en niet tornen zullen, om los te krijgen wat
vast is; noch ook in den trant der koopers op de markt, handel zul-
len drijven in het heilige, om óf te overvragen óf af te dingen, als
kon ooit God iets schieten laten van zijn hoogheilig Wezen, om aan
ons bekrompen denken genoegdoening te verschaffen; maar dat we,
integendeel, onzen mond het zwijgen zullen opleggen en, zonder ooit
ons denken te verkrachten of een tegenstelling te verzwijgen, die
metterdaad voor ons bestaat, openlijk, onbewimpeld en ootmoedig dat
denken gebieden zullen nooit de hoogere autoriteit te loochenen van
het denken Gods.

Er is dus geen sprake van schipperen, van een geven en nemen.
Daar kan een kind des Koninkrijks „ooit aan willen.

Dat verfoeit hij met al de energie van zijn geloof. Wat we eischen
is alleen, dat we eenerzijds zuiver uitwerken en oprechtelijk erkennen,
hoe het wel zijn zou, als het naar Ons inzicht, ónzen maatstaf, ónze
inbeelding ging, en nu daartegenover stellende, niet in bedekte en
gedempte, maar in klare en ondubbelzinnige woorden, wat God de
Heere ons in zijn Woord te kennen geeft; zonder aarzelen belijden
zullen: Hier is strijd, hier is tegenspraak, hier stuit ons.oog op het
mysterie! Om voorts, overmits we zondaars zijn, het onszelven klaar-
lijk aan te zeggen, dat tegenover dat spreken Gods in zijn Schrifture
óns inzicht zelfs niet de waarde heeft om in aanmerking te komen.

Het komt dus van verre niet aan op een verstandelijk elkaâr vangen
in strikken van betoog of redeneering. Daar zijn Gods kinderen warsch
van. Dat spreekt hun ziele nooit toe. Dat gaat buiten hen om, en
valt eer onder hun geestelijk oordeel.

Neen, op een geestelijke daad wordt hier aangedrongen. Op de
daad, dat ge ophouden zult uzelven te overschatten. Dat ge af zult
leggen uw ingebeelden waan. Dat ge met uw eigen ik ook uw eigen
woord zult verloochenen. Kortom, dat ge luisteren zult naar dat ont-
zaglijk roepen des Heeren: Laat af en weet dat Ik God ben!

En zoo opgevat, ja dan dringt de wigge die we hier aandrongen,
wel terdege in de voege van het leven der ziel in, dan komt het hier
wel waarlijk op godsvrucht en godzaligen zin aan; en mag niet gerust,
eer ook ons tegenwoordig geslacht ophoude God Almachtig te dagen
voor de vierschaar zijner ingebeelde zekerheden, om eerbiediglijk voor
zijn aangezicht te verschijnen, waar Hij u toeroept, dat gij u ver-
nederen zoudt, om een Amen te geven op zijn Woord.

148

JEV

ONTWIJFELBAAR GETUIGENIS.

‚De raad des Heeren bestaat in der eeuwig-
heid, de gedachten zijns harten van geslachte
tot geslachte. „Psalm 33 : 11.

Over de uitkomst van den weg der zondaren bestaat geen verschil.
Een iegelijk mensch, die nog belijdt en het meent, dat „verloren gaat
al wat buiten Jezus sterft,” geeft toe en moet wel toegeven: dat verre-
weg de overgroote meerderheid van de kinderen der menschen ver-
loren gaat en dat slechts een betrekkelijk zeer en zeer klein deel het
Evangelie van Jezus bij zijn leven aannam en in de hope op zijn
zoenbloed stierf. Ook al ondervraagt men daarover de allerminst eischen-
den onder de Christenen, toch zullen ook zij moeten toestemmen, dat
het aantal menschen dat „in Jezus sterft,” bijna niet te noemen is,
vergeleken bij de onmetelijke massa van individuen, die heensterft
zonder ooit de zaligheid, die in Christus is, te hebben gekend.

Dit vreeslijke, ontzaglijke feit schrijven we niet dan met een
innerlijke huivering der ziele neder. Want waarlijk men zou van alle
menschelijk medegevoel ontbloot moeten zijn, indien men zoo schrik-
lijke gedachte ook maar kon indenken, zonder diep uit de borst de
angstige vraag te voelen scheuren: „o, Mijn God, waarom kan, waar-
om mag dat niet anders?” En nog tienmaal liever hebben we met
den uitzinnigsten Universalist te doen, dan met den man zonder hart,
die koel en met onbewogen gelaat van het verderf en de eeuwige
verdoemenis dier millioenen bij millioenen spreken kan.

Elk jaar rekent men, dat omstreeks veertig millioen menschen ten
grave worden uitgedragen. En nu, zoudt ge met de kennis die ge
van het Christelijk leven hebt voor oogen ons niet van verregaande
onwetendheid en gebrek aan ernst beschuldigen, indien we het cijfer
van hen die „in Jezus” sterven, ook maar op één tiende van deze
veertig millioen begrooten dorsten ?

Neen, in der waarheid, zelfs het denken van onzen geest kan niet
langer dan één oogenblik in die diepten der rampzaligheid verkeeren,
of we voelen, dat we krankzinnig zouden worden, indien wij dat
schriklijk raadsel hadden op te lossen.

Maar met dat al blijft het smartelijk feit en wordt dit onbeschrijf-
lijk aangrijpende feit onbewimpeld en volmondig toegestemd óók door
hen onder onze geloovige broeders, die nog altijd voor een „alge-
meene genade” ijveren, als ware er de eere van hun Evangelie meê
gemoeid.

149

De vraag waar het op aan komt, is dus maar: „Heeft God de
Heere dit voorwit geweten?” En nu weten we wel, dat b.v. Het
Oosten onlangs een vertaling opnam van een Duitsch vlugschrift,
waarin kort en goed de stelling werd verdedigd: „God wist dit wiet,
want God heeft uit liefde zelfs zijn alwetendheid ingebonden!” (dit
was bedoeld, niet van God den Zoon in zijn vleeschwording, maar
van God Drieëenig); doch zóó ver is het toch in ons eigen land nog
niet gekomen, of van alle Christenen mag nog met zekerheid onder-
steld, dat ze elke voorstelling, die den hoogheiligen God van de eigen-
schappen zijns goddelijken Wezens ontdoen zou, gestrengelijk als hei-
ligschennend zullen afkeuren en met beslistheid verwerpen.

Beide staat dus nog naar aller Christenen belijdenis vast, zoowel
dat slechts een zeer klein deel der dooden „in Jezus” stierf, als dat
God, eer ze geboren werden, van al die andere millioenen wist dat
ze verloren zouden gaan.

Kennelijk komen we dus met uit Gods liefde te redeneeren niets
verder. Want we willen toch met ernste ook aan uzelven gevraagd
hebben: „Mijn broeder, indien de hooge God vooruit, van eeuwigheid,
ook maar wist, dat al deze millioenen slechts geboren werden voor
de rampzaligheid, en Hij het als Schepper toch in zijn macht had
hun geboorte te voorkomen, was het dan geen namelooze wreedheid,
dat de Heere ze nochtans liet geboren worden, en zou het niet de
meest elementaire eisch van liefde geweest zijn, zijn scheppende hand
niet te leenen tot hun ontstaan ?”

Wreed blijft het dus voor ons besef altijd, hoe men het wende of
keere. Met algemeene of met particuliere genade, wij kunnen het mct
het denkbeeld van een eeuwige liefde niet rijmen. En het eenige, dat
ons rest, is maar te vragen, wat het Woord leert en aan dat Woord
ons te onderwerpen.

En mogen we dan nu op dát terrein de quaestie terugbrengen, hoe,
mijn lezer, zouden we dan nog aarzelen kunnen?

Want heusch, het zijn toch geen Bijbelkenners, die u gedachtenloos
en onnadenkend vertellen komen, dat de Heilige Schrift evenveel
teksten voor het eene als voor het andere gevoelen bevat en dat we
dus de hand maar op den mond hebben te leggen.

Dit is waarlijk buiten de Schrift om gezegd.

Integendeel, voor de Heilige Schrift staat de zaak zoo, dat de be-
perking der genade door Gods welbehagen tot een deel der menschen,
gelijk ons vroeger bleek, door heel de Openbaring op het allerduide-
lijkst en allerstelligst geleerd wordt, terwijl er (de woorden van ver-
maan en opwekking natuurlijk daargelaten) slechts hoogst enkele
uitspraken voorkomen die voor het tegendeel pleiten.

‘Naar dan nog bij komt, de zeer juiste opmerking van Groenewegen,

KROES We
hot VEGET SEA

150

die van Remonstrantsch Gereformeerd werd, t. w.: dat wel de enkele
plaatsen “der Heilige Schrift, die voor de algemeene genade pleiten,
nog te rijmen zijn met het denkbeeld van een beperkende verkiezing;
maar dat er mogelijkheid noch kans op is, om, in welke bochten men
zieh ook wringe, geheel den gang en het verloop der Openbaring Gods
van haar particulier karakter te ontdoen.

De Heilige Schrift leert in woorden van volstrekte ondubbelzinnig-
heid; niet door een profeet of apostel, maar door den eigen Zoon van
God: „dat de weg nauw is die ten leven leidt, en dat er weinigen
zijn, die denzelven vinden”; en ten andere: „dat er wel velen ge-
roepen zijn, maar weinigen ER

De Heilige Schrift leert ons door Jezus’ eigen woord, datde wijzen
en verstandigen daarom het Evangelie niet aannemen, overmits God
het hun verbergt. „Ik dank U, neh Heere des hemels en der aarde,
dat Gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen verborgen hebt
en hebt ze den kinderkens geopenbaard.”

Evenzoo, dat „God te kennen het eeuwige leven is,” en dat het
al of niet ontvangen van deze kennis niet hangt aan ’s menschen wil,
maar aan den wil van Jezus. „Niemand kent den Vader dan de
Zoon, en wien het de Zoon wil openbaren” Een wil zoo ernstig
opgevat, dat Jezus zelf verklaart, opzettelijk tot de schare in gelijke-
nissen te spreken, „opdat ze zich niet te eeniger tijd bekeeren”’

„Niemand, zoo weerklonk het van dezelfde lippen, „kan tot mij
komen, tenzij de Vader hem trekke!” En niettegenstaande Jezus voor-
uit wist, dat Judas voor eeuwig verloren was en hij het lang vooraf
beleed: „Uit degenen, die Gij mij gegeven hebt, heb ik niemand

verloren dan den zoon des verderfs, ® hield de Heere hem toch bij

zich en maakte hem aan zijn gangen gewend en heeft zelfs de beurs
hem gelaten.

Schrikkelijk .... we zeggen het met u. Om onzen geest in te ver-
liezen, als we het indenken. Zóó ontzettend, dat wij, stond het aan
ons, dat alles in onzen Bijbel wel zouden willen veranderen. Maar
het staat er.... met dat al. En wie zich niet aanstelt, om de Schrift
te veranderen, maar zich aan die Heilige Schriftuur wil gevangen
geven, die weet dan nu van Jezus’ eigen lippen, dat het zoo is!

En onderzoekt ge nu al verder in diezelfde Schrifture: of diegenen
die ten leven komen, dit dan nu aan zichzelf, aan eigen inspanning,
aan eigen keus, dank weten? — dan verklaart diezelfde Openbaring
Gods, dat de mensch er niets aan toe- of af brengt; „dat ge uit ge-
nade zalig zijt geworden;” „dat het niet uit de werken is, opdat
niemand roeme;” en dat „beide het willen én het werken” in ons
gewrocht wordt door den levenden God.

Stelliglijk en op het allerbeslistst wordt u in die Heilige Schrift ge-
leerd, dat alles wat voor uw zaligheid buiten u volbracht moest
worden, volbracht was, eer ge geboren waart. En evenzoo, dat gij dit

er han ont À

151

uitwendig u aangeboden heil niet kúnt aannemen, tenzij ge eerst
wedergeboren wordt: „Indien iemand niet wedergeboren wordt uit
water en Geest, hij kan het Koninkrijk van God zelfs niet zien.” En
dat iemand al even weinig aan zijn geboorte uit den Geest als aan
zijn geboorte uit zijn moeder toe- of afdoet, sprak Jezus even duide-
lijk uit, toen hij zei: „De wind blaast waarheen hij wil en gij hoort
zijn geluid, maar gij weet niet vanwaar hij komt noch waar hij henen-
gaat; alzoo is een iegelijk die uit den Geest geboren wordt.”

En onderzoekt ge nu ten slotte: in welk verband de zaliging dezer
gelukkigen met het weten en den wil Gods staat, — dan leert en
onderwijst u diezelfde Schrift op het allernauwkeurigst, dat God al-
wetend is, want dat „alle dingen naakt en geopend liggen voor Den-
gene met wien we te doen hebben”; dat die alwetendheid Gods ten
opzichte van de zaliging des zondaars niet pas ontstaat op het oogen-
blik dat Hij den zondaar waarneemt, maar van eeuwigheid bestaat;
„Gode zijn al zijne werken van eeuwigheid bekend”; en ten slotte
dat deze eeuwige wetenschap van: waf er met den zondaar te gebeuren
staat, niet lijdelijk is, maar ontstaat uit den wil van zijn welbehagen,

en dat Hij het is, die door den raad zijns willens, den levensgang

van den ellendige van vóór de schepping en grondlegging der wereld
had bepaald.

God de Heere heeft ons dus volstrekt niet in het onzekere gelaten.
Hij heeft ons niet een Bijbel { de hand gegeven, dien we moedeloos
en hopeloos weer hoe eer hoe beter wit de hand konden leggen,
klagende met de Pilatusklacht: „Wat is waarheid?” Maar eer integen-
deel heeft het den Heere beliefd, ons op het allerduidelijkst in te
lichten, een openbaring te geven die op dit punt volkomen is, en ons
schalm voor schalm heel de keten te toonen waarlangs het heil ons
uit zijn Vaderhart toekomt.

Niets anders dan volstrekte onderwerping aan de Heilige Schrift is
dus ook noodig, om zonder voorbehoud de belijdenis der particuliere
genade te beamen; en het is in den grond niets dan een tornen aan
de goddelijke Schriftautoriteit, waardoor de vrije wil, dien heel de
Schrift in den zondaar loochent, dien Augustinus verbrak, Luther aan
stukken wrong en Calvijn aan Benen wierp, zich alle eeuwen door
weer opricht.

Past men dit nu meer bijzonderlijk op het sterven van onzen Heere
en Heiland toe, dan ontstaat de vraag, of God, toen Hij zijn Zoon.
in den dood overgaf, daarmeê bedoelde, dit Lam Gods voor alle
zondaren te laten sterven, dan wel uitsluitend voor diegenen, aan wie
zijn dood feitelijk ten goede zou komen.

En ook deze vraag nu is, met de Schrift in handen, terstond uit-
gemaakt. Vooreerst doordien de Schrift leert, „dat er bij God geen

152

verandering is noch schaduw van omkeering,” en God de Heere dus
niet in zijn raad kan bepalen, dat slechts velen de vrucht van dien
dood smaken zullen, om voorts als het aan het sterven van dien Zoon
toekomt, het zoenoffer nu toch nog eens te bestemmen voor allen.

Maar ook ten tweede, overmits de Heilige Schrift zeer uitdrukkelijk,
waar van dit sterven sprake is; buiten de gemeente der geloovigen ;
altijd zegt dat hij voor velen en nooit dat hij voor allen stierf. „Om
den arbeid zijner ziele zal hij het zien en verzadigd worden. Door
zijn kennis zal mijn knecht de rechtvaardige er welen rechtvaardig
maken, want hij zal hunne ongerechtigheden dragen,.... omdat hij
zijn ziel uitgestort heeft in den dood en met de overtreders is gesteld
geweest en hij weler zouden gedragen heeft” Evenzoo: „De Zoon des
menschen is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen
en zijn ziel te geven tot een rantsoen voor velen” „Deze beker is
het bloed des Nieuwen Testaments, dat voor velen vergoten wordt.”
„Want het betaamde Hem, om welke alle dingen zijn, dat Hij, vele
kinderen tot de heerlijkheid leidende, den oversten Leidsman hunner
zaligheid door lijden heiligen zou.” En eindelijk: „Alzoo ook Christus,
eenmaal geofferd zijnde, om veler zonde weg te nemen, zal ten anderen
male zonder zonde gezien worden van degenen die hem verwachten
tot zaligheid.”

Waar dan ten derde nog bij komt, dat de Heilige Schrift op het
allernadrukkelijkst leert, dat de Zoon van God het rantsoen heeft aan-

gebracht voor zijn eigen wolk, voor zijn eigen schapen, voor zijn ge-
meente, voor zijn mystiek lichaam, voor de kinderen Gods en voor
degenen, die hem van den Vader gegeven zijn. „Die zichzelf voor
ons gegeven heeft, opdat hij ons verlossen zou van alle ongerechtig-
heid en zichzelven een eigen wolk zou reinigen, ijverig in goede
werken” „De goede Herder stelt zijn leven voor de schapen, en de
schapen hooren zijn stem.” „De gemeente Gods, welke hij verkregen
heeft door zijn eigen bloed.” „Gelijk ook Christus de gemeente lief
heeft gehad en zichzelven voor haar heeft overgegeven.” „Hij is de
behouder des lichaams.” „Dat Jezus sterven zou voor het volk, en
niet alleen voor dat volk, maar opdat hij ook de kinderen Gods die
verstrooid waren, tot Één zou vergaderen” En zoo ook: „Ik heilige
mij zelven voor hen (die Gij mij uit de wereld gegeven hebt), opdat
ook zij geheiligd mogen zijn in waarheid.”

Er behoeft aan dit alles geen woord ter verduidelijking te worden
toegevoegd. Tegenbedenkingen van elders ontleend bespreken we later.
Maar dit is onwedersprekelijk, dat dit breedvoerig Schriftbewijs de
zaak in quaestie geheel uitmaakt, en dwingt tot de eerbiedige be-
lijdenis: dat Christus zijn bloed gestort heeft, wetende dat de vrucht
daarvan alleen aan de kinderen Gods zou ten goede komen!”

Slechts houde men hierbij wel in het oog, dat hierin ligt opgesloten :
1. dat Christus den toorn Gods tegen de zonde van het gansche

155

menschelijk geslacht gedragen heeft; 2. dat er voorwerpelijk niets aan
dit rantsoen behoefde toegevoegd, om alle ziel van alle menschen-
kinderen vrij te doen uitgaan; 3. dat in de Gemeente Christi deze
dood des Zoons van God wel terdege ook den hypocrieten aangaat;
en 4. dat bij de prediking des Evangelies de regel geldt: „Niet naar
het Besluit, maar naar het Gebod!”

NM:

DE ZONDE DES GANSCHEN MENSCHELIJKEN
GESLACHTS.

Dien heeft Hij zonde voor ons gemaakt.
Gort dak

Streng vasthoudende aan de belijdenis, dat de vrucht van Jezus’
lijden alleen voor de verlosten bestemd is, beleden we tevens, en met
opzet en met nadruk, „dat hij gedragen heeft den toorn Gods tegen
de zonde van het gansche menschelijk geslacht.”

Dit is niets vreemds. Her integendeel sluiten we ons hiermede
slechts aan bij de belijdenis van den Heidelbergschen Catechismus,
dien ook de Dordsche vaderen hartelijk beaamden (zie vr. 31), „dat
Christus den ganschen tijd zijns levens, maar inzonderheid aan het
einde zijns levens den toorn Gods tegen de zonde van het gansche
menschelijk geslacht, gedragen heeft.”

We sleepen er deze belijdenis dus niet bij, maar komen er meê
voor den dag, omdat zonder haar de particuliere genade niet kan
begregen worden; en vinden te meer aanleiding om bij dit punt
eenigszins uitvoerig stil te staan, overmits de drijvers van den vrijen
wil van oude dagen af zich altijd op dit woord van den Catechismus
beroepen hebben; en nog onlangs een onzer broederen, dit oude mis-
bruik hernieuwend, weer op den klank af met dit schoone woord van
Ursinus tegen de particuliere genade pleiten dorst *).

De zaak staat namelijk zóó, dat velen in onze dagen, zeer ten on-
„rechte, zoo dikwijls er van de verzoening hunner zonden sprake is,
denken aan een optelsom, waardoor ze, al hun begane zonden bijeen-
„voegend, deze in een schaal werpen en wegen laten door Gods hei-
ligheid; en alsnu meenen dat Christus zóoveel als die zonden wegen,
zooveel nu ook aan strafaequivalent betaald heeft.

Stel nu voor een oogenblik dat we dit wicht der zonden van A op

1 Dr. Vos in zijn Kerk. Weekbl.

154

50, van B op 60, van C op 70, enz. mochten schatten, en eindelijk,
de zonden van allen die ten leven komen op een totaal van tien
millioen konden uitcijferen, dan zou dit er naar hun stelsel op neer-
komen, dat, zeggen we, de Heere Jezus dan ook tien millioen aan
strafaequivalent heeft betaald; niets meer; niets minder.

Hieruit immers zou dan voortvloeien, dat indien, behalve de uit-
verkorenen, ook nog zekere persoon X of IJ zalig wilde worden, en
men het wicht zijner zonden op b. v. 100 stelt, Christus dan, om óók
dezen mensch te verlossen, tien millioen plus honderd aan straf-
aequivalent had moeten voldoen.

Waaruit dan volgen zou, gelijk men terecht inziet, dat elk verwor-
pene of wie niet ten leven komt, vrij van het bloed Christi zou zijn,
overmits immers het aequivalent voor zijn zonden in het rantsoen
niet in zat.

Tegen deze gansche rekenkunstige, oppervlakkige en ongeestelijke
voorstelling nu komen we ten ernstigste in verzet; verwerpen haar
met volle bewustheid; en bestrijden haar uit plichtsbesef.

Neen, wij menschen staan niet als losse palen naast elkander, zoo-
dat de zonden van den één geheel los zouden zijn van de zonde en
de sehuld des anderen. Maar gansch omgekeerd is gansch het men-
schelijk geslacht uit éénen bloede en alzoo vormend één stam, waaraan
de volken en natiën als takken zijn, en de enkele personen als blade-
ren aan de twijgen.

Vandaar dat ons geestelijk leven dan ook niet geïsoleerd is, maar
het geestelijk leven van alle natiën en personen met elkaâr in oor-
spronkelijk verband staat; of gelijk men het thans pleegt uit te
drukken: in band ligt van solidariteit.

Dit uitnemend beseffende en uit Gods Woord erkennende heeft de
gezuiverde of gereformeerde kerk dan ook steeds beleden, dat allen
in Adam gevallen zijn en dat Adams schuld aan alle kinderen der
menschen wordt toegerekend. Pven wonderlijk toegerekend Adams
schuld aan allen die van Adam zijn, als Jezus’ gerechtigheid aan allen
die hém toebehooren. En dat wel beide malen door een toerekening
die niet in de volgelingen haar grond vindt, maar uitsluitend in hun
hoofd. Er is toerekening van Jezus’ onschuld, niet dewijl gerechtigheid
in de verlosten is; maar ze ontvangen die gerechtigheid, omdat de
onschuld hun toegerekend wordt. En zoo ook de toerekening van
Adams schuld heeft plaats, niet dewijl er ongerechtigheid in het
embryo is, maar de erfzonde komt in het embryo |), omdat Adams
schuld hem was toegerekend. Of ook anders gezegd, de toerekening

grondt zich niet op eenig kwaad of goed dat aanwezig zou zijn, maar

uitsluitend op den levensband die alle mensch aan Adam en alle kind
Gods aan Jezus verbindt.

1) Kind in ’s moeders schoot.

155

Het komt dus volstrekt niet alleen aan op uwe zonden en de
schuld die dáárdoor ontstond, maar veel meer en veel eerder op uw
zonde en op de schuld, die u is toegerekend, en waardoor die zonde
uw deel werd.

Die zonde toch is de bron, uw zonden de daaruit opspattende drup-

_pelen. Uw zonde is de wortel, uw zonden de op dien wortel bloeiende

bloesems. Of ook uw zonde is de bedorven bloedfontein in u, terwijl
uw zonden slechts als de etterbuilen en zweren zijn, die uit die kwade
sappen zich aanzetten op uw huid.

En js dit nu zoo; voelt elk dieper ingeleide, dat zijn eigen ziels-
worsteling metterdaad met aller zonden bron en niet met een énkel
kwaad wordt doorworsteld; ziet ge dan ook niet in, dat onzer aller
hoofdsehuld éénzelfde schuld is: de ons allen toegerekende schuld van
Adam?

Deze schuld rust dus niet op A en B, maar op het geheele menschelijk
geslacht; en dus óók op de enkele personen, maar op hen slechts
in zóóverre ze tot dit menschelijk geslacht behooren, er leden van zijn,
en met die leden lotgemeen.

Gods toorn tegen de zonde ontbrandende keert zich derhalve niet
achtereenvolgens tegen de zonde van A, en dan van B en dan van
C, maar ter eerste instantie en principaallijk tegen de zonde van het
gansche menschelijk geslacht, en tegen de enkele personen vlamt zijn
toorn slechts voor zoover ze in dat menschelijk geslacht begrepen en
besloten zijn, of ook later door opgezetten moedwil in dien haard van
onze gemeenschappelijke schuld het vuur der zonde nog bijzonderlijk
aanblazen door hun particuliere overtreding. |

Al wilde alzoo de Zoon van God, onze Heiland en Middelaar, niet
meer dan’ één enkelen mensch van den eeuwigen dood redden, dan
moest hij toch, om dat doel te kúnnen bereiken, beginnen met den
toorn Gods te dragen, die tegen de zonde van het gansche mensche-
lijk geslacht ontstoken was. Stel, er liggen in een modderpoel twee
kinderen tegelijk verdronken en gezonken, dan moet, wie op redding
uitgaat, immers even diep zich in den slijkpoel dompelen, onverschil-
lig of hij ze allebeî, of dat hij slechts één der ellendigen redt. En
zoo ook maakt het bij Jezus’ lijden, wat de zwaarte des lijdens aan-
gaat, volstrekt geen verschil, of er duizend of slechts honderd uit den
vuurgloed des toorns gered moeten worden. Weerstaan, geduld en
uitgehouden moet in elk geval die schrikkelijke toorn Gods, die tegen
de zonde van heel het menschelijk geslacht brandend is; en die juist
daarom zoo schrikkelijk is ontbrand, omdat de zonde niet slechts in
een enkel mensch uitbrak, maar geheel het menschelijk geslacht, met
al zijn individuen, verdierf en neerwierp in den eeuwigen dood.

Men zij er dus wel en diep van overtuigd, dat elk mensch, die
ten leven komt, tweeërlei schuld heeft, waarvoor verzoening moet
teweeg gebracht: 1. de schuld. die hij met alle leden van gansch het

di

156

menschelijk geslacht gemeen heeft, en 2 de schuld die hij maakte
door zijn particuliere zonden. Het zou hem dus niets baten of Jezus
al het rantsoen gebracht had voor zijne door hem zelf begane zonden,
indien de hoofdschuld der gemeenschappelijke zonde ongedekt bleef.
En het is daarom dat we niet mogen prijsgeven, maar met hand en
tand moeten vasthouden die hoofdbelijdenis der waarheid, dat Jezus

Christus wel inderdaad en waarheid „den toorn Gods tegen de zonde .

van het gansche menschelijk geslacht gedragen heeft.” Ware dit toch
niet 200, dan zou er niet Één enkel mensch verzoend zijn. En alleen
door ook dien toorn te dragen, is de verzoening van al Gods kinde-
ren teweeg gebracht.

We denken er dus van verre niet aan om met Knibbe, Tuinman
en andere leeraars, in den Heidelbergschen Catechismus iets ook maar
“op de volle kracht dier woorden af te dingen, of ook onder „het
gansche menschelijk geslacht” te verstaan „de verkorenen wit het
gansche menschelijk geslacht”; maar houden ons met Bastingius *)
en Barueth 2) aan de letterlijke en onverkorte beteekenis dn
woord, doelende op alle uit een vrouw geborenen, ziel voor zi
hoofd voor hoofd, of gelijk zij het noemden: op elk Adamskind.

Ja zooverre gaan we in onze zeer ernstige bestrijding van het on-
geestelijk optellen en becijferen en wegen van de zonde, dat we niet
schromen uit te spreken: Indien voor aller menschen zonden een
rantsoen had kunnen en moeten betaald worden, had het Lam Gods
geen enkelen druppel meer uit den lijdensbeker behoeven in te drin-
ken, dan hij nu dronk. Zijn dood was voor aller vrijkoop volkomen
genoegzaam.

Zoo werd het te Dordt beleden.

Zoo onderwijst Gods Woord ons.

En in gelijken zin spreken wij nog.

Nu kon echter nog gevraagd: „Legt gij dat uiet in den Heidel-
berger in? En bedoelde Ursinus het niet misschien anders?” Ben
vraag, die ons daarom een oogenblik mag ophouden, wijl het nuttig
kan zijn eens in een ‘enkel voorbeeld de ontoereikendheid van som-
miger tegenspraak, ook al komt die van theologiae doctores, te doen
blijken.

Wel hangt aan Ursinus’ bedoeling ons geloof niet, en zouden we
geen oogenblik aarzelen de formule van den Heidelberger te blijven
gebruiken, ook al bleek Ursinus die in anderen zin te hebben neer-
geschreven. Maar nu dit „get zoo is, kan het toch zijn goede zijde
hebben, dit eens in helder licht te stellen; te meer daar ook de

1) Ed. 1591, p. 198.
2) Ed. 1777. Deel I, p. 265.

n
en

en et en en
2 in Mid TA
_ SEE wel hes ea E per
1 eis zr Ei en Niria Pk
EDE er TL _ RE af

ha

157

oudere uitleggers van den Catechismus, zelfs een Vermeer en Van
der Kemp, blijkbaar verzuimden Ursinus’ schriften na te slaan.

En dan zij allereerst opgemerkt, dat de Arminianen vanouds zeer
wel hebben gevoeld dat de woorden van den Catechismus „iet op hun
hand waren, en ze daarom hebben vervalscht. Immers een man als
Hugo de Groot, die anderen in het verbeteren van onzuivere teksten
voorging, ontzag zich niet in zijn apalogie p. 182 de woorden van
den Catechismus aldus te citeeren: „dat Christus de zonden heeft ge-
dragen van het gansche menschelijk geslacht”

En indien er dát stond, ja natuurlijk, dan stond voor ons de zaak
hachelijk. |

Maar zie, in dat citaat zijn niet minder dan twee verschrijvingen
voor één. Ursinus toch schreef: 1. niet dat Christus „de zonden” van
het gansche menschelijk geslacht gedragen had, maar wel den toorn
Gods er tegen; en 2. niet dat hij den toorn Gods tegen de zonDeN
van het gansche menschelijk geslacht gedragen had, maar wel tegen
de ZONDE.

En nu weten we wel dat Datheen zelfs de fout beging om zonDe
in ZONDEN te veranderen, maar Datheen was alles behalve een scherp
onderscheider, en zóó uit den echten Duitschen tekst, als uit de
Latijnsche vertaling in Ursinr opera omnia, IL. 167a, staat thans
boven àlle verdenking vast dat Ursinus niet ZONDEN, maar ZONDE
heeft bedoeld *).

Reeds hiermeê valt dus eigenlijk het beroep op deze uitdrukking.

Maar om aan alle tegenspraak een einde te maken, willen we toch
nog én uit den Catechismus én uit Ursinus’ verdere schriften korte-
lijk aantoonen, dat zij die dit Catechismuswoord anders uitleggen,
onwetenschappelijk te werk gaan en in strijd met de waarheid ge-
tuigen.

Wat nu den Catechismus zelven aangaat, zoo blijkt dit aanstonds
uit het eigen antwoord op de 37e vraag.

Waartoe toch zegt Ursinus, in antwoord 37, dat Christus den
toorn Gods tegen de zonde van het gansche menschelijk geslacht ge-
dragen heeft?

Velgens onze tegensprekers, niet waar, moest dit zijn: „opdat hij
nu ook het gansche menschelijk geslacht van de verdoemenis ver-
lossen mocht.

Maar dat juist antwoordt Ursinus niet. Integendeel, hij zegt uit-
drukkelijk: „opdat hij ons lijf en ziel van de eeuwige verdoemenis
verloste, en ons genade enz. verwierve.”

Wie zijn nu die „ons” in den Heidelberger? Immers zij die met
vr. 54 belijden kunnen: dat Christus zich „uit den ganschen men-

1) „Adversus peccarum universi generis humani”

158

schelijken geslachte een gemeente ten eeuwigen leven heeft uitver-

koren en dat ik van dezelve een levend lidmaat ben en eeuwig zal

blijven.”

Waar we nog bijvoegen, dat volgens vr. 55 volstrekt niet alle

menschen, maar „alleen de geloovigen aan Christus en al zijn heil-
goederen deel hebben.” Terwijl eindelijk op de vraag: „hoe men een
geloovige wordt?” of ook: „hoe men tot het geloof komt?” vraag 65
dit bescheid geeft: „Zulk een geloove komt wit den Heiligen Geest,
die hetzelve in onze harten werkt door de verkondiging des Evan-
geliums.”

En wat nu ten andere Ursinus’ opinie aangaat, voor zoover die_

blijkt uit zijn overige geschriften, zoo veroorloven we onste verwijzen
naar zijn schoonen brief aan N. N. over de praedestinatie, waar het
heet: „Wat raakt meer het pit des Evangelies, dan de eeuwige, vrij-
machtige, onveranderlijke liefde van God, jegens zijn uitverkorenen,
om wier wille Christus zelf getuigt dat Hij zijn eengeborenen Zoon
overgaf; ja, opdat Hij die uitverkorenen in Christus inplanten en
eeuwig bewaren zou? De beloften doen hier niets af. Of jegens wien
heeft God zich door de beloften verbonden, tenzij hij geloove? En
wie gelooft, tenzij God het hem beliefde te schenken? En waar, waar,
waar hebt gij dan toch ooit in de Schrift gelezen, dat God zich ver-
bond, om het geloof aan allen te schenken? Ze moesten zich schamen
met hun argument over de algemeenheid der beloften. Want indien
de beloften zich tot allen uitstrekten, wat poel van goddeloosheid en
schandelijkheid zou zich ontsluiten !”

En verder: „Augustinus heeft zeer terecht op 1 Tim. 2 4 aan-
gemerkt, dat de woorden: „God wil dat alle menschen zalig worden”
niet op alle individuen, maar op allerlei rangen en soorten van men-
schen slaat. En al geef ik aan twistzieke menschen soms toe, dat het
op alle individuen kon slaan, dan doel ik daarmeê nog nooit op de
efficaciteit, maar alleen op omvang en roeping. W ant nooit zouden
we toestaan, niet slechts ik niet, maar niemand onzer, dat het, algemeen,
waar men dit woord gebruikt, verstaan werd als onbeperkt of niet
bepaald” (Appendix p. 35, 6) ').

Ten overvloede zij hier nog bijgevoegd:

Ten eerste, dat de Heidelbergsche godgeleerden, die den Catechis-
mus tegen de aanvallen van ongenoode vertolkers verdedigd hebben,
met name de Heidelbergsche gedelegeerden op de Dordsche Synode,
in HENRICUS ALTING, Scriptorum Heidelbergensium, Tomus 11, niet
alleen op pag. 201 opzettelijk de in het Kerk. Weekbl. gegevene

1) De verklaring in het Latijnsche Schatboek is een invoegsel, gelijk blijkt uit
de Opera Omnia IL. p. 171, Daar ter plaatse liet Ursinus zich over deze controvers
niet uit.

159

_Semipelagiaansche voorstelling ten allernadrukkelijkste bestrijden en
deze woorden schier evenzoo verklaren als wij deden, maar bovendien
van pag. 205—218 er een opzettelijk betoog aan toevoegen, om de
waarheid, dat Christus alleen voor de geloovigen in den dood ging,
te bepleiten.

Ten tweede, dat niet onze Gereformeerde vaderen, maar juist de
novatores Catechismi, d. w. z. de Arminianen, op de Dordsche Synode
in hun memorie uitdrukkelijk de stelling van het Kerk. Weekbl.
hebben verdedigd: als zou uit deze vraag blijken, „dat Christus niet
alleen voor de uitverkorenen gestorven was” (zie boven p. 105).

En ten derde, dat met opzet in Ursinus’ werken een redevoering
ten betooge der particuliere genade is opgenomen, die, zoodra de
strijd uitbrak ter zuivering van de Heidelbergsche Academie van elken
blaam, aldaar gehouden is (Tom. II, app. p. 36).

En hiermeê zal de tegenspraak, op dit punt althans, wel tot zwijgen
zijn gebracht.

VL

DOOR ALLEN VERWORPEN.

f | Dezen wel een reuke des levens ten leven,
maar genen ook een reuke des doods ten
doode. 2-Cors B 16:

Heel ons arm en ellendig menschelijk geslacht is door en door
zondig. De Heere onze God, die zuiverder in heiligheid is dan het
zuiverst licht, kan die zonde niet dragen, niet dulden, niet zien. Dus
toornt Hij tegen die zonde van heel het menschelijk geslacht met een
schrikkelijken toorn: en wel met zúlk een toorn, dat wierd er geen
scherm ter beschutting tegen dien fel ontbranden toorn tusschen God
en het menschelijk geslacht gesteld, alle, alle menschen onverwijld en
zonder één oogenblik toevens levend ter helle zouden varen.

Die toorn is zoo ontzaglijk, dat een creatuur hem niet kán dragen,
onder zijn gloed niet kan verwijlen, er voor bezwijken moet.

Dat de menschen nog leven; nog een aanzijn hebben; soms nog
lachen kunnen van vreugd, toont dus dat er zulk een scherm metter-
daad tusschen God en den mensch gesteld is. Hierdoor komt het dat
God wel aldoor schrikkelijk tegen de zonde toornt, maar dat de gloed
van dien toorn niet in volle kracht op ons komt; en niet dan enkele
malen en dan nog altijd getemperd, over onze ziel wordt uitgegoten.

_ Eerst bij den dood neemt God dat scherm dan weg, maar om dan

160

ook met dien toorn, al wie er in zijn sterven nog onder ligt, opeens
neer te werpen in de diepte van den eeuwigen jammer.

Metterdaad zou men dus zeggen kunnen, dat het verschil voor de
menschen die buiten Jezus sterven, tusschen hier en hier namaals
alleen daarin gelegen is, dat God de Heere in hun stervenssnik het
scherm wegschuift, waarachter, zoolang ze leefden, zijn ontzettende
toorn was opgehouden.

Heeft men dit nu eenmaal wel doorzien en ingedacht, dan komt
de onuitsprekelijke liefdedaad van onzen Heiland ook vanzelf in het
klaarste licht voor ons staan.

Immers dan ziet een ieder in, hoe het verschil, tusschen Jezus en
ons, juist daarin bestaat, dat onze heilige, dierbare Verlosser door dat
scherm dat ons dekt, niet is beschut geworden, en dat hij alleen;
alleen onder allen; aan dien vollen, ongetemperden gloed van dien
schrikkelijken toorn blootgesteld is geweest; en, alleen doordien zijn
Godheid hem ondersteunde, niet in den eeuwigen dood voor eeuwig
wegzonk, |

Wel terdege mag en moet dus beleden dat Christus den schrikke-
lijken last van den toorn Gods, gelijk die ontbrand is tegen de zonde
van heel ons menschelijk geslacht, in stille zelfvernietiging, gedragen
heeft. Wie minder belijdt doet aan den roem en de eere van Jezus’

doodsangsten te kort. Wie het ánders getuigt, is door de Schrift niet

onderwezen in de heiligheden Gods.

Er mag, er kan dus geen oogenblik twijfel over bestaan, of indien
alle menschen, ziel voor ziel en hoofd voor hoofd, zalig moesten ge-
maakt worden, ja, indien ge zelfs het millioeneneijfer der geborenen
in myriaden en myriaden van millioenen. woudt uitzetten, de Heere
Christus iets meer aan zijn lijden zou hebben toe te voegen; geen
enkelen druppel bloeds meer zou te vergieten; geen enkelen zielsangst
of verschrikking meer zou te doorworstelen hebben; en dat ook dan
het „Volbracht” van Golgotha zijn onverzwakte heerlijkheid behouden
zou.

Het is dus wel zeer zeker waar, dat de voldoening van Christus
ook den hypocrieten in Jezus’ kerk aangaat, ja, aangaat een degelijk
die met het kruis van Jezus in aanraking komt. Van de heidenen en
Mahomedanen, wier verantwoordelijkheid voor Jezus’ zoendood in
dieper mysterie ligt, zwijgen we nu. Maar van allen die in of door
de kerk en haar leden met het kruis van Golgotha in contact zijn
gekomen, moet beslist en duidelijk worden uitgesproken: „dat, om
met Witsius te spreken, de gehoorzaamheid van het lijden Christi van
zulk een waardij zij, dat alle menschen zonder onderscheid en dus
ook zij, indien ze tot hem kwamen, hun volkomen zaligheid in hem
vinden zouden” Alsmede; want dit hoort er bij; dat hun niet-komen
tot Jezus een schuldig feit is, waardoor hun zonde nog verzwaard
wordt; maar waarvan de verantwoordelijkheid in geen enkel opzicht

161

bij God mag worden thuis gezocht, maar uitsluitend ligt aan den
kant van den mensch. En overmits we nu hier aan het eigenlijke,
fijne, teedere punt genaderd zijn, waarbij de zenuw der Schrift en
dus der Gereformeerde waarheid zoo duidelijk bloot ligt, verzoeken
we onzen lezers ten dringendste, op wat nu volgt, een meer dan ge-
wonen klem te leggen.

De zaak is namelijk deze: Als een koning op elke schending van
zijn souvereiniteit en op elke verstandhouding met den vijand den
dood gesteld heeft; en iemand heguat dat dubbel misdrijf, — dan is
die koning in zijn volste recht, indien hij zulk een dan ook den dood
terstond en rechtstreeks overkomen doet. Tot „gratie” is geen koning
gehouden. De straf is naar het recht.

Toen dus de Koning der koningen voor den mensch in Eden den
dood gesteld had op elke krenking van zijn hoog gezag en op elke
verstandhouding met den vijand Gods, d. 1. den duivel; en die
mensch desniettemin zich door dien „vijand van zijn Koning” tot
ontrouw liet verleiden; — zou die Koning der koningen dus in zijn
volste recht zijn geweest, indien Hij, zonder iets meer, Adam met al
de levenskiemen die hij in zijn lendenen droeg, ter helle had doen
varen.

Volstrekt ongehouden, onverdiend, eer duizendwerf verbeurd, was
derhalve de goeddadigheid en goedertierenheid, die den Allerhoogste,
dien „Heere der heeren,” bewoog, een weg te ontsluiten, waardoor
volkomen heil voor den mensch en gratie van de straf voor den
zondaar verkrijgbaar is.

Dat nu deed de Heere. Hij ontsloot een weg van „volkomen gratie”
en die dan ook allen mensch weer ten eeuwigen leven zou gevoerd
hebben en nog voeren, öndien bij den mensch nu maar de wil en
de gezindheid werd gevonden, om dien weg in te slaan.

Naar zie, dat bleek nu juist anders. Want in plaats er van, dat
alle zondaars nu ijlings in aanbidding en dank voor dien God vol
gratie zouden uitbreken en er om wedijveren, wie het eerst dien weg
op zou gaan, bleek het dat niemand wilde; dat allen Gods heil ver-
wierpen; "en dat er niet één eenige onder alle zondaren werd gevon-
den, of hij verhardde tegen die genade Gods zijn hart.

Dat nu was natuurlijk de schrikkelijkste openbaring, die zich van
het diep bederf der zonde denken liet.

Des doods schuldig te zijn, en desniettemin gratie te ontvangen;
om dan, in steê van dank, dien Ontfermer nog spot voor zijn genade
te geven, dat is ijslijk!

Zóó bleek het dan eerst recht, wat diep verdorven schepsel de mensch
door de zonde geworden is; hoe hard zijn hart tegen den Heilige
stond; en tot wat volkomen machteloosheid zijn wil was ingezonken.

IV 11

162

Jezus’ kruis heeft den boozen zondaar dus volkomen ontmaskerd.

Immers hij hield nog altijd vol, dat hij „iet zoo slecht was; nog
altijd staande, dat wierp men hem maar een koord toe, hij nog wel
kracht had, om zich uit de diepte op te werken; en dat God over-
dreef met zijn verderf en ontaarding en machteloosheid zóó schrik-
lijk voor te stellen.

Welnu, door Jezus’ kruis is dan nu gebleken, wat daarvan aan
was. Want in dat kruis %s dan nu de gratie gekomen; is de genade
verschenen voor alle menschen; en is aan allen die in den put des
verderfs lagen, het touw toegeworpen, onder het roepen van „grijpt
dat koord en werkt u naar boven!’ Maar zie, hoe lang de Heiland
ook toezag, er kwam aan dat koord niemand naar boven. Eer sneden
ze er stukken van af en staken er den draak mede. En wie het met
luchthartigen zin eens aangrepen, dien bleek de macht in de hand te
‘ontbreken, om het met de vingers ook maar te omklemmen.

Klaar, helder en duidelijk kwam door dat kruis van Jezus dus nu
uit: 1. dat God een redmiddel, een heilsweg en instrument ter be-
houdenis uitgedacht en tot stand gebracht heeft, waardoor voor alle
menschen de mogelijkheid tot het verwerven van volkomen geluk-
zaligheid ontsloten ware, indien zij bleken door de zonde nog niet
zoo volkomen dood, vernield en verdorven te zijn, dat zij den mond
ten minste nog konden opendoen, om te eten, als God hun de spijze,
wel toebereid, tot vlak voor den mond bracht; maar ook 2. dat alle
menschen zonder onderscheid, bij wie God dat deed, de tanden stijf
op elkaâr hebben gezet; niet hebben willen eten; en eer de hand van
hun God hebben weggeslagen, dan dat ze die dankend zouden hebben

ekust.

4 En nu dit alzoo was, zou God dus het volste recht hebben gehad,
om in nog verhoogden toorn te spreken: „Nu de kinderen der men-
schen zelfs het offer van mijn Zoon versmaden, zal Ik ze, des be-
rouwens moê en zonder sparen, allen van voor mijn aangezicht verdoen.”

Want dat moet toch ieder toestemmen, dat is nu iets zoo ergs, dat
zelfs de goddelijke Liefde er koud van zou worden. Te schreeuwen
van den honger, en dan als men u de spijs tot aan de lippen brengt,
de hand van uw redder weg te slaan en de tanden tegen hem te
knersen.

En werkelijk is de toorn Gods daardoor dan ook nog te schrik-
lijker ontbrand; en God die gerechtig is, zal onvergelijkelijk zwaarder
eeuwiglijk toornen tegen den mensch, die dat kruis heeft gekend, dan
tegen den zondaar, die er buiten bleef.

Maar toch, bij dat aanblazen van de hitte zijns toorns, liet God de
Heere het niet. En toen heeft Hij gedaan, wat eigenlijk de kern en
het middelpunt is van de particuliere genade, toen heeft God, de

2 liiaA

163

Erbarmer, aan de eerste genade, die alle menschen verwierpen, nog
een tweede genade toegevoegd, om er eenigen althans te behouden.
Toen heeft de Heere namelijk besloten aan enkele menschen den
mond open te breken, en hun een middel in te geven, waardoor ze
van hun tegenstand aflieten, om nu willig de spijze des levens tot
zich te nemen.
Die tweede genadedaad was dus van de eerste geheel afgescheiden.
De eerste was het bereiden, aan hongerigen aanbieden, en tot hen

brengen van de spijze des levens, zoodat ze slechts behoefden toe te

tasten, om het eeuwige leven te hebben.

En het tweede is, om aan weerbarstigen, die, niettegenstaande ze
vergaan van honger, niet willen nemen wat hun geboden wordt, eens-
deels sterker zijn toorn te toonen en anderdeels een nóg hooger open-
baring van zijn ontferming te doen ondergaan.

En juist aan dat tweede hangt het nu al: aan dat openbreken met
zacht geweld van den stijf toegeknepen mond en aan het in de aderen
doen vloeien van een tinctuur, die den weerstand breekt, en willig-
heid om de spijze te nemen opwekt.

Dat openbreken van den mond is de wedergeboorte, dat opwekken
van de willigheid de genadige schenking van het geloofsvermogen.
Beide wondere genadewerkingen Gods, waardoor Hij den zondaar, die
zoo diep gezonken was, dat hij, zelfs tegen het kruis van Jezus in,
de verzenen driftig opsloeg, en te ver weg bleek te zijn, om als er
heil was, zélf dat heil ook maar aan te grijpen, — aan den zoodanige,
zeg ik, dat heil nu te brengen tot in de ziel. En wel het er zóó in
te brengen, dat de mensch, die in zijn verdorvenheid heusch nog zijn
best zou doen, om het én zijn ziel gebrachte heil er weer uit te ruk-
ken, zoo in liefde- en genadebanden te binden, dat hij dat niet meer
uit zijn ziel rukken kón. |

Dáárvan nu dat alle menschen (verkorenen en niet-verkorenen) het
hun in Christus aangeboden heil verwerpen, ligt dus de schuld niet
aan God, maar eeniglijk en uitsluitend dáárin dat de mensch zoo diep
zondig, innerlijk uit zijn verband gerukt, tot krankzinnigheid toe
verdwaasd en verdorven is.

En omgekeerd dáárvan, dat er onder die weerbarstigen en onmach-
tigen nochtans, alle eeuwen door en in alle landen, enkelen gevonden
worden, die ten slotte van die verwerping van het heil aflaten en
eindigen met te roepen: „Kom Heere Jezus!”, — zie dáárvan ligt in
niets en in geen manier de oorzaak bij die personen zelf, alsof zij
ook maar een haar minder weerbarstig dan die overigen waren, maar
uitsluitend en eenigliijjk in Godes ontfermingen, waardoor hun de
mond opengebroken en de wilsverstijving ontnomen is.

Zonder de hier aangeduide onderscheiding is elke poging, om helder
den samenhang van het genadewerk in te zien, geheel doelloos.

war mr EEN

164

Dan toch komt men er toe, om of te denken, dat al die andere
menschen de wereldgebeurtenis van Golgotha niet raakt, niet deert,
niet aangaat; óf wel om de aanneming van het heil, d. 1. het geloof
(gelijk tot onze innige droefheid broeder Huët het reeds deed), met-
terdaad buiten Godes macht te stellen en te stellen in de macht van
den mensch.

Er mag dan ook niets afgekort of afgedongen op deze drie: lo. dat
de dood van Christus in zoover elk mensch; man, vrouw of kind;
aangaat, dat deder er door gered wordt, die het heil niet verwerpt
maar aanneemt; 2o. dat alle menschen, zonder onderscheid, zoo
diep in zonde, dood en verderf gezonken liggen, dat ze het allen
verwerpen; en So. dat God de Heere door een nog dieper mysterie
van zijn ontfermingen nu naar den raad zijns willens er enkelen van
die verwerpers zijns Zoons zóó aantast en bewerkt, dat het „Abba
Vader!’ er uit komt.

Wel spreekt het vanzelf, dat hetgeen hier, om het onder woorden
te kunnen brengen, naar tijdsorde onderscheiden moest, bij het eeuwige
Wezen één is, in den raad zijns welbehagens. Maar hoe geheel overi-
gens hetgeen we u hier EE het harte bonden, uit de Schrift geput is,
blijkt reeds overduidelijk uit dat ontzettend woord van Paulus, dat
we boven dit opstel NEE „Het Evangelie van Jezus Christus is
wel voor deze een reuk des levens ten leven, maar voor gene een
reuk des doods ten doode” En hoor, niettegenstaande het ontzettende
en schier verbijsterende van deze gedachte, durft Paulus er toch bij-
voegen: „Ik ben een goede reuke voor God zoowel in degenen die
zalig worden, als in degenen, die verloren gaan.”

In gelijken zin had Simeon reeds geprofeteerd bij Geestesdrijving:
„Deze wordt gesteld tot een val en opstanding en tot een teeken dat
wedersproken zal worden.” Let wel, met „den val” voorop

„lij hebben zich gestooten aan den steen des aanstoots,” schrijft
Paulus naar Rome, en Petrus nog snijdender naar Klein-Azië: „U die
gelooft is hij dierbaar, maar den ongehoorzamen wordt gezegd: De
steen dien de bouwlieden verworpen hebben, deze is geworden tot
een hoofd des: hoeks, en een steen des aanstoots en een rots der
ergernis. Dengenen namelijk, die zich aan het woord stooten, onge-
hoorzaam zijnde; waartoe zij ook gezet zijn.”

Met Christus en met Christus’ dood hebben dus wel terdege alle
menschen van doen.

Maar zóó dat ge niet zegt: „onder die menschen zijn nu sommigen
zoo heel slecht, dat ze hem verwerpen, en anderen nog iets minder
slecht, zoodat ze hem aannemen.” R

Neen, maar allen zoo heel slecht, dat ze hem allen verwerpen: en
dat slechts zij hem aannemen, wien God er den mond, door zeer bij-
zondere genade, toe openbreekt.

165

NEE

AAN WIEN GEPREDIKT?

Bekeert u, want het Koninkrijk der hemelen
is nabij gekomen.
Matth. 3 : 2.

Thans zijn we aan de vraag toe: of het Evangelie van Christus aan
alle ziel moet gepredikt, dan wel alleen aan de uitverkorenen?

Ons antwoord hierop nu vloeit vanzelf voort uit geheel de vooraf-
gaande uiteenzetting, en kán geen ander zijn dan: „aan alle ziel
zonder onderscheid; een beperking in de prediking tot de uitver-
korenen wil God „zet.

Wel hebben we er in een vorig artikel op gewezen, dat de uit-
drukking in Markus 16 : 15: „Gaat heen, predikt het Evangelie aan
alle ereatuur,„’ niet dátgene zegt, wat oppervlakkige Bijbelkenners er
uit meenen te mogen afleiden. Maar omdat we een waarheid nu juist
niet afleiden uit een tekstwoord dat een ander er voor aanhaalt, volgt
dááruit dat we die waarheid niet belijden ?

Dit zij: verre.

En zoo ganschelijk vreemd zijn we aan de beperking van de Evan-
gelie-prediking, dat we veeleer elk streven als ongeoorloofd en on-
schriftuurlijk afkeuren, dat aan de verkondiging van het Evangelie
ook maar eenige grens stelt.

Hiermeê is natuurlijk niet gezegd, dat we als Evangelieprediking
erkennen, al wat zich voor „Evangelieprediking” uitgeeft; noch ook
dat we als Bvangeliepredikers meêrekenen al wat zich als Evangelie-
prediker opwerpt; noch eindelijk dat we elke manier goedkeuren,
waarop men het Evangelie meent te moeten prediken. Eer omgekeerd
verstaan we onder Hvangelieprediking alleen „de verkondiging van
den vollen raad Gods,” door wettiglijk daartoe bevoegde personen en
in maniere als Gods Woord het wil. Slechts versta men wel, dat
„wettiglijk bevoegd” niet alleen die personen zijn, die de kerkelijke
loopbaan afliepen; maar evenzeer dezulken kunnen wezen, die, gelijk
het te Dordt werd uitgedrukt, met singuliere gaven daartoe voorzien
waren door den Koning der kerk.

En van zulk een Evangelieprediking nu zeggen we, dat ze niet
doelen mag „alleen op de. uitverkorenen,” maar dat de „prediking
der verzoening” zich richten moet tot al wat zondaar is.

Dit staat vast op drieërlei grond.

Vooreerst dáárop, dat Gods Woord nergens een beperking onder
het Nieuwe Verbond inhoudt; veeleer op het wegvallen van elke be-

166

perking nadrukt legt; en feitelijk ons „de Evangelieprediking aan alle
zondaren” onder de hooge leiding van den Heiligen Geest, toont.

Dat er onder het Oude Verbond beperking was, stuat vast. En wat
men ook gezegd hebbe van den toegang tot Israël die voor heidenen
openstond, hiermeê kan noch zal iemand ooit het feit wegnemen, dat
God de heidenen overgegeven heeft om te wandelen in hun eigene
wegen, en Israël daarentegen heeft uitverkoren wit alle volken.

Maar telkens en telkens komen dan ook de apostelen van Jezus er
op terug, dat het groote mysterie van de volheid des tijds juist in de vol-
komen opheffing van dit nationaal Particularisme bestaat. De „muur
der afscheiding” is door het bloed des Zoons van God weggevallen,
en dát is de verborgenheid, die verborgen is geweest van alle eeuwen,
maar nu geopenhaardsis aan de heilige apostelen en profeten, name-
lijk dat ook de heidenen mede-erfgenamen zijn en leden van hetzelfde
hehaam. En dat niet doordien de heidenen in het lichaam van
Israël ingaan, maar alzoo dat hij „deze twee maakt tot éénen nieuwen
mensch in Christus.”

De tegenwerping dat Jezus dan toch gezegd heeft: „Het is niet
geoorloofd het brood der kinderkens te nemen en den honden voor
te werpen,” werpt dit apostolisch getuigenis volstrekt niet omver.
Immers, het voorhangsel was, toen Jezus dat zei, nog niet intwee
gescheurd en de nieuwe bedeeling nog niet ingewijd door het ver-
gieten van zijn bloed. En wat Jezus elders vermaande, om,‚toch „het
heilige niet voor de honden te werpen en de parelen niet aan de
zwijnen te geven”, is in de artikelenreeks: „Schuchterheid in het
heilige" te breedvoerig toegelicht, om er hier op terug te komen.
Alleen zooveel mag er van gezegd, dat ook dat ontzaglijk woord:
„Tot de schare spreek ik in gelijkenissen, opdat ze hoorende niet
verstaan,” wel de manier van Evangelieprediking bepaalt, maar verre
van deze schare van de Evangelieprediking uit te sluiten, juist bewijst
dat Jezus ze ook tot die schare deed uitgaan.

Let men er bovendien op, dat én Johannes de Dooper én de
Apostelen, feitelijk, zonder onderscheid aan allen die hun voorkomen
of die ze in de synagogen vinden, zonder de minste beperking, het
Evangelie prediken, dan komt het ons voor, hiermeë uitgemaakt te
zijn, dat Gods Woord in de dagen des Nieuwen Verbonds een onver-
hinderde en onbeperkte Bvangelieprediking zeer stellig wil. Ken waar-
heid wel het sterkst van ál blijkend uit Jezus’ eigen voorbeeld. Lmmers,
indien ooit eenig prediker gerechtigd ware geweest, om het Evangelie
alleen aan de uitverkorenen te prediken, dán had het Jezus moeten
zijn, als onder alle Evangeliepredikers de volstrekt éénige die wist
wat in den mensch was, dus ook wist wie uitverkoren waren; en alzoo
het recht en de macht had, om tot bepaalde personen te zeggen: „Gij
kunt tot mij niet komen.

BREAL Done 170
ET ek hr

167

En hiermeê is vanzelf reeds de tweede grond aangeduid, waarop de

„onafwijsbare verplichting, om het Evangelie aan een iegelijk die hooren

wil te prediken, rust.

Men Kan namelijk de schapen van de bokken niet scheiden. Om-
dat de geestelijke mensch alle dingen onderscheidt, daarom kan hij
nog volstrekt niet onfeilbaar uitmaken wat tarwe en wat onkruid is.
Alle visch uit het net moet in zijn vaten. Aan het schiften komt het
eerst in den dag des oordeels toe.

Geestelijke keurmeesters zijn in Jezus’ kerk ondenkbaar. Men kan
oordeelen over iemands belijdenis, maar niet beoordeelen of hij het
meent. Toezien op iemands levenswandel, maar niet zien wat hij in
het verborgene doet: veel min nog wat hij doet van binnen. En even-
zoowel met geestelijke voelhorens tasten of er uit iemand een reuke
des levens u tegenkomt, maar nooit beslissen, of ge u in uw be-
oordeeling ook vergist. Er kunnen kinderen Gods zijn, die gij er
nooit voor zoudt houden, en onder degenen die gij er voor houdt,
schuilen soms onverbeterlijke hypocrieten. Dat is nu eenmaal zoo.
Op dit stuk hebt ge uw onwetendheid te belijden. En die velen, die
zoo op een haar en op beslisten toon weten uit te maken, wie wel
en wie niet „veranderd” is, staan aan een geestelijke aanmatiging of
geestelijke lichtzinnigheid schuldig, die waarlijk niet voor den ernst
van hun levensopvatting pleit.

Maar stel ook al, dat metterdaad de onfeilbare toetssteen in uw
handen lag, waarnaar gij zonder missen kondt uitmaken wat goud.
was en wat klater, dan nog hielp u dit voor de Evangelieprediking
geen zier. Want immers, als iemand uitverkoren is, dan is hij dat
van voor de grondlegging der wereld, maar dan volgt daaruit nog
volstrekt niet, dat hij van zijn moeders lijf af ook wedergeboren en
den Christus ingeplant is. Omgekeerd is het eer waarschijnlijk, dat
bij de meesten. die wedergeboorte en die inplanting eerst komt, nadat
ze eerst tien, twintig, dertig, veertig, vijftig en meer jaren als tegen
God weerspannige en afgekeerde zondaars hebben geleefd. Of nu
iemand ter zaligheid bestemd wierd, is natuurlijk eer hij wedergeboren
werd, nooit of nimmer voor eenig schepsel uit te maken.

Als het leven er is, is het nóg uiterst moeilijk, om te beslissen,
of ge ook door schijn misleid wordt. Maar dat ge er niets van merken
kunt, zoolang het er nog „iet is, spreekt toch wel vanzelf. |

Er zijn dus tweeërlei uitverkorenen: dezulken die reeds toegebracht
zijn en dezulken die nog toegebracht moeten worden. Vraagt ge nu
voor welke van die beide soorten de Evangelieprediking bestemd is,
dan kan wel niet anders gezegd worden dan dit: „Bestemd voor alle-
beî, maar indien ge het slechts aan één van beiden geven mocht, dan
zou het natuurlijk het eerst bestemd moeten worden voor de nog niet
toegebrachten, en zouden desnoods de toegebrachten het eenigermate
kunnen derven.”

168

Hoe ook bezien, altijd komt het dus hierop neêr, dat het Evangelie
gepredikt moet worden aan een breede reeks van uitverkorenen, die
nog niet overgezet zijn uit de duisternis in het Koninkrijk van den
Zoon der liefde, d. w. z. aan dezulken, bij wie men nog aan niets
ter wereld weten kan, of ze uitverkorenen zijn of niet.

Naardien het nu onmogelijk is uw prediking van het Pvangelie te
beperken tot een reeks van menschen die ge niet kent, zoo volgt
hieruit dan met noodzakelijkheid, dat men om geen enkelen witver-
korene over te slaan, zooveel doenlijk tot allen zich moet uitbreiden.
Nieuw blijk, dat de leer der uitverkiezing in plaats van den omvang
der prediking te beperken, integendeel den sterksten prikkel biedt,
om haar tot allen te doen komen.

Wie al dan niet uitverkoren is, ligt bepaald in het Besluit Gods;
van welk besluit Hij aan niemand mededeeling heeft gedaan, en
waaruit dus ook niemand de gegevens kan trekken, die hem tot leid-
draad konden strekken bij zijn ijveren voor het Koninkrijk.

Regel is en blijft daarom ook te-dezen opzichte niet het Besluit,
maar het Gebod des Heeren. Het Evangelie moet gepredikt, niet uit
eerzucht, om te zeggen: „Ik heb zielen kunnen bekeeren;” maar wit
gehoorzaamheid aan God.

Desnoods dus al blijft het jaar in jaar uit een ploegen op rotsen.

Met een „God wil het!” als eens de kruisvaarders bezielde, moet ook
de poort van het hemelsch Jeruzalem bestormd!

Maar boven en behalve de beide aangevoerde gronden is er nog
een derde beweegreden, waarop men vooral niet verzuime te letten.

Het is namelijk geheel misgezien, inden men zegt: God laat zijn
Evangelie aan alle zondaren prediken met het uitsluitend doel, om
het te doen komen tot zijn uitverkorenen.

Neen, ook al ware het, dat men een middel uitvond, om met wis-=
kunstige zekerheid te zeggen: „Die is wél een uitverkorene en die
niet,” zelfs dan nog zou men er volstrekt niet meê van af zijn, om
die uitverkorenen op een hoopje te roepen, hún het Evangelie te
prediken, en die overigen over te laten aan hun lot. Veeleer zou,
ook al stonden alle verkorenen aan één kant en alle verlorenen aan
den anderen kant, zelfs dan nog op de Kerk van Jezus de hoog
ernstige verplichting rusten, om aan beiden het Evangelie te doen
hooren.

En hiermeè komen we terug op de hoofdstrekking van ons voor-
gaand artikel: „Dezen wel een reuk des levens ten leven, maar ook
genen een reuke des doods ten doode, en de Evangelieprediker, ook
waar hij den dood brengt, „en goede reuke voor God.” Paulus toch
zegt het uitdrukkelijk in 2 Cor. 15: „Wij zijn Gode een goede reuke

169

van Christus in degenen die zalig worden, en in degenen die verloren
gaan !”

Het kruis van Jezus gaat dus volstrekt niet alleen de uitverkorenen,
maar wel terdege alle menschen aan.

Voor zooveel het voorwerpelijk heilmiddel aangaat is de dood des
Zoons van God een volkomen genoegzaam rantsoen, om verzoening
teweeg te brengen voor aller menschenkinderen schuld. Gelijk we
onlangs schreven: „Indien’ alle menschen tot den laatsten toe, ziel
voor ziel en hoofd voor hoofd hun losprijs uit dat rantsoen nemen
wilden, zou er nóg een oneindige verdienste overblijven” Wat den
schat in waardij van Jezus’ zoenoffer aanbelangt, och broeders, er is
eenvoudig geen uitputten aan! En indien de arme menschheid maar
iets minder diep in het verderf was weggezonken; indien ze maar
een zeer kleine kleinigheid kracht in haar wil ten goede had over-
gehouden; dan zow ook alle mensch zonder onderscheid, met hoagge-
stemden dank en innige verrukking dat rantsoen aangrijpen, en allen
zouden er door gered worden.

Maar nu de menschheid door eigen schuld, tegen Gods uitgedruk-
ten wil in en tegen zijn klaar gebod, zich zoo verre heeft weggewor-
pen, dat ze zelfs niet meer in staat is om met zulk een goddelijk
rantsoen haar profijt te doen en ze er veeleer nog den spot meê drijft
en er om lacht; nu kan het toch immers wel niet anders, of God
moet juist door de aanbieding van dat rantsoen eens helder doen
uitkomen, hoe diep weggezonken die mensch is.

Fen zondaar wil altijd het recht in eicheelf en onrecht zoeken bij
God. Dat gaat vast door. Dit leert ons heel de ervaring op geestelijk
terrein.

Is er nu van uitverkiezing sprake, dan komt diezelfde onheilige
trek in het menschenhart weer op, en zegt hij: „Als er nu maar
geen uitverkiezing was, en het was aan mij overgelaten, om te be-
slissen of ik Jezus’ rantsoen wou aannemen of niet, o, dan zoudt ge
eens zien, hoe hard ik er heen liep. Maar nu, wat zou ik? Ik ben
buitengesloten. Dus ligt de schuld bij God”

En dat gaat natuurlijk al te ver.

len zondaar die zooverre zichzelf verdeed, dat hij, als het rantsoen
vlak voor hem ligt, geen macht meer overhield om het te mijnen ;
er eer meê spot, en het van zich afstoot, — die zal van achteren
dan nog komen zeggen: „Hadt het mij ook maar aangeboden... of
ik het genomen had,” en zoodoende zou er nog uit de diepte der
helle een kreet opstijgen, dat er geen: recht is bij God.

Dat nu moet voorkomen. En het is daarom dat God, opdat Hij
rechtvaardig bleke, dat rantsoen nu aan alle schepsel zonder onder-
scheid laat aanbieden.

Immers juist doordien het nu aan allen aangeboden wordt en allen
het verwerpen, blijkt nu daghelder dat God gelijk had, toen Hij den

170

mensch in zijn Woord van een zóó diepe verdorvenheid kwam over-
tuigen. Komt het nu klaar en duidelijk aan het licht, dat de mensch
loog toen hij zei: „Bied het mij aan en ik zal het aannemen!’ En
is het niet minder tastbaar, dat. God wel het uiterste beproefd heeft,
door eerst den zondaar te sparen en toen voor hem uit te vinden
een volkomen rantsoen.

Dat nu God de Heere met zondaren te doen had, die zelfs daarmeê
nog niet geholpen waren, bewijst wel de diepte van hun val, maar
volstrekt nooit een tekortkoming in Gods genade en erbarmen.

Tot een verstrekken van een nog meerdere genade, om ook dat
„kunnen en willen aannemen” er in te brengen, was God jegens
niemand gehouden, en zelfs kan niemand uitmaken, of God die tweede
genade aan meerderen schenken Kon.

Maar hoe dit ook zij, vast staat op grond van dit werken Gods,
dat de prediking van het kruis van Jezus wel terdege aan de werlore-
nen evengoed als aan de werkorenen moet gebracht, opdat de zondaar
van schuld overreed worde en men God in zijn bestel rechtvaardige.

Zoo ziet men dus, dat de oude, betrouwde, zuivere voorstelling van
deze hoogheilige waarheid volstrekt niet uit zekere verlegenheid er
„de algemeene prediking” aanhaakt, maar integendeel ze als een on-
misbaar bestanddeel kernachtig doet uitkomen.

En wierp men nu ten slotte de vraag nog op: „Moet ik bij de
prediking van het Evangelie er telkens bij zeggen: „Indien ge niet
uitverkoren zijt, dan hebt ge er niets aan!” dan zij wederom gevraagd
wat Jezus zelf en wat de profeten vóór en de apostelen ná hem
deden? Gevraagd of ge uw kind, dat pas loopen leeren moet en dus
het niet kan, er telkens bij zegt: „Kind, ge kunt niet loopen”? Ge-
vraagd of Evangelieprediking dan een simpele notificatie is, of wel
een genademiddel, dat zelf als instrument voor den Heiligen Geest
dienst doet? Gevraagd of dan niet alle trouwe leeraars der kerk, alle
eeuwen door, tegen zoo onmenschkundig en onzielkundig bedrijf ten
allerernstigste hebben gewaarschuwd? Gevraagd eindelijk, of een ziel,
die pas onder de bewerking van het Woord komt, daaraan iets heeft?

En houdt men nu aan, vragende of ik dan toch niet onwaar word,
indien ik van den kansel zeg: „Het rantsoen is voor u verworven”?
— dan is het bescheid eenvoudig en gereed: „Wanneer ge als leeraar
voor een Christelijke gemeente optreedt, dan moogt en moet ge dat

zeggen, zoo dikwijls ge de gemeente als geheel aanspreekt en dus de

aanwezigen aanmerkt als zijnde leden. Maar omgekeerd, als ge niet
in een gemeente spreekt, maar onder de Europeesche of Aziatische
individuën optreedt, en dus eenvoudig zondaren aanspreekt, dan moogt
en moet ge wel zeggen: Het heil is verschenen voor een degelijk die

171

gelooft”; maar dan moogt ge in de persoonlijke toepassing nooit
verder gaan dan de ontwijfelbare getuigenis: „Een rantsoen verwor-
ven, in waardij genoegzaam voor de verzoening aller zondaren.”

Het „ook voor u,” indien hierbij althans ook „de persoonlijke
toepassing van het heil” wordt ingesloten, mag buiten de gemeente,
door niemand en tot niemand anders dan in toebiddende bedoeling
worden gezegd; want waardig om het Boek des Levens te ontsluiten
zijt niet gij, mijn broeder, die op den preekstoel staat, maar is alleen
het Lam!

VII.

STRIJD BLIJFT.

Die ons te voren verordineerd heeft tot aan-
neming tot kinderen, door Jezus Christus, in
zichzelven, naar het welbehagen van zijnen
wil. Bf veh,

Zoo werd het ons dan doorzichtig als glas, wat in deze heilige
materie de openbaring der Heilige Schrift ons te kennen geeft en
wat op grond van die Schrift-openbaring door onze vaderen, onder
smaad en vervolging en- bij het vloeien van het martelaarsbloed, is
beleden. Het komt, kort saâmgevat, neder op het volgende:

Ten eerste: De uitkomst toont ons, naar ieder toestemt, dat slechts
een zeer klein aantal van de veertienhonderd millioen menschen, die
op aarde leven, afsterft in de levende gemeenschap aan den eenigen
Borg en Middelaar, Jezus Christus.

Ten tweede: Hieruit volgt, dat (onverschillig of men met de Ge-
reformeerden een particuliere, of met de hedendaagsche Lutherschen
een algemeene genade belijdt) een iegelijk, die nog het „sterven in
de gemeenschap met den Zoon van God,” als stellige conditie be-
schouwt om zalig te worden, niet kán ontkomen aan ‘de erkentenis
van het allerschrikkelijkst feit, dat de meerderheid „iet zalig afsterft.

Ten derde: Ontkomen aan deze slotsom kan men alleen door óf
te zeggen, dat er wel zaligheid is, óók bwiten Jeeus; óf door toe te
geven, dat men ook ná den dood zieh nog bekeeren kan. Beide voor-
stellingen die geheel tegen de Heilige Schrift indruischen.

Ten vierde: Staande nu tegenover dit onomstootelijke, alleront-
zettendste feit, leert de Schrift ons, dat de menschheid door de zonde
derwijs in merg en been ontaard, verbasterd en verdorven is, dat ze
zonder reddende, wondere machtdaden Gods eenvoudig niets kan, dan
in haar totaliteit ganschelijk verloren gaan.

172

Ten vijfde: Dit aanziende heeft God, die barmhartig is, voor die
gevallen wereld zijn Zoon overgegeven, die in de zelfvernietiging in-
gaande, zich gesteld heeft onder den last des toorns Gods, gelijk die
tegen de zonde van dit gansche menschelijke geslacht ontstoken was.

Ten zesde: Deze dood des Zoons van God vormde, om zijn God-
heid, d. i. hier om de oneindige diepte van zijn lijden, een rantsoen
van oneindige waardij; zijnde alzoo volkomen en overgenoegzaam, om
de zonde van meer dan heel een wereld te verzoenen.

Ten zevende: Door dit rantsoen moest de menschheid er beter aan
toe worden of verergeren van conditie. Nam ze het aan, dan was ze
zalig. Verwierp ze het, dan verdiepte en verergerde ze haar verdoeme-
lijkheid.

Ten achtste: Heel de menschheid echter, d. 1. elk menschenkind
tot wien de aanbieding van dit rantsoen gekomen is, heeft dit rant-
soen, zonder onderscheid, verworpen. Verkorenen en verlorenen staan
hierin geheel op één lijn.

Ten negende: Aan deze verwerpers van het rantsoen Christi heeft
God, die barmhartig is, naar de innerlijke beweging zijner ontfer-
mingen, toen nog deze alles te boven gaande genade bewezen, dat Hij
aan een deel hunner den mond des geloofs heeft opengebroken en
hun wil heeft omgezet. Dit is niet aan allen geschied. Veel min aan
allen aangeboden. Alleen de verkorenen en geborenen uit den Geest
deelen in dit gansch ongehoudene, gansch ontfermende mededoogen.

Ten tiende: Of een bepaald individu aan deze bijzondere hoogste
genadewerking deel heeft of niet, is op aarde alleen voor hemzelven
uit te maken. Voor een ander nooit stellig.

Ten elfde: Reeds hieruit volet, dat het Evangelie van dit rantsoen
Christi aan alle ereatuur te prediken is; met een „voor w genoeg-
zatain?’, niet slechts met opzicht tot de verkorenen of de gemeente,
maar met betrekking tot elk menschenkind, in zooverre ook hij door
dat rantsoen gered zou zijn, indien hij het slechts van zijn zondig
hart verkrijgen kon, om het aan te nemen.

En ten twaalfde: Zoo echter, dat de aanbieding van dit rantsoen
met een „voor w bestemd’ alleen kan worden gepredikt óf aan de
„gemeente Christi’ die heilig is, óf aan dengene die zich als be-
keerde van hart aan u openbaart. Terwijl de prediking van het rant-
soen van Christus ook aan degenen die verloren gaan, zich moet
houden aan den stelligen regel, die door den heiligen apostel Paulus
in dezer voege is omschreven: den een een reuke des levens ten
leven, den ander een reuke des doods ten doode”; maar de prediker
„een goede reuke voor God van Christus én in degenen die zalig
worden, én in degenen die verloren gaan” (2 Cor. 2 : 15, 16).

178

Bij deze waarheid nu staan we.

Niet omdat ze ons toelacht. Neen, waarlijk, stond het aan ons, we
zouden wel willen dat God in zijn erbarmen aan alle menschen-
kinderen, tot aan hen die ons het bitterst haten, den monds des ge-
loofs openbrak en niet toeliet dat er één verloren ging.

Naar een fijne en schoone opmerking van Witsius, in zijn „wer
der verbonden” kunnen we er zelfs vast op gaan, dat Jezus, eer hij
den weg naar Gethsémané insloeg, naar zijn menschelijke genegenheid,
even denzelfden wensch in de ziel heeft gekoesterd; minnende zijn
naaste zonder onderscheid als zichzelven. Zijn weenen over het ver-
lorene en verworpen Jeruzalem toont het. Want weenen over het ver-
lorene dat voor eeuwig wegzonk, doet, naar de Schrift ons openbaart,
God niet.

Voeg daarbij, dat ook de heilige apostelen en profeten, als menschen
afgaande op hun menschelijk gevoel, zeker evenals wij die tranen
over het verworpen Jeruzalem hun Jezus hebben nageweend, en niet
dan met verbaasdheid en ontzetting de schrikkelijke werkelijkheid,
gelijk God ons die kennen leert in zijn Woord, aan de wereld hebben
meêgedeeld.

Ja, we aarzelen zelfs niet er bij te voegen, dat naar onze vaste
overtuiging Augustinus, Calvijn en allen die met of na hen de Schrift-
openbaring over Gods perk in het alontfermend erbarmen weer hebben
aangedurfd, nooit de particuliere genade anders dan wit gehoorzaum-
heid, op goddelijk bevel, en uit vreeze voor Gols eere gepredikt
hebben. En dat ze daarbij evenals wij gevoeld hebben, dat hun hart
het wel anders wou; dat hun wijsheid het wel anders zou verzinnen;
maar dat het, naar luid van Gods Woord, niet anders geleerd worden
mocht; en dat elke andere voorstelling een verminking en vervalsching
zou zijn van wat het Gode beliefd heeft ons zoo overduidelijk, klaar
en helder te openbaren.

Maar wat doen al deze overleggingen van onze wijsheid en al deze
bewegingen en uitspraken van ons gevoel er toe?

Is onze wijsheid nog in staat, om iets waars in geestelijke dingen
te zien als. uit onszelven? Is de uitspraak van uw gevoel vertrouw-
baar? Moet Gods liefde gekeurd aan wat gij liefde noemt, of wel uw
liefde getoetst aan wat liefde is in God? Dát is de vraag, waar het
op aankomt.

En bij die vraag nu vastelijk overtuigd, dat ónze wijsheid misleidt,
óns gevoel onzuiver in zijn toon is en ónze liefde de maat niet aan-
geven kán, buigen we ons eerbiedig voor het Woord neder, om te
beluisteren wat de diepte van Gods wijsheid ons leert, welke toon er
uit het gevoel des Eeuwigen ons tegendreunt, en wat de aard en de
natuur dier heilige liefde is te achten, welke is in God en Gods
Wezen.

En mogen we het er nu bijvoegen, welnu dan komen we er rond

174

voor uit, dat de witkomst der dingen zeer machtig meêwerkt, om ons
deze onderwerping aan Gods Woord lichter te maken.

Want dit, mijn lezer, ziet toch ook gij immers, het is dan toch
maar zooals het ons in de Schrift getoond wordt, en die in Jezus
zalig afsterven zijn, op de millioenen bij millioenen die ten grave
dalen, verreweg de minsten in getal!

Komt men nu op de intentie, op het voornemen, op den wil en

toeleg des Heeren bij dit genadewerk, of gelijk we in den titel van

deze reeks het uitdrukten, komt men van de „uitkomst” op het
goddelijk bedoelen, — dan zou het op zich zelf reeds voor de hand
liggen, om te zeggen: God de Heere kan het niet anders bedoeld
hebben dan het bij de „uitkomst” bleek. Toont derhalve de uitkomst
met stellige zekerheid, dat de dood van Christus „iet voor allen ter
zaligheid gedijt, dan volgt hieruit ook op het allerzekerst, dat Christus,
naar het „goddelijk bedoelen” niet voor alle menschen ter zaligheid
gestorven kan zijn. Immers „Hij werkt alle dingen naar den raad
zijns willens” „Zijn raad zal bestaan, en Hij zal al zijn welbehagen
doen.”

Maar onze zwakheid tegemoet komende heeft de Heere ons aan die
conclusie van het redeneerend verstand niet overgelaten, maar ex-
presselijk in zijn heilig Woord ons de zekerheid geschonken: dat met
name de grond van de zaligheid der reeds gezaligden of nog te
zaligen personen, niet buiten, maar zijn wil ligt. Herlees slechts
het majestueuze woord, dat boven dit artikel staat: „Tevoren ver-
ordineerd, door Christus in zich zelven, NAAR HET WELBEHAGEN VAN
ZIJNEN WIL.”

Duidelijk blijkt hieruit alzoo, dat God geen afwachtende houding

aannam, om te zien, hoe het af zou loopen. Noch ook dat het „bedoelen
van zijn wil” in dit opzicht te leur gesteld werd door den „raad
zijns welbehagens.” Maar dat zijn raad en zijn wil één zijn ón het
welbehagen, en dat juist zijn wil, eijjn raad, zijn intentie, zijn be-
doelen de grond van het zalig willen worden in het omgezette en
herborene, wijl verkorene, schepsel is.

Elke poging om tusschen de „uitkomst” en het „goddelijk bedoelen”
ten deze ook maar een stroospièr te willen leggen, is dus als volstrekt
mislukt te beschouwen. De menschelijke wil komt bij deze quaestie
ganschelijk niet in het spel. Met hun onherboren wil verwerpen allen
het rantsoen van Christus, hetzij ze verlorenen of verkorenen zijn.
Het onderscheid ontstaat eerst, waar Gods wil den zondigen wil van
den Christusverwerper in den toeneigenden wil van den herborene
omzet.

175

En vraagt men nu ten slotte: of er dan toeh ook voor ons geen
strijd in deze ‘hoogheilige aangelegenheid overblijft, — dan aarzelen
we geen oogenblik, die vraag toestemmend te beantwoorden.

Er blijft een tegenstrijdigheid. Ben tegenstrijdigheid die ook wij
ons niet onderwinden op te willen lossen. Overmits die oplossing,
buiten het perk van ons denken, in de hoogere zalving van het met
God verzoende zielsbewustzijn ligt.

Ook wij blijven dus ten slotte van twee reeksen gewagen, waarbij
de saâmvalling der oneindig voortgezette termklimming aan ons oog
ontsnapt, en verhelen het zelfs allerminst, dat ook in de Heilige
Schrift die beide reeksen zeer duidelijk aanwijsbaar zijn.

Maar .... en ziehier al het verschil tusschen ons en hen, die ons
zoo schamper en uit de hoogte veroordeelen .... van die tegenstrijdig -
heid is alleen en uitsluitend en eeniglijk sprake, indien ge de ge-
nadezaak eendeels van Gods zij en anderdeels van ’s menschen zij be-
ziet. En niet indien ge, gelijk in het vraagstuk dat hier ons bezig
hield, geheel bij „de zaak aan Gods zij”, blijft.

Dát is, het zij met bescheidenheid gezegd, de onverschoonlijke fout
van: onze tegenstanders, dat ze twee, zoo geheel verschillende dingen,
zoo schromelijk plegen te verwarren.

Als ik de genadezaak van haar zielkundige, van haar anthropolo-
gische, van haar ethische zijde bezie en doorzoek, dán, dit geven we
grif toe, staat men voor de onomstootbare uitingen van het zedelijk-
menschelijk leven, die we ten volle te eerbiedigen hebben; niet mogen
verbloemen; en waaraan we volle recht moeten doen wedervaren. Op
ethisch, anthropologisch of psychologisch gebied overtredend, d. w. z.
als ik de zaak aan ’s menschen kant bezie, dan begin ik natuurlijk
met de werkingen in ’s menschen ziel te onderzoeken en Klim van
daar naar den Heuwige op. En dán, we stemmen het volmondig toe,
is er een tegenstrijdigheid, die men moet erkennen. Dat niet te doen
is óf zich zelf óf de kracht zijner redeneering niet kennen, en doet
in elk geval aan het heilige te kort.

En zoo ook omgekeerd, bezie ik de zaak theologisch, d. w. z. van
Gods kant, dan heb ik onvoorwaardelijk te rekenen met het Wezen
en de eigenschappen en de besluiten en de openbaring Gods, zonder
éénig recht te hebben, dáárop ook maar iets af te dingen. En daal
ik van daar nu tot de menschelijke ziel neder, dan stuit ik, dit
erkennen we even gaaf, wederom op diezelfde tegenstrijdigheid, die
mij ook den geest zou verwarren, indien ik het buigen niet kende
voor het Woord.

Bedoelden onze bestrijders dus in dien zin hun stellen van twee
reeksen, dan zou hier niets op te zeggen zijn.

Maar, eilacen, dat doen ze niet.

Hier toch was geen sprake van het bezien der zaak van twee
kanten; maar uitsluitend van een bezien der zaak van éénzelfden kant.

176

„Van „’s menschen zijde” zijn we geheel afgebleven. De vraag: „of
Jezus naar Gods bedoelen een zaligmakend rantsoen voor allen of
voor de uitverkorenen alleen bracht”, liet immers de zaak gehecl en
uitsluitend aan „Gods zijde”; is een zuiver theologische quaestie; en
heeft met de „zielkundige” verklaring der zaak, d. 1. met haar ethische
ontleding, niets hoegenaamd vandoen.

En zie, terwijl dit nu zoo klaar als de dag is, begingen onze be-
strijders desniëttemin de volstrekt onverklaarbare fout, om van „twee
reeksen” in God zelf te gaan spreken.

Er zou niet iets anders in den mensch en iets anders in God zijn.
Neen, maar iets anders in Gods ééne en iets anders in Gods andere
intentie. Want let wel, zelfs van de tegenstelling tusschen den he-
sluitenden en den bevelenden wil Gods was hier geen sprake. Het
bleef alles in den eirkelloop van het goddelijk hedoelen zich bewegen.

En dáárin ligt dus de zwakheid dier andere broeders, dat ze cen
onderscheid, dat anders zeer zeker moet open blijven, tepas brengen
waar het niet bij hoort. Maar dáárin dan ook de gevaarlijke zij van
hun dwaling, dat ze, op den klank af, tot instemming met hun voor-
geven lieden bewegen, aan wie de bedekte fout van hun betoog ontsnapt.

o, Ja, denkt de lezer dan, „van twee reeksen! ja, dat is ook zoo!”
en ze zien niet in, dat wel die „twee reeksen” waar zijn; maar dat
hier slechts van ééne dier beide reeksen, van het doen en bedoelen
des volheerlijken Gods, gehandeld werd.

DAT DE GENADE PARTICULIER IS.

DEEL VIER.

SCHIJNBARE STRIJD.

L

UITKOMST EN MIDDEL.

En er zeide een tot hem: »Heere, zijn er
ook weinigen, die zalig worden?” En de
Heere zeide tot hem: »Strijd (gij) om in te
gaan door de enge poort. Want velen zullen
zoeken, om in te gaan, maar zullen „det
kunnen !’’ Luk. 13 : 23, 24.

Het eeuwige leven is „den eenigen waarachtigen God te kennen
en zijn zendeling Jezus Christus.”

Bij alle vraag naar heil, naar het heilige, naar waarheid, komt het
er dus voor alle dingen op aan, dat we toch ook niet maar het kleinste
stukje afschilferen van de zuivere gaafheid van de kennisse Gods. In
veel kunt ge dolen zonder dat het u hindert. Maar als ge in de ken-
nisse van het volzalig Wezen en de hoogheerlijke eigenschappen, deug-
den en mogendheden van Jehova, onzen God, feil gaat, dan wreekt
zich dit door een ontreddering van heel uw bewustzijn, door een ver-
minking van uw geestelijke krachten en een opdrogen van de fontein
der genade. Dan verdort uw ziel en teert ge uit.

Vooral bij zoo gewichtige verborgenheid als de dood van het heilig
Godslam en het „bedoelen Gods’ met dat zoenoffer, moesten we dus
allereerst aan hen die „een algemeene genade” voorstaan, in allerlei

vorm de hoog ernstige vraag op het hart binden: „Ziet ge dan niet,

lieve vrienden, hoe ge, aldus leerende, troebel, onzuiver en tegen-
strijdig maakt de kennisse van den levenden God?” Met dat doel
leverden we, wat men oudtijds noemde: een aantooning van de absur-
diteiten waardoor „de algemeene genade” geoordeeld wordt. Toen dat
ten einde was, deden we een beroep op het beter ik van deze tegen-
sprekende broederen, door hun te vragen: „Lieve vrienden, toen ge
veranderd werdt, toen ge uw lieven Heiland vondt, toen ge bidden
leerdet, heeft toen de Heilige Geest u niet innerlijk en waarachtiglijk
betuigd, dat. gij er niets aan toe kondt brengen, er eer fel tegen in
gingt, en dat alles, alles, alles is van Boven?” Daarna gaven we dezen
broederen in overweging zelf eens in te denken, wat ze met hun
nieuwe leer nu toeh wel wonnen, daar immers, ’t zij dan dat zij,
t zij dan dat onze vaderen gelijk hadden, de ervaring toch leert dat
er maar een o, zoo klein percent van de 1400 millioen menschen is,
dat zalig in Jezus afsterft? En toen we hiermeê den weg ons ge-

180

baand hadden tot breeder uiteenzetting, zijn we tot drieërlei overge-
gaan. Vooreerst, om uit geheel de geschiedenis der openbaring en het
‘gansche beloop van de feiten en uitspraken der Heilige Schrift te
doen zien, hoe klaar en duidelijk bij dat alles de genade altijd en
zonder uitzondering een gansch particulier karakter draagt. Dat toon-
den we aan uit den tijd der partriarchen en Mozes, uit de eeuwen
der psalmisten en profeten, uit Jezus’ eigen optreden en uit de schrif-
ten zijner apostelen. Toen dat af was, zijn we er toe overgegaan, om
de bodemlooze, ondoorgrondelijke diepte der goddelijke barmhartigheid
in dit genadewerk, dat aan de wereld bewezen was, in zijn deelen te
ontleden. En nu ten laatste hebben we in de reeks, waarboven stond :
„Uitkomst en goddelijk bedoelen”, de beteekenis van Jezus’ zoendood
voor alle zondaren uiteengezet, in haar samenhang met Gods besluit,
zijn bevel en zijne intentie. Al wat ons nu nog rest, is derhalve, on
enkele tegenbedenkingen onder de oogen te zien, die door nóg niet
overtuigde broeders ons ter oplossing worden aangeboden.

Hen eerste dier bedenkingen is deze: „Indien Christus dan alleen
voor de verkorenen zaligmakend stierf, is dan de mensch, die uit
vrees van te grijpen wat hem niet toekomt, van Jezus op een afstand
blijft, als wereldling voortleeft en zich niet bekeert, niet verontschul-
digd #

Gelijk men terstond inziet, is dit precies dezelfde bedenking, die
altijd tegen „de verkiezing zelve” vernomen wordt. „Is er een ver-
kiezing, dan kom ik er, ook zonder iets te doen, als ik verkoren
ben; en kom ik er, wat ik ook doe, toch niet, indien de verkiezing
mij niet insluit!” Slechts met dit onderscheid, dat diezelfde bedenking
nu bijzonderlijk op den dood Christi wordt toegepast en dus te stui-
tender ons in de ooren der ziel klinkt.

‚Mogen we nu ter beantwoording van die bedenking ons al aan-
stonds de vraag veroorloven: „Lieve vrienden, gelooft ge of gelooft
ge niet, dat het uur van uw dood bij God bepaald is?” Zegt ge
daarop: „neen”’, nu dan spreken we niet verder. Want iemand, die
meende ook maar ééf elle aan zijn leven te kunnen toedoen, zou
daarmeê heel Gods voorzienig wereldbestuur loochenen en dus buiten
de Christelijke levenswereld staan.

Maar zegt ge: „ja”, en erkent ge dus dat God vooruit de dagen;
uren en minuten zelfs van uw aanzijn u heeft toegewogen, en u een
perk in uw levensduur heeft gesteld, dat ge niet kúnt en niet zúlt
overschrijden; dan verzoeken we u toch even-aandachtiglijk en op-
rechtelijk als voor den Kenner der harten te willen antwoorden op
deze vragen: „Als ge in het water valt, waarom plast en slaat ge dan
met de handen en roept de omstanders om hulp aan? Wamt fmmers,
als het uw tijd is, zult ge er toch aan sterven. En indien het uw tijd

181

niet is, dan Kunt ge niet omkomen in het water, al deedt ge er nog
zoo uw best toe! Of ook: als ge op uw wandeling een veld of een
vlakte nadert, waar de artillerie in het vuur exerceert, waarom keert
ge dan op het zien van het roode vlaggetje om? Want immers, is
uw uurtje geslagen, dan kunt ge toch den dood niet ontkomen. En
is uw uurtje er niet, dan zoudt ge niet hínnen getroffen worden, al
snorden de granaten en puntkogels ook vlak om u heen! Of eindelijk:
als er ’s nachts een woestaard in uw huis doordringt en met een op-
geheven mes op uw vrouw of kind wil aanvallen, waarom laat gij
dien man dan niet stil begaan? Want immers, zijn ze aan hun eind-
paal, dan zult gij ze toch niet het leven verlengen, en zijn ze er nog
niet, dan kan die ingeslopen dief hun toch niet het leven verkorten!
Ik zou zeggen, als Gods besluit metterdaad het gevolg heeft om u
werkeloos en lijdelijk te maken, lieve vrienden, waarom bidt ge dan
als uw dokter u zegt, dat uw moeder gevaarlijk ligt? Waarom laat
ge uw kind dan nog den arm afzetten, als de heelmeester zegt, dat
uw kind anders sterft? Waarom neemt ge dan nog medicijn? Waarom
dan nog een leuning aan uw hooge trap gemaakt? Ja, waarom dan
zoo bang voor hongersnood? Gij kunt immers toch niet één enkele
minuut sterven, eer Gods bepaalde tijd dáár is. Zoolang moet ge leven,
en kunt ge door geen zelfmoord zelfs van uw leven afkomen. Waar-
toe dan altijd spijze genomen? Ook zonder eten, niet waar, zou
iemand, die pas over veertig jaar sterven moet, toch die veertig jaar
het leven houden ?”

En op dat zeggen begint ge te glimlachen. Ge vraagt: Kortswijl of
ernst? En ge ziet den vrager half ironisch aan, als om uit zijn oogen
te lezen, of hij heusch nog antwoord op zoo dwaze vraag van u
verlangt.

En neen, eigenlijk behoeven we ook geen antwoord, mits onder
één voorwaarde. Deze namelijk, dat ge vooraf onbewimpeld erkent,
dat de vraag die gij ons voorleidet in uw bedenking precies dezelf:le is.

Of ik op geestelijk of op lichamelijk gebied zeg: „Ik kan niet leven
als God wil dat ik sterf,” en „ik kan niet sterven als God wil dat
ik leef,” — derhalve zal ik maar stil blijven zitten en van het levens-
brood voor mijn lichaam of van het Levensbrood voor mijn ziel af-
blijven, — komt geheel op hetzelfde neêr.

Kwam nu iemand tot u, die u dwingen wilde om te belijden, dat
het uur van uw dood volstrekt niet bij God bepaald is, en daartoe aldus
u aansprak: „Zie, indien dát zoo was, en dat geloof ingang vond,
dat een mensch niets af of toe kon brengen aan zijn dood en het
door Gods besluit vooraf vast stond, of hij op dezen of dien dag zou
sterven al dan niet; indien dat zoo ware, dan zoudt ge geheel de
wereld ongelukkig maken, de menschen zouden zoo maar verdrinken,
als er een spoor aankwam maar doorloopen, met roodvonk op de huid
in den wind gaan wandelen, alle dokters vaarwel zeggen, niet meer

182

in krankte bidden, en zelfs ten leste van het nemen van spijs afzien !
Dus moogt ge die schriklijke leer, dat God ons eindje bepaald heeft,
niet langer prediken!’ — Zeg zelf, mijn broeder, zoudt ge dien raas-
kallenden doctrinair niet stil laten uitpraten, wel vast en zeker over-
tuigd, dat geen enkel vader die zijn kind in het water ziet liggen,
het maar op Gods besluit zal laten verdrinken, en dat, om van waan-
zinnigen en gekken nu niet te spreken, niemand, omdat zijn adem
in Gods hand is, het nemen van spijs er maar aan geeft ?

En als dat nu zoo is, en we achten dat wel niemand ons ten deze
zal weerspreken, dan zouden we wel eens aangetoond willen zien, wat
gij dan nog met uw bedenking vordert. Want indien niemand lijdelijk
er bij zitten of liggen blijft, omdat God alles over zijn lichamelijken
dood of zijn lichamelijk leven bepaald heeft,om wat oorzaak ter wereld
zou hij er dan wel lijdelijk bij neder gaan zitten, indien God alles
bepaald heeft over het leven of den dood van zijn ziel?

In beide gevallen toch staan we voor precies dezelfde tegenstrijdigheid :
Alles; álles; alles tot in het kleinste toe; is bepaald, en — desniet-
temin wordt gij tot een nauwgezet en volijverig gebruik van de mid-
delen geroepen, die met die vooraf bepaalde en onwrikbare uitkomst in
verband staan.

Komt men er nu op, om te weten: waarom de mensch, die weet
dat zijn uurtje door God bepaald is, dan toch zijn hoofd omdraait
als er een kogel fluit, en zich met zijn arm verweert als iemand hem
dreigt met een dolk, — dan ligt het antwoord voor de hand. Immers
een knaap zelfs zou antwoorden: „Dat doe ik vanzelf”; „dat kun je
niet laten’; „dat doet men eer men er om denkt”. En zoo is het
ook. Men eet niet uit berekening en overweging, dat men anders
sterven zou, maar wijl men trek heeft of honger, of ook omdat het
uur van eten daar is. Men gaat uit den weg voor een stootig of
hollend paard, niet uit berekening, dat men anders onder den voet
kan geraken, maar uit een onmiddellijken drang, die wil, zenuwen en
spieren opeens aangrijpt en u opzij dringt. En zoo ook, als uw kind
doodziek neerligt en ge vreest dat het sterven gaat, dan bidt ge niet
uit de berekening: „dat kan ik nu nog eens beproeven”, — maar
uit zielsdrang; uit onmiddellijke behoefte; uit aandrift der liefde en
der gehechtheid aan uw lieveling.

Heel deze bedenking komt dus eenvoudig voort uit het misverstand,
dat ’s menschen handelen in den regel de slotsom van een redeneering
zou zijn. Het is het valsche intellectualisme dat in die tegenrede
spookt. Een drijven op een leer, waar geen geloof aan het leven onder
zit. Ben ijskorst zonder een stroom die haar draagt.

Want heeft men eenmaal ingezien, dat noch in. het lichamelijk noch

Pre Valid
TED

183

in het geestelijk leven redeneeren de drijfveer van ons handelen is,
maar bijna altijd en uitsluitend de innerlijke aandrift,de drang en
de driving, de prikkel en de energie van het leven, dan vervalt
uiteraard deze bedenking geheel. Dan heeft noch het redeneeren vóór
het Besluit eenige de minste kracht om ons van Christus af te houden,
noch het redeneeren tegen het Besluit eenig het minste vermogen om
ons naar Christus uit te drijven, maar hangt de vraag, of we naar
den Christus gaan of niet, er alleen en uitsluitend van af, of er drang,
aandrift, drijving naar den Christus in ons werkt. Is die er, dan tast
ge vanzelf naar het Godslam. En ook: is die er niet, dan grijpt ge
ook niet naar hem, al preekten alle Universalisten het u aan.

Dat is dus de eerste fout in deze tegenwerping, dat men aan de
kracht van een redeneering toeschrijft, wat alleen afhangt van inner-
lijken levensdrang.

Maar er moet nog meer tegen gezegd!

Als mij een been moet afgezet, om mijn leven te behouden, dan
redeneer ik niet uit het besluit dat het uur van mijn dood toch be-
paald is, maar houd mij in, verkloek en verman mij uit de inge-
schapen zucht naar levensbehoud; staande die zucht naar levensbe-
houd voor dat bijzondere geval onder de stellige verklaring van den
arts, dat ik anders weg ben. Hen Christen oordeelt dan, dat die arts hem
het harde bevel, om tot die schrikkelijke amputatie over te gaan, als
orgaan van Hooger wil brengt, en hij geeft zich over, niet uit bereke-
ning, maar uit gehoorzaamheid.

Evenzoo nu is het ook met de amputatie van ons eigen ik in de
bekeering en in het toevlucht nemen tot het bloed Christi. Ook daarbij
heb ik niet te vragen naar noch te rekenen met het Besluit, „dat
wat er van komen zal, toch bepaald is”, maar word stilzitten of
handelen beslist door de vraag: of er zucht naar eeuwig levensbehoud
in de ziel spreekt. Spreekt die er niet, dan wil ik mij het lievè been niet
laten afzetten. Maar spreekt die zucht naar eeuwig levensbehoud wél,
dan grijp ik den Heiland, niet omdat het geen pijn doet, maar on-
danks die pijn, overmits de zielearts in het Woord het mij alzoo
beveelt. Alzoo uit zucht naar zelfbehoud, maar die zucht geleid en
bestuurd niet door uitvorsching van het Besluit, doch door gehoor-
zaamheid aan het Bevel. God beveelt: Gebruik de middelen! — en
dat is de oorzaak en de grond, waarom iemand die leven wil, het
dan ook doet.

Aan welke beide opmerkingen dan ten slotte nog deze derde moet
toegevoegd, t. w. dat de broeders, die met zulk een bedenking te
berde komen, over het Besluit meêspreken, zonder gezonde en genoeg-
zame kennis van dit Besluit te hebben opgedaan.

Hoort men hen toeh over dat „Besluit” redeneeren, dan ontvangt
men den indruk, alsof God de Heere in zijn eeuwig en onverander-
lijk besluit niets dan de witkomst had vastgesteld, en de bepaling

184

omtrent de middelen, waardoor die uitkomst verwerkelijkt moet worden,
eenvoudig open had gelaten.

Dat nu is volstrekt niet zoo. Zelfs is zulk een voorstelling in hooge
mate „Gode onwaardig.”

Hij, de eeuwige God, die in het Raadsbesluit zijns welbehagens die
zielen uitverkoor die zijns zijn en ze schonk aan den Zoon voor den
prijs van zijn bloed, diezelfde God heeft niet slechts het eind, maar
evenzeer elke schrede van den weg bepaald en al de vereischte mid-
delen, in- en uitwendig, verordend om u tot die uitkomst te geleiden.

Komt dus in den naam des Heeren de eisch van zijn Woord tot
een ziel, om de genademiddelen aan te wenden, dan zal de ziele die
God vreest, daar niet met een, ongoddelijke ironie tegenover gaan
staan, maar wetende, dat ook die aanbieding van het middel krach-
tens het Besluit van zijn God tot hem komt, eer met den diepsten
ernst in zichzelf wegzinken, roepende en kermende met al de stemmen
die in zijn hart zich verdringen: „o Mijn God en mijn Heere, maak
mij, ook in dien weg der middelen, meer getrouw |’

IE

NIET BUITEN HUN SCHULD?

Het is God die in ons werkt, beide het
willen en het werken. Fil: 2e ds:

Een tweede bedenking die voor de hand ligt en dan ook telkens
geopperd wordt, luidt ongeveer aldus: „Indien dan Christus in zalig-
makenden zin alleen voor de uitverkorenen gestorven is, worden dan
de verkorenen niet als machines zalig, en komen de verlorenen dan
niet om buiten hun schuld?”

Ook over déze bedenking willen we allerminst heenloopen, want ze
raakt onze teederste belangen en staat met de heiligste drijfveeren in
verband. Elk rechtschapen hart gevoelt, dat de zaligheid ons niet als
gesmolten goud in de ziel kan worden uitgegoten, en elke rechtvaar-
dige van zin tast onmiddellijk, dat het verloren gaan van een schepsel
niet anders mag of kan plaats hebben, dan om zijn schuld.

Niet uit zucht tot betweterij, maar wel terdege uit drang van zede-
lijken ernst kan derhalve de vraag voortkomen: Indien dan de inten-
tie van Christus in zijn sterven bepaald heeft: „Mijn dood is rant-
soen voor dezen en dien wel; maar voor die anderen iet”, dan kan,
wie ingesloten is, ook aan de genade niet ontkomen, en wie uitge-
sloten is, ook aan de genade niet raken. Wie er komt, wordt er dan

185

ingedragen. Wie er buiten blijft, kan er dan niets aan doen. En
niets dan een hoogere noodwendigheid is het alzoo, die uw weg óf
in den hemel doet uitkomen, óf doet uitloopen op de hel.

Dit, men verhele noch verbloeme het zich, is het zeer krasse con-
flict, waarin de overweging van den heilsweg ons met het bestel en
de souvereiniteit Gods brengt.

Die tegenstelling is niet verzonnen of er voor uitgedacht, maar
bestaat voor ons oordeel inderdaad. Van Gods doen op ’s menschen
doen is de overgang voor ons denken steeds ondoorzoekelijk, ondoor-
grondelijk en te bovengaande ons begrip.

We beginnen dus met de onbewimpelde erkentenis, dat ook wij er
van verre niet aan denken, deze tegenstrijdigheid gansch en al te
doen verdwijnen, en dat we slechts rusten in het Woord. Maar ná dat
op den voorgrond te hebben geplaatst, willen we dan toch in dier
voege op deze bedenking antwoorden, dat ze niemand meer af behoeft
te houden van wat dat Woord ons heeft geopenbaard.

En dan doen we in de eerste plaats opmerken, dat de verwerpers
van de particuliere genade op hun beurt nu wel den mensch tot zijn
recht laten komen, maar om te kort te doen aan het recht Gods. Zij
toch gingen reeds zoo ver, dat zelfs in Met Oosten kon gedrukt
worden: „God heeft zijn alwetendheid beperkt.” Om de zedelijke eigen-
schappen in den mensch ongeschonden te handhaven, geeft men dus-
doende een deel van de wezenseigenschappen van den levenden God
prijs. Waartegen we ons nu toch de vraag zouden veroorloven: Indien
ge dan ’s menschen doen en Gods doen in het werk der zaligheid
niet rijmen kunt, en ge op dien grond óf van den mensch óf van
God iets meent te moeten afnemen, zou het dan voor den mensch
niet ootmoediger, niet passender, niet veiliger wezen, liever zichzelf
op te geven, dan ook maar in het allergeringste iets af te dingen op
de ongeschondenheid van het wezen en de eigenschappen Gods? En
waar u dat reeds in het algemeen raadzaam zou voorkomen, wordt
dit dan niet nog veel strenger plicht, indien er geen sprake meer is
van ’s menschen ongeschondenheid, maar van het doen van een zon-
daar, d. i. van een menschelijk wezen, dat niet gaaf noch onge-
schonden meer is?

Dit toch leidt er toe, om als er óf van onze zij, óf van Gods zij,
iets moet worden prijsgegeven, den man die God vreest steeds te
doen nBigen, om liever zélf alles te laten varen, dan ook maar iets
te ontnemen aan de volle en ongeschonden Majesteit van zijn God.

Ten tweede zouden we den broeders, die zich door de hier besproken
tegenwerping gedrukt gevoelen, toeh eens met ernst vragen willen,

186

of ze voor hetzelfde mysterie dan niet op elk gebied des levens staan ?
En of ze dan ooit op eenig ander gebied met diezelfde tegenwerping
te berde kwamen? Een hond is een nog veel, veel lager wezen dan
een zondig mensch. Van zedelijk leven is er bij dien hond, in den
door u gemeenden zin, zelfs nooit sprake. Ja die hond is in nog veel
sterker zin, dan dit bij een mensch ooit bedoeld kan zijn, een louter
door instinct en lust gedreven machine. Maar mogen we nu vragen:
Zijt gij dáárom nu onrechtvaardig, wreed en onbarmhartig, indien die
hond uw kind bijt, dat ge hem dan slaat? En komt het dan ooit in
u op, om te zeggen: Slaan mág ik dat beest niet, want zoo’n dier
kan er toch niets aan doen! — Wat is, om een ander voorbeeld te
nemen, wonderbaarder en raadselachtiger dan de mysterieuze wijze
waarop God Almachtig een menschelijk wezen in den moederschoot
schept? Kan er ooit een mensch geboren worden, die er niet had
moeten zijn? Kan er ooit een niet komen, die er naar Gods bestel
had moeten wezen? En dacht ge er daarom nu ooit aan, om de eer-
en plichtvergetene boeleerster vrij van schuld te spreken op haar
zeggen: „Dat kind moest immers toch geboren worden; want alle
geboorte van een mensch komt van God!” Of, om hierop te
komen, klemt ge soms uw lippen toe, als er bij den aanvang van
den dienst gezongen wordt: „Geen ding geschiedt er ooit gewisser,
dan ’t hoog bevel uit ’s Heeren mond”? Of ook als ge dat wél hebt
meêgezongen, zingt ge dan daarom niet meê als de gemeente straks
ten besluite zingt: „Heer, wil mijn gebeden hooren !”

En indien wel, merkt ge dan niet, dat precies dezelfde bedenking
bij dit heilig werk geen de minste vat op u heeft?

Och, ook hier is de zaak maar weer, dat we leven en denken ver-
warren en ons altijd inbeelden, dat ons handelen door ons denken
veroorzaakt wordt. En dat nu juist is móet zoo. In negentig van de
honderd gevallen is ons handelen het gevolg van aandrift, zielsdrang,
wilsneiging, en slechts bij hooge uitzondering is, zonder dien drang,
louter ons denken prikkel tot onze daad geweest. Wordt dus Gods
Albestuur bezongen, dan zingen we meê, omdat onze ziel als vanzelf
tot dien lof gedreven wordt; en gaat het straks op bidden, dan bidden
we, omdat, naast dien drang tot loven, even stellig in diezelfde ziel
de aandrift werkt tot het gebed.

Maar hiermeê is op verre na nog niet álles gezegd wat tegen deze
telkens herhaalde bedenking valt in te brengen.

Of hoe, als een machine zou een zondaar gezaligd worden? Maar
wat is dit meer dan een woord, een klank, waarbij men niet nadenkt?
Een machine toch is een uit verschillende deelen saämgesteld werk-
tuig, dat door een kracht van buiten in beweging wordt gebracht en
dan snijdt of zaagt of boort, al naar het een machine is. Hier daaren-

187

tegen is sprake van een zondaar, die door een werking Gods zóó
wordt omgezet, dat er een kind Gods uit komt. Die heele vergelijking
met een machine houdt dus geen steek. Want in een machine wordt
niets in zijn tegendeel omgezet, maar blijft alles gelijk het was. Om
iets te zeggen dat hout snijdt, zal men dus niet meer van „een
machine’ moeten spreken, maar van „een onbewust iets,” en dan
zeggen moeten: „Indien het met de zaligheid aldus toegaat, dan worden
de uitverkorenen ‘ook met uitwendig geweld tot hun zaligheid bewerkt,
gelijk de werkman doet met een onbewust ding, een blok hout, een
leemklomp ot een stuk was.

En zóó voorgesteld, dan is toch heusch wel in te zien, dat deze
gansche bedenking, wat dát betreft, in het water valt. Want ieder die
veranderd werd en zich dientengevolge bekeerde, weet bij eigen er-
varing zeer goed, dat het met zijn ziel volstrekt niet-als met een blok
of stok is toegegaan. Maar dat er op hem gewerkt is door het Woord,
en dat hij tegen dat Woord heeft ingeworsteld; en dat die worsteling
allengs verdiept is tot in het binnenste van zijn wezen; en dat hij
ten slotte wel terdege met zijn wil en met zijn volle bewustheid ge-
zegd heeft: „Ga weg van mij, verleider, voor Jezus in mijn hart!”

Wel terdege heeft dus in het werk der bekeering de wil van den
mensch gewild, en het bewustzijn van den mensch het geweten, en
de zin van den mensch er naar getrokken, en de persoon van den
mensch zich zelven overgegeven; en ieder die het anders leert, is een
leeraar die bij ons niet thuis hoort, overmits hij inleert tegen de
Schrift.

Dwaasheid is het dus, een onbekeerde te vermanen, dat hij wel
eens na mag denken, of hij wel een uitverkorene is. Wie predikt,
heeft het Woord te prediken, heeft door dat Woord den wil van den
mensch aan te spreken, zijn persoon aan te grijpen, zijn bewustzijn
wakker te schudden, moet i. e. w. werken van buiten naar binnen toe.

En eerst als men nu verder onderzoekt en vraagt: „Maar lieve
vriend, hoe ging het nu bij u toe, dat gij die eerst niet woudt, nu
eindelijk wel wildet; die er eerst niets van kondt vatten, en nu wel
met uw bewustzijn ingingt; en die eerst met uw persoon er u buiten
hieldt, er nu met heel uw persoon ingingt?®’ — eerst dan komt die
diepere gedachte aan de orde, die ons belijden doet: „Mijn broeder,
dat deed ik niet en mijn wil zelf niet, maar uit de diepte van den
haard mijns gemoeds welde een stroom van kracht op, die ik vroeger
nooit gemerkt had, maar nu opeens als een vuur in mijn beenderen
voelde; en die kracht boog mijn wil over, zette mijn bewustzijn om
en maakte van mijn persoon een ander mensch.

En vraagt men nu al verder: „Vanwaar kwam in de diepte van
uw gemoed opeens die geheimzinnige, vroeger ongekende kracht?” —
dan zal een oprechte van ziel antwoorden: „Dat weet ik niet; alleen
dit weet ik, dat ik er die kracht niet indroeg, en dat geen ander,

188

mensch er zoo diep van binnen bij mijn hart bij kon!” En eerst,
als dan Gods Woord wordt opgeslagen, en hij daar hoort lezen van
een „wederbaring die God aan de ziel door zijn Woord, onder de
bevruchting des Geestes ondergaan doet”, eerst dan komt hij tot de
belijdenis: „Zóó, ja zóó is het ook in mij tot stand gekomen. Gods
Woord verklaart mij, wat in mijn hart is geschied !”

Wat nu zúlk een zielservaring met het gladschaven van een stuk
hout of het pletten van een blok ijzer te doen heeft, zij ter beoor-
deeling gelaten aan wie geestelijk deze dingen onderscheiden kan. Wij
voor ons verklaren met allen ernst van „de machine” niets meer te
bespeuren.

„Maar dan nu de anderen toch, zoo hoort men den tegenstander
invallen, die anderen die gaan dan toch verloren buiten hun schuld!
Want al wilden ze, dun Konden ze toch niet zalig worden. Immers
Jezus stierf voor zondaren, maar zonder intentie van redding voor
hen

Op die tegenbedenking zouden we liefst met het verzoek antwoorden,
om ons eens één enkel persoon aan te wijzen, die door Jezus’ zoen-
dood had willen gered worden en van het heil was uitgesloten.

Want dát en dát alleen is toch eigenlijk de vreeslijke gedachte, die
bij het opkomen van deze bedenking als een torment zich op de ziel
werpt.

Men stelt zich dan duizenden bij duizenden voor, die, walgende
van hun zonden, met oprecht berouw tot Jezus hun toevlucht nemen
en zich met zuchten en tranen voor hem nederwerpen, hem aan-
roepende: „Heere Jezus, wees ons genadig!” — en dat Jezus dan
antwoordt: „Het doet mij leed, maar er is niets voor u aan te doen.
Gij zijt niet onder de uitverkorenen. Dus idg ik u niet redden !”

En natuurlijk, die gedachte is zoo onuitsprekelijk heiligschennend
en rechtstreeks indruischend tegen de eere en de heerlijkheid van
Gods barmhartigheden, dat ook wij geen oogenblik aarzelen, om het
zoo stellig mogelijk uit te spreken: „Indien dát er in zit, dan is die
leer gansch goddeloos.”

Maar wel zeer verre van daarmeê de zaak als uitgemaakt te be-
schouwen, beschuldigen we veeleer onze tegenstanders, dat ze aldus
sprekende, een bezwaar voorwenden, waarvoor hun elke grond en
waartoe hun elk recht ontbreekt. Immers, zulk een bedenking kan
alleen op feiten steunen. Op het feit van personen, die met oprecht
berouw Jezus als hun Zaligmaker hebben willen aannemen, en door
Jezus, op grond van het besluit der verkiezing, zouden zijn afgewezen.
En overmits hier nu niemand ooit iets zekers van zeggen kan (voor-
eerst wijl niemand in eens anders hart kan lezen, om te weten of
zijn berouw oprecht is; en ten andere, naardien eerst de eeuwigheid

189

openbaren zal wie verloren en wie behouden zijn); zoo handelen zij
metterdaad met een ongeoorloofde vermetelheid, die op een bloot gissen
af, zulk een monstrueuze zaak aan hun broederen toedichten.

Dat toch in de voorstelling der waarheid naar de Heilige Schrift
deze gansche onderstelde mogelijkheid van „iemand die Jezus wou
aannemen als Zaligmaker, maar om de verkiezing niet kon,” zelfs
volstrekt niet denkbaar is, springt immers klaar als de dag in het oog.

Die Heilige Schriften toch onderwijzen ons, dat iemand die niet
wedergeboren is zelfs niet ziet dat er een Koninkrijk is, en dat niet
alleen het werken, maar ook het willen in ons gewrocht wordt door
den Heere onzen God! Zonder wedergeboren te zijn kán men dus
niet willen. Ieder die wil, is wedergeboren. Willen zalig worden en
van zijn zaligheid zeker zijn, gaan dan altijd saâm.

En komt men nu op de laatste moeilijkheid, op de vraag namelijk :
of het dan mijn schuld is, als ik verloren ga, tengevolge van een
zonde waarin mijn moeder mij ontvangen heeft en een ongerechtig-
heid, waarin ik geboren ben? zoo willen we ook hier onze beschul-
digers liefst met een beroep op hun eigen doen beantwoorden.

En zoo leggen we hun dan deze wedervraag voor: „Als er een
moord gepleegd wordt, is dat dan bij dien moordenaar niet ook een
gevolg van een geërfde zonde, verergerd door de kwade inwerkselen
van zonde die weer anderen geërfd hadden? Zou die moordenaar wel
ooit menschenbloed hebben vergoten, indien hij rein geboren ware?
En is het dan zijn schuld, wat slechts een uitvloeisel was van een
kwaad, waarmeê hij ter wereld kwam zonder het te weten ?”

Waarom werd die man een moordenaar en gij niet?

Ge spreekt van opvoeding, slecht gezelschap! Maar is het dan de
schuld van dien man, dat hij zulke slechte ouders had, en in zulk
een. goddeloozen kring opgroeide?

En toch... toch... eischt ge dat de rechter zulk een moordenaar
straffen zal met den dood! Dus niet tot zijn verbetering! Maar om
de gerechtigheid! Als schuldige!

o, Gij, die uw God van onrecht woudt beschuldigen, hoe pleit ge
nu uzelven vrij?

En kúnt ge dat nu niet en antwoordt ge: „Ja, ik doorzie wel niet,
hoe dat die man zijn schuld is; ik kan het niet uitleggen; soms zou
ik zelfs zeggen: „Het is zijn schuld nget;” — maar dan komt toch
krachtig en beslist het zedelijk bewustzijn er weer tegen op en zegt:
Erfzonde of geen erfzonde, maar dat dooden van zijn evenmensch
maakt hem des doods schuldig!” — mijn broeder, mag ik u dan in
stillen ernst vragen: „Waarom antwoordt ge dan datzelfde niet, als
er sprake is van de eeuwige doodstraf als schuldige voor God te
ondergaan, meê als gevolg van ons geboren zijn -in zonde?

190

En het is dan ook waarlijk niet om de moeilijkheid op te lossen,

maar alleen ter vingerwijzing naar beter inzicht, dat we onzen lezers

afvragen, of ze er ooit over hebben nagedacht, waar eens ’s menschen
wil begint! of die wil ook dieper liggende wortelen heeft?

En of het aan iemand, ook maar aan den wijste onder ons, gegeven
is, om uit te maken, tot hoever de vezelen van die wortelen, en dus
toch altijd nog de levenskracht van onzen wil, tot in het verleden
van ons aanzijn terugwerkt? 2

Te zeggen toch: „Mijn wil begint eerst als ik weet wat ik doe!’
zou al te poorterachtig geoordeeld zijn Met zúlk een oppervlakkig
gekeuvel scheept ge „Gods kinderen die zijn Woord kennen” niet
meer af.

MT.

SLECHTS WEINIGEN.

Hij kan zich zelven niet verloochenen.
2 Tim, 20

Reeds meermalen lieten we het plan doorschemeren, om als aan-
vulling van de „particuliere genade” later opzettelijk de Verbondsleer
ter sprake te brengen. Zonder de leer der Verbonden toch is de leer
eener op bepaalde personen gerichte genade gansch onprofijtelijk; en
het is juist door de Verbondsleer dat tal van bedenkingen, die ge-
meenlijk tegen een particulier bedoelde genade worden ingebracht,
heur ongezochte weerlegging vinden. Toch schijnt het niet geheel
overbodig, dit nogmaals te herinneren. Althans onder de vele beden-
kingen, die men zoo vriendelijk is ons van meer dan eenen kant, aldoor
toe te zenden, komen er telkens voor, die we eerst dán, als we aan
de Verbondsleer toe zijn, bespreken kunnen. Zoo b.v. om er slechts
één enkele te noemen: Het bezwaar ontleend aan het Doopsformulier.

Bescheidenlijk moeten we dezen belangstellenden broederen dus ver-
zoeken, ons voor de oplossing van veel, dat hen drukt, wel uitstel te
willen gunnen, tot we aan de Verbonden toe zijn. Thans bespreken
we uitsluitend de rechtstreeks tegen de hoofdzaak opkomende beden-
kingen, en kunnen dus reeds in een volgend artikel tot het bespreken
van de bepaaldelijk tegen ons ingebrachte Schriftuitspraken overgaan,
na voor ditmaal nog deze ééne overgeblevene bedenking onder de
oogen te hebben gezien: „of er dan namelijk, indien God er meer-
deren of ook allen had kunnen zaligen, toch geen wreedaardige wil-
lekeur in God gesteld wordt, bijaldien men leert, dat Hij er slechts
weinigen zaligen wilde 2?

p | RAE ú
7 ln
N ide
Kik 17
de 8’
ef
Í

191

Zoo toch klaagt men metterdaad tegen de particulier bedoelde ge-
nade, en heeft daarbij onvoorwaardelijk het getuigenis der consciëntie
en de inspraak van het hart op zijn hand.

Want ja, dát stemmen we van heeler harte en gansch onvoor-
waardelijk toe: afschuwelijker en smadelijker kan er aangaande het
hooge en eeuwige Wezen niets geleeraard worden, dan door het voor
te stellen, alsof God de Heere „precies evengoed” en „met hetzelfde
gemak” en dat het Hem hoogstens een woord had hoeven te kosten,
ook die andere duizendtallen van millioenen, die nu verworpen zijn,
voor eeuwig deelgenooten had kunnen maken dierzelf de gelukzaligheid,
die thans aan zijn kinderen is beschoren. |

Men stelt het zich dan voor, alsof God de Heere die gansche massa
van ongelukkige, en vooral beklagenswaardige, slachtoffers voor zich
had zien liggen, en het nu in zijn macht had gehad om met één opheffen
van zijn goddelijken vinger, met één bewegen van zijn goddelijke
lippen, die eindelooze myriaden gelukkig te maken; maar dat de
Heere nu, het zij met eerbied gezegd, uit niets dan een gril, gedreven
door een goddelijke luim, nu zoo bij zichzelven gedacht had: „Neen
dat doe ik niet. Die anderen wil ik nu eens „iet helpen. Die moeten,
om mijn strengheid te doen uitkomen, nu maar voor eeuwig verloren
gaan.” En alsof de Heere onze God, toen, zoo op goed geluk af, zijn
oog op dezen en op dien had laten vallen, zoodat zij, op wie dan
toevallig dat goddelijk oog viel, deswege en daardoor voor eeuwig
waren verkoren.

Een schrikkelijke voorstelling, die we geen oogenblik aarzelen als
gansch en al Gode-onwaardig en Godes eere beleedigend op zijde te
schuiven en te verwerpen. Want dat zou dan zijn, men vergeve ons
de vergelijking, alsof iemand een vesting bestormd hebbende, wel alle
inwoners kon laten leven, maar nu dacht: „Neen, ik maak ze liever
allen dood, en zal er hoogstens een stuk of tien, twaalf uitkippen en
als zeldzaamheden naar mijn land zenden” Of ook, alsof iemand, er
op aan komende loopen, dat er twintig menschen tegelijk in het
water liggen en ze wel allen er had kunnen uithalen, tot zichzelven zegt:
„Neen, ik zal ze liever op enkelen na allen laten verdrinken en mijn
reddingskoord alleen toewerpen aan dezen en aan dien!” Oft erger
nog, dat iemand, ziende dat er brand in een krankzinnigengesticht
is uitgebroken, en den sleutel in handen hebbende, waarmeê hij alle
cellen en kamers ontsluiten kon, aldus bij zichzelven overlegt: „Weet
ge wat ik doen zal? Ik zal cel 3 en 7 en ll en 31 open maken,
maar al die anderen die wil ik nu eens; wijl ik het zoo goedvind;
in hun vertwijfelenden doodsangst laten verbranden”

Zie, tegen zulk een voorstelling revolteert het menschelijk gemoed !
Stond er onder menschen zulk een gewetenlooze en hardvochtige tiran
op, men zou hem onder aller zedelijke veroordeeling laten bezwijken
en juichen als hem de hand der gerechtigheid trof.

192

En dat zou men Gode dan toedichten!

Gode toedichten in naam van diezelfde Schrift, die het ter eere
van Job vermeldt: „In alle deze dichtte Job Gode niets ongerijmds
toe !°°

Neen waarlijk, bij al wat heilig is en liefelijk en wél luidt, zóó is
onze trouwe Vader, die in de hemelen is, miet.

Zeer vergist men zich dan ook, indien men zich inbeeldt, dat de
kerk van Christus ooit zoo iets zou geleerd hebben, en zich dáártoe
op de belijdenis van zijn „vrijmacht” en het „welbehagen zijns willens”
beroept.

o, Zeer zeker, op het gezag en het voetspoor van den heiligen
apostel Paulus heeft de kerk steeds beleden, dat de pottenbakker macht
heeft over het leem en dat de verkiezinge Gods even vrij en ona/-
hankelijk was als zijn barmhartigheid ongehouden. Maar deswege te
beweren, dat er in God ooit willekeur, en in die willekeur de schrik-
kelijkste wreedheid, zou geweest zijn, dát leerde de kerk met haar
belijdenis van Gods welbehagen noost.

Twee dingen hield ze steeds met hand en tand vast, waarvan ook
wij geen haarbreed afgaan, t. w. lo. dat de zondaar op redding geen
schijn zelfs van recht heeft; en ?2o. dat de oorzaak waardoor de ééne
wel, de andere niet verkoren is, niet ligt in eenig onderscheid van
mindere verdoemelijkheid voor God.

Van die twee mogen we niet afgaan.

De- mensch heeft als zondaar geen het minste recht op redding,
maar, omgekeerd, God heeft recht er op, dat de zondaar eeuwig straf
lide. Van recht tegenover God kan er uitsluitend door een verbond
sprake komen. Imdien God eerst rechten aan zijn schepsel verleent,
dán geeft het zulk een ook recht. Eer niet, maar dan ook gewisselijk.
En in zulk een zin spraken de ouden zelfs van een recht van den
duivel op de zielen der menschen, die hij verleid had. Maar naardien
de mensch, zondaar geworden zijnde, al deze verleende en geschonken
rechten weer verloren heeft, zoo staat hij alsnu gansch rechteloos
tegenover den Eeuwige, en staat die eeuwige God tegenover hem met
het volle recht, dat de zondaar de straf onderga, waarmeê het vallen
in zonden door Hem bedreïgd was.

Heel dat denkbeeld, alsof God de Heere jegens de arme zondaren,
omdat ze zoo ongelukkig er aan toe zijn, tot het oefeien van barm-
hartigheid ook maar eenigszins zou gehouden zijn, moet dus met alle
kracht bestreden en uit onze overleggingen uitgebannen. Want dát
denkbeeld #s valsch. Het komt ons zelfs niet toe, het in ons op te
laten komen. Het voet te geven, Is zonde.

De kerk van Christus lichtte ons dus uitnemend voor, toen ze
“met wortel en tak dat spinsel van valsche inbeeldingen wegvaagde,

193

en scherp en kras tegen dat gepraetendeerde recht de vrijmacht van
Gods verkiezing overplaatste.

En niet minder moet nadruk gelegd op het tweede punt: De keus
tusschen verlorenen en verkorenen richt zich niet naar eenige mindere
verdoemelijkheid of meerdere godvruchtigheid der zondaren.

„Allen hebben gezondigd, en derven de heerlijkheid Gods; en is
geen onderscheid,” Er zijn, voor het Besluit, niet zondaren van een
lichter en van zwaarder soort. Ook niet zondaren met „nog eenig
vermogen” ten goede en anderen die tot dit goede ganschelijk geen
vermogen meer hebben. Er zijn niet „erg goddelooze” en andere „nog
al lieve” menschen. Noch ook is in den één neiging tot, en in den
ander af keer van geloof. Maar allen zonder onderscheid zijn principieel
even slecht, even ver afgekeerd, even onwillig, even ongeloovig, even
goddeloos.

Zoo menschen onder elkaâr, ja, die mogen en moeten zeer zeker
zulke onderscheidingen onder elkaâr maken, naar gelang het kwaad
bij den één meer uitbotte, bij den ander meer beteugeld bleef. Zoo
ziet elkeen, dat er verschil is in zijn kinderen. Een verschil onder
zijn vrienden, een verschil onder zijn broeders en zusters. Dat kan
en mag niet weggecijferd. Maar omdat van een linie soldaten slechts
twee of drie geweren werden afgeschoten, zijn daarom de andere niet
geladen? En omdat er op de oppervlakte verschil is, is er daarom
geen gelijkheid op den bodem? Ein die bodem, die grond der dingen,
is dát niet het éénige, waar God meê rekent en Gods heilig oog op
ziet ?

Hoe men het dus ook wende of keere, er mag noch kan derhalve
ooit. iets, ook maar in het allerminste op afgedongen, „in mindere
verdoemelijkheid of meerdere godvruchtigheid van den één boven den
ander ligt de grond der verkiezing uit, nooit, nònumner.”

Maar, omdat we deze beide punten streng en onverbiddelijk vust-
houden, volgt daar nu uit, dat het dus pure willekeur in God zou
zijn 2”

Gun ons een voorbeeld.

De hovenier vindt in zijn boomgaard een hoogopgschoten, breed-
getakten, maar wilden boom. Nu komt het voornemen in hem op,
om dien boom tam te maken. Daarvoor moet die boom geënt worden.
Maar hoe gaat hij daarbij nu te werk? Er zitten aan dien boom
misschien wel twintig takken en aan elken tak honderd twijgen. Snijdt
hij nu van elk dezer twee duizend twijgjes het kopje af, om het hout
alsnu te splijten en er het spietje in te schuiven? Och neen, ge weet
beter. Met zaag of snoeimes zal hij integendeel bijna al die twijgjes
eerst wegsnijden, om hoogstens drie à vijf loten over te houden,

Iv 13

194

en alleen in die vijf of drie loten ent hij nu het tamme hout.

Waarom ?

Lag dat aan die takjes? Was het ééne takje boven het andere voor-
treffelijk ? Had de tuinier niet, desnoods, indien men hem slechts tijd
liet, twijgje voor twijgje kunnen aftoppen, insnijden, enten, met harst
bestrijken en omwoelen ?

En toch deed hij het niet, en verwierp hij de meeste, om slechts
die enkele twijgjes uit te kiezen!

Uit willekeur !

Och neen, ganschelijk niet, maar alleen wijl er, geheel buiten den
aard van die takjes om, een hoogere levenswet voor dien boom be-
stond, die ten gevolge had, dat het zoo moest en niet anders kon.

En nu weten we wel, dit is slechts een voorbeeld. Een voorbeeld,
dat bij vergelijking met goddelijke dingen, altijd slechts ten deele
opgaat. Maar heldert het toch niet eenigermate ons bedoelen op?

Nooit, nergens zien we God Almachtig in de natuur of in de ge-
schiedenis of in de openbaring anders handelen, dan naar vaste
ordinantiën. Wat geschiedt, moet alzoo geschieden. Er gebeurt niets
bij toeval. Voor alle dingen is een wet. Die wet, die ordinantie is
de regel dien God de Heere aan al het geschapene ten richtsnoer
stelt. Een baan voor elke star. Voor elke zon haar eigen spoor. De
zee haar perk dat ze niet zal overschrijden. Aan alles zijn eigen
levenswet ingeschapen. En alles, hetzij naar boven, hetzij naar de
diepte, zich bewegende, niet naar het gevalt, maar naar het besteld
is door Hem, wiens het bestel is van álle ding dat bestaat.

In die belijdenis rust heel het Godsbestuur. Zonder dit is er geen
Voorzienigheid. Een chaos hebt ge nog, als ge dit vallen laat, maar
een wereld niet meer. En het is juist in dat schoon en heerlijk in
elkaär vatten van al deze onderscheidene ordinantiën, die, op elk
bied verschillend, toch één schoon geheel vormen, dat de Heilige
Geest ons in Psalm 119 b. v. de majesteit en de wijsheid van Gods
wet bewonderen doet en aanbidden.

Maar hoe wilt ge u nu een God denken, in wiens een het
alles regel zou zijn en die zelf in zijn doen het toonbeeld van wille-
keur en ordeloosheid zou wezen ? |

Vandaar dus het omgekeerd steeds belijden door Jezus’ kerk van
Gods Besluit, van zijn Raad, en het Bestel zijns welbehagens.

Maar, en hier lette men nu op, van een Bestel dat door zijn wil
saämhangt met het eigen Wezen Gods. Én gelijk er nu vaste wetten
zijn in de schepping, vaste wetten in alle ereatuurlijk leven, zoo zijn
er ook’ en in nog veel hooger zin, vaste wetten in het Wezen Gods
zelf, waar die ordinantiën in het geschapene hoogstens de flauwe
afschaduwing van zijn.

God kan dus niet „zoo maar alles” doen. Hij kan, ja, alles doen
wat Hij wil. Maar dat is dáárom alleen zoo, omdat God, heilig zijnde,

195

nooit iets anders willen kan, dan datgeen wat overeenkomt met zijn
natuur en Wezen.
‚_ Ten leste is dus dat Wezen Gods de grondslag van alle ding. Dat

Wezen Gods nu is, zooals het is. Dat buigt niet in en wijkt niet
uit. Dat is eeuwig wat het is. Jehovah! „Ik zal zijn die lk zijn zal”
De Heere onze God!

Dat Wezen Gods is dus wel terdege aan zichzelf gebonden. „Hij
kan zichzelf niet verloochenen,” geldt ook van den Drieëenigen God.
Aan dat Wezen Gods nu is onlosmakelijk en naar vaste wetten zijn
wil vastgelegd. Op dien wil rust zijn besluit. En dat besluit wordt
uitgevoerd met middelen, die wederom gebonden zijn aan vaste ordi-
nantiën; welke ordinantiën weer op dienzelfden bodem van het Wezen
Gods rusten, waaruit meê die Wil opkwam, die zich stereotypeerde in
zijn Besluit.

Er is dus niets hoegenaamd van aan, dat er in het Besluit ook
maar een schijn of schaduw van willekeur bestaan zou of ook maar
een zweem van toeval zou heerschen.

Alles gaat zooals het moet, in de vaststelling zoowel als bij de uit-
voering van Gods Raadsbesluiten. En dus zijn we, op grond der
kennisse die ons het Woord aangaande het eeuwige Wezen schenkt,
gewis, dat de zonde zoo allerschrikkelijkst en ontzettend is, dat God
de Heere tegenover haar ontzaglijke nawerkingen en doorwerkingen,
uitverkoor en ten leven brengt allen en een iegelijk, die Hij uitver-
kiezen en ten leven brengen kon, en dat alleen zij verworpen en ge-
laten zijn in hun verderf, die verloren gaan moesten.

Vast op den voorgrond stellende, dat Gods genade ganschelijk
ongehouden was, en de verkiezing niet plaats had uit eenige de
minste aanmerking van eenige onzer verdiensten of ook voorgezien
geloof, of ook mindere boosaardigheid of ook lagere verdoemelijkheid,
aarzelen we alzoo geen oogenblik uit te spreken, dat desniettemin
ook bij de verkiezing alle willekeur en toeval moet uitgebannen, en
ook hierbij dus te denken is aan een, ons volstrekt onbekenden regel
of oorzaak, die uit het Goddelijk Wezen voortvloeide, en in verband
met de schrikkelijkheid der zonde, den wil Gods óók bij het verkiezen
en verwerpen, van alle ordeloosheid of schijn zelfs van wreedheid
vrij hield.

Ër gaat er geen verloren die kon behouden worden. Die overtuiging
geven we nimmer prijs.

Fm vraagt men: of dan toch God zelf niet de menschheid zoo en
alzoo geschapen had? — dan antwoorden we gerustelijk: „God heeft
de menschheid niet anders kúnnen scheppen dan Hij ze schiep. Het
scheppen van een mensch naar Gods beeld bracht op zich zelf de
iijslijke ontzettendheid van al deze gebeurlijkheden met zich!”

En dringt men dan nog verder door en zegt men: „Waarom dan
menschen geschapen?” of „waarom dan geen lager menschensoort

196

geschapen, dat minder ontzettende iijslijkheid in zijn schoot ver-
borg’, — zie dan is met die vraag de grens bereikt, waar we niet
overheen kunnen. Want ook dan kunnen we nog wel antwoorden:
„Dit eischte Gods Wezen, d. w. z.: Wijl God God was, kon en moest
dat alzoo”. Maar met op het Wezen Gods te komen, is de hand ons
dan ook op den mond gelegd. „Wie zijt gij dat ge tegen God ant-
woorden, zoudt!” Of zijn hier nu niet juist die „onnaspeurlijke
diepten” en die wegen die „ondoorzoekelijk” zijn?

IV:

VOOR „ALLEN”.

En hij is voer allen gestorven.
2 Cor. 5 15.

We komen thans aan den „schijnbaren strijd”, dien men in de
Schrift zelve meent ontdekt te hebben. Want al geeft men ons dan
toe, dat er uitdrukkelijk staat: „Velen zijn geroepen en weinigen uit-
verkoren”, zoo vraagt men ons toch op onze beurt, of er niet even-
goed, óók dit vlak tegenovergestelde staat: „En hij is voor allen ge-
storven”’?

Dit nu geven we natuurlijk terstond, voetstoots en zonder een
oogenblik bedenkens toe. En toe evenzeer, dat er in gelijken zin ook
elders geschreven staat: „De Heere heeft ons aller ongerechtigheid
op hem doen aanloopen”’ (Jes. 58 : 6); „Door ééne rechtvaardigheid komt
de genade over alle menschen tot rechtvaardigmaking des levens”
(Rom. 5 : 18); „Die ook zijn eigen Zoon niet heeft gespaard, maar
heeft hem woor ons allen overgegeven” (Rom. 18 : 82); „Want gelijk
zij allen in Adam sterven, zoo zullen zij ook allen in Christus weder
levend gemaakt worden” (l Cor. 15 : 22); en Hebr. 2 : 9: „Opdat
hij door de genade Gods woor allen den dood zou maken.”

Dezen schijnbaren strijd trachtten oudtijds de Remonstranten precies
op dezelfde manier uit den weg te ruimen, als de irenischen thans.
Ze verklaarden namelijk op het Haagsche Convent: „Wanneer er ge-
zegd wordt in de Schrift, dat Christus woor allen stierf, zoo is hier-
meê gedoeld op de verwerving van de verzoening; en omgekeerd, als
het heet, dat Christus slechts woor velen zijn bloed vergoot, dan ziet
dit op de toepassing er van, die niet aller is (Cf. Ammsrus, in Goronis
ad collat. Hag. p. 103).

Maar tegen deze onhoudbare leer met vuur en bezieling opkomende,
plachten onze gereformeerde vaderen daarop te antwoorden: „Dat dit

197

niet aanging; dat hiermeê niets gezegd; dat dit louter een spelen met
woorden was. Want, bijaldien men het heilswerk aldus in twee stuk-
ken sneed, en in zulk een zin apart van een verwerving en onder-
scheidenlijk van een toepassing van het heil sprak, dat dan het kruis
van Christus ook ophield de fontein onzer zaligheid te zijn en het
Volbracht een leugen ware geweest op Jezus’ lippen.” Dan toch ware
met het lijden en den dood des Zoons van God nog slechts de ééne helft
van ons heil verworven, en wel slechts die helft, die zonder de dan
van elders bijkomende toepassing, wel verre van de zaligheid aan te
brengen, eer het verderf nog erger maakt. En overmits we nu met-
terdaad niet inzien, wat billijkerwijs tegen dit afdoende wederwoord
zou zijn in te brengen, sluiten ook wij ons onvoorwaardelijk bij die
tegenspraak aan, en moeten nu dus wel op een anderen uitweg wijzen,
„om aan die schijnbare tegenstrijdigheid van het „allen” en „welen’
te ontkomen.

Dit nu kan niet moeilijk vallen, indien we ons slechts even de
moeite gunnen van zuiver de zaak in te denken.

We beginnen daartoe met een voorbeeld.

Stel, een rijk landbouwer heeft in drie verschillende polders drie
afzonderlijke stallen met rundvee staan. In één dier polders keurt hij
om het drassige van den bodem wat steviger voedsel voor zijn vee
noodzakelijk, en zegt nu aan zijn meesterknecht: „Zorg eens dat het
vee van morgen af lijnkoeken krijge, maar natuurlijk „iet alle. Ik
bedoel het alleen voor het vee in den lagen polder”. En nu een dag
of wat later naar dien lagen polder toegereden, komt de landbouwer
zijn stal, dien hij daar heeft, binnen en vraagt, zonder in het minst
zich zelf ongelijk te worden, aan den opzichter, dien hij daar heeft
aangesteld: „Zeg eens vriend, hebben wel al de beesten nu lijnkoeken
gehad”? Eerst heet het dus: „Lijnkoeken, maar uiet aan alle”. En
straks vlak omgekeerd: „Lijnkoeken, wel aan alle”. En toch kan een
kind inzien dat er hier van geen tegenspraak mag worden gerept, en
dat het schijnbaar tegenstrijdige alleen daar vandaan komt, dat er
eerst sprake was van alle runderen die hij in het algemeen bezat, en
daarna alleen van al de runderen die hij bezat in den eenen polder.

„Allen, ’ is een uiterst rekbaar woord. Zeg ik: „Allen hebben ge-
zondigd”, dan beteekent „allen” de geheele massa menschen die op
aarde leeft. Zeg ik: „Ze hebben allen gelijke rechten”, dan bedoel ik
al de burgers van mijn land. Zeg ik: „Allen zijn gehouden tot trouw
aan hun belijdenis”, dan slaat „allen” op alle leden van mijn kerk.
heg ik: „Ze houden allen van den burgemeester”, dan ziet dit op
alle inwoners van de stad. Zeg ik: „Ze waren allen present”, dan
slaat dit op alle leden van een vergadering. Zeg ik: „Alle menschen
keken hem na”, dan wil dit zeggen: alle menschen die toen daar op
straat bij waren. Em vraag ik aan de dienstmaagd, die mij komt zeggen
dat de tafel gedekt is: „Zijn ze er allen reeds?” dan tast en voelt

198

ieder, dat ik hiermeê enkel en alleen de Ahwisgenooten op het oog heb,
zelfs zonder de dienstboden.

Het is dus klaar als de dag, dat ik van eenzelfde groep personen
zeggen kan „allen”, als ik van hun bepaalden kring spreek, en even
beslist zeggen moet „niet allen”, indien ik ze oplos in een wijder
kring. „Ge moet wel allen tot eenheid van belijdenis dwingen”, zeg
ik, als er sprake is van de kerk. Em omgekeerd: „Ge moogt niet
allen tot eenheid van belijdenis dwingen”, als er gesproken wordt
van den Staat.

En zoo nu ook is er in geheel gelijken trant niet de minste zweem
van tegenspraak in, indien ik den éénen keer zeg: „Jezus is niet
zaligmakend voor allen gestorven”, voor zoover ik het oog heb op
de heele menschheid, en den anderen keer juist omgekeerd: „Jezus is
wel zaligmakend voor allen gestorven”, als ik mij bepaal tot den kring
van zijn verlosten.

Vind ik dus van éénzelfde zaak de ééne maal wél „van allen” en
den anderen keer van „niet allen” gesproken, dan gaat dit best saâm
en klopt uitnemend, mits ik maar aanneem dat niet alle menschen
bedoeld zijn. Muar wat volstrekt niet gaat; niet kan, en zich bij geen
mogelijkheid laat denken, is, om als er „niet allen” en „wel allen”
van eenzelfde groep gebezigd wordt, alsdan te onderstellen dat dan
toch eigenlijk „wel allen” bedoeld zouden zijn. Want immers bedoelde
ik eenmaal alle mogelijke menschen die er leefden, leven of zullen
leven, dan zou het eenvoudig onzin, dwaasheid en het ongerijmde
zelf wezen, om daarna te willen voorwenden, dat ik er toch eenigen
had willen uitzonderen.

Passen we dit nu op de intentie van Christus’ sterven toe, dan
wordt de zaak volkomen duidelijk.

Met woorden toch voor geen tweeërlei uitlegging vatbaar, staat in
de Schrift allebeî, zoowel dat Christus voor allen, als dat hij niet voor
allen stierf.

Eenerzijds: „Eng is de weg en nauw is de poort die ten leven
leidt en weinigen zijn er die dezelve vinden.” „Velen zijn geroepen
en weinigen uitverkoren” „Dit is het bloed, het bloed des Nieuwen
Testaments, dat (niet voor allen, maar slechts) voor velen vergoten
wordt tot vergeving der zonde”.

En anderzijds: „En hij is voor allen gestorven. Die ook zijn eigen
Zoon niet heeft gespaard, maar heeft hem voor ons allen overge-
geven. Als ik van de aarde zal verhoogd zijn, zal ik ze allen tot mij
trekken”.

Overeenkomstig den hierboven gestelden regel, moet hierover nu
aldus geoordeeld: Uit het feit dat van dezelfde groep menschen de
eene maal gezegd wordt „allen”, en den anderen keer „niet allen”,

199

blijkt dat er van twee kringen sprake is. Den éénen keer van „den
kring der verlosten’’ en dan zijn het allen, en de andere maal van
„den kring der menschheid”, en dan zijn het niet allen.

Of ook zoo: Stierf Jezus niet zaligmakend voor alle menschen, dan
kan ik uitstekend goed zeggen: Hij stierf niet voor alle (menschen)
en hij stief wel voor alle (sc. verlosten). Maar moet ik daarentegen
omgekeerd aannemen: Jezus stierf zaligmakend wel voor allen mea-
schen, dan kan er van een „niet allen” ook nooit of nimmer sprake
meer zijn, want dan doelt „allen” op den wijdsten kring, die natuur-
lijk alle kleinere kringen insluit.

Voor ons bestaat er op dit punt dus geen de minste moeilijkheid.
Zij daarentegen, die de algemeene genade voorstaan, kunnen zich, hoe
ze zich ook wenden of keeren, er nooit uitredden. Wie eenmaal ge-
zegd heeft: „Voor alle levende ziel!” kan noch mag daarna ooit weêr
eenige de minste beperking meer toelaten.

Niet wij zitten er dus in, maar zij.

Toch mogen we het bij deze korte uiteenzetting niet laten. Nog
onlaugs toch werd van zeer geachte zijde geschreven: Inderdaad,
indien de woorden der Schrift iets anders moeten beteekenen dan er
duidelijk geschreven staat; indien „de wereld” niet „de wereld”;
indien „alle menschen” niet „alle menschen”, en „een iegelijk” niet
„een iegelijk’” beteekent, wat kan dan een ongeleerd mensch anders
denken, dan dat het mogelijk is, dat er iets anders geschreven staat,
dan er is gemeend”. En met deze zinsnede werd dan bedoeld, dat
als er eenmaal staat: „Hij is voor allen gestorven”, dit dan ook niet
anders kan of mag beteekenen dan alle menschen.

Haast zouden we hiervan nu zeggen, hoe kan iemand zulk een
ongerijmde bedenking nederschrijven? Denk maar weer aan den zuivel-
boer met zijn lijnkoeken en zijn runderen. Of als ik zeg: „Loop toch
wat fatsoenlijker, alle menschen kijken u na!’ — wil dat dan heusch
zeggen, dat de 1400 millioen menschen die op aarde leven, u na
staan te oogen? Of als ik aan mijn broodbakker klaag over zijn brood,
dat het niet gaar of niet gerezen is, en hij antwoordt mij: „Hoe is
het mogelijk, alle menschen vinden het zoo lekker!’ — moet dat dan
waarlijk beteekenen, dat alle 1400 millioen menschen er zoo over
oordeelen? Of als iemand een ander verwijt: „Hij heeft het met heel
de wereld aan den stok!’ — wil dat dan wezenlijk zeggen: Ook met
alle Chineezen en Japanneezen? Of eindelijk, als iemand belooft:
„Een ieder die een jaar achtereen elken morgen op zijn tijd komt,
‘krijgt 20 pet. loon extra!” — doelt dat „een ieder” dan heusch op
alle Turken en Atchineezen ook, of soms alleen op de werklieden,
die de man, die zulks zegt, in dienst heeft?

200

Uit de gewone menschelijke taal zou dus een „ongeleerde”” juist
tot geen andere slotsom kunnen komen, dan dat het in elk gegeven
geval van het verband afhangt, of met allen enz. bedoeld is: alle
menschen, dan wel alle burgers, alle kerkleden, alle vrienden, alle
huisgenooten, enz. En dat nooit of nimmer iemand, wie dan ook,
recht heeft, zonder nader onderzoek vast te stellen, dat allen ook maar
opgevat mag worden als bedoeld van den wijdsten kring.

En wat nu in de gewone menschelijke taal alzoo is zal ons blijken
volkomen bevestigd te worden, indien we nu de Heilige Schrift op-
slaan, en zonder eenige andere geleerdheid dan de Goncordantie van
Trommius even het Schriftgebruik ten deze raadplegen. Dan toch
vinden we ook op dit heilig gebied, dat én de uitdrukking „geheel
de wereld”, én de zegswijs „allen”; én de term „een iegelijk”, niet
dan hoogst zeldzaam op alle levende ziel doelen, en bijna altijd in
beperkten, soms zeer beperkten zin, zijn te verstaan.

We willen dit, vooral nu het nog zoo kort geleden, met zulk een
verzekerdheid van toon ons tegemoet werd gevoerd, eenigszins uit-
voeriger toelichten, om, mocht het zijn, eens voorgoed, aan deze niets-
zeggende bedenking alle gewicht en beteekenis in het oog der broederen
te ontnemen.

Sterker uitdrukking dan „de geheele wereld” is al niet wel denk-
baar, en toch, wil men nu eens zien, hoe telkens en telkens in de
Heilige Schrift deze krasse uitdrukking gebruikt wordt, als er slechts
een deel van de menschheid, en lang niet alle menschen, bedoeld is,
raadplege men dan eens déze Schriftplaatsen: Luk. 2: 1, Hand.
1120528: “Hand: 19: 27, Hand: 24: 5, Matth) 16 20 NEE
8,436; Tuuk. 9:25, ‘Mark, 16 :°15,- Joh’ 12219 Rome
Goll 26:

In Luk. 2 : 1 lezen we „dat er een gebod uitging van den keizer
Augustus, dat de geheele wereld zou beschreven worden,” wat gelijk
ieder weet volstrekt niet sloeg op Indië of Zuid-Afrika of Amerika,
maar alleen op het Romeinsche rijk, of gelijk anderen zelfs willen,
alleen op het Joodsche land.

In Hand. 11 : 28 heet het: „En één uit hen, met name Agabus,
stond op en gaf door den Geest te kennen, dat er een hongersnood
zou zijn over de geheele wereld, dewelke ook gekomen is onder keizer
Claudius”. Een bericht, waarbij toch wel ieder begrijpt, tast en door-
ziet, ook al kent hij geen Grieksch, dat hierbij van verre niet gedacht
is aan de Laplanders en Javanen, aan de Patagoniërs en Eskimo's,
maar alleen aan de landen van den keizer.

In Hand. 19 : 27 klagen de zilversmeden dat de Diana-dienst
verloopen zal, „aan wie gansch Azië en de geheele wereld godsdienst

201

bewijst.” Waarbij we toch vragen zouden, welke Bijbellezer daaruit
ooit het ongerijmde denkbeeld heeft afgeleid, dat alle menschen dic
op de gansche wereld destijds leefden naar Bfeze waren gekomen.
„enigen, uit verschillende streken van de wereld” is de voor dit
vers eenig gangbare zin.

Van Paulus wordt in Hand, 24 : 5 geklaagd, dat hij bevonden is
een „die oproer verwekt door de gansche wereld ;”’ iets wat geen
ongeleerde noch geleerde toch goedschiks zou kunnen verstaan van
een reizen van Paulus naar Cambodja of Honduras, maar kennelijk
bedoeld is van „eenige streken in het Romeinsche rijk”

„Wat baat het, vraagt Jezus, in Matth. 16 : 26, of iemand de ge-

heele wereld gewint en lijdt schade aan zijne ziele,” waarbij kennelijk

en tastbaar niet aan menschen, maar aan de goederen der wereld, en
in zooverre hoogstens aan de slaven, gedacht kan zijn

In Mark. 16 : 15 beveelt Jezus niet aan zijn kerk, maar aan Petrus,
Johannes, Jacobus en zijne overige apostelen dat zij moesten „uitgaan
in de geheele wereld; terwijl het toch wel niemand in den zin zal
komen te wanen, dat Jezus het onmogelijke vergde en hiermeê zijn
discipelen oplei alle toen levende menschen te gaan opzoeken.

Al even ongerijmd zou het zijn, bij Paulus’ lofbetuiging aan de
Romeinen: „dat hun geloof verkondigd werd in de geheele wereld”
zich in te beelden, dat nu dan ook alle Arabieren, Scythen, Meden
en Parthen over het geloof der Romeinen bezig waren.

Nog onhoudbaarder, om als Paulus in Col. 1 : 6 roemt, dat het
Evangelie toen reeds „in de geheele wereld gepredikt werd”, daaruit
af te leiden, dat destijds reeds op Sumatra of in Australië het Evan-
gelie is gebracht; waar toch een ieder, die oogen heeft om te zien
en een zin om gewone menschelijke taal te verstaan, doorzien en
tasten kan, dat Paulus niet anders bedoelt dan: #7 verschillende landen
en gewesten.

En als, om de maat vol te meten, in Joh. 12 : 19 van onzen

Heiland geschreven staat: „Heel de werell gaat hem na”, beteekent

dat dan iets anders, dan wat de Franschen „tout le monde” noemen ?
Een uitdrukking dus waarbij noch Griek noch Franschman toch wel
ooit zich een voorstelling kon of zou maken, als waren alle denkbare
menschen uit Scandinavië of Moorenland destijds naar Palestina ge-
reisd, om achter Jezus aan te komen.

En tegenover dit elftal plaatsen, waarvan ieder voetstoots toestemt
dat „de geheele wereld” niet beteekent en niet beteekenen kan „alle
menschen”, staan nu hoogstens vijf andere plaatsen, die wel op
„alle menschen” slaan (Matth. 24 : 14; Openb. 12 : 9; 16 : 14;
Rom. 3 : 19 en 1 Joh. 5 : 19); terwijl ééne plaats dubieus is
bed oh. 2 +2).

En nu moge zulk een betoog als het bovenstaande, dor en droog
schijnen, maar we moeten wel op deze bijzonderheden komen, om eens

202

voorgoed den bodem aan dat schijnbare overtuigende zeggen in te
slaan: „Er staat dan toch maar: de geheele wereld” *)

Natuurlijk komen we later op de beteekenis van het woord „ wereld”?
in het verband met Jezus’ sterven terug. Maar hier, waar de opper-
vlakkige Bijbellezer licht in de war kon raken, moest toch eerst die
uitdrukking „de geheele wereld” eenigszins toegelicht.

Een volgend maal geven we gelijke toelichting van het woord „allen”.

5

OPPERVLAKKIG AANHALEN.

Doch de Heere heeft ons aller ongerechtig-
heid op hem doen aanloopen.
Jes. 53 : 6

Tegen niets moet men ernstiger waken, dan tegen verkeerd ver-
klaarde Schriftplaatsen.

Er zijn toch een gansche reeks van algemeen bekende, door ieder
geciteerde en telkens gebruikte Schriftuuruitspraken, die reeds in de
vorige eeuw uit heur verband gerukt, op den klank af opgevat en
dus geheel verkeerd verstaan worden; — en die men nu toch maar
aldoor in dien gansch verkeerden zin blijft gebruiken en in die
onmogelijke opvatting elkander blijft naspreken.

Zoo, om een voorbeeld te noemen, kent ieder Jezus’ antwoord aan
Satan bij de eerste verzoeking: „De mensch zal bij brood alleen niet
leven, maar bij alle woord dat uit den mond Gods uitgaat”. Deze
tekst door Jezus uit Deuteronomium acht geciteerd, wil, “gelijk ieder
goede uitlegger weet, eenvoudig zeggen: „Van manna kunt ge even-
goed leven als van brood, want het zit in het brood niet, maar in
de kracht die God in zijn gave legt” Er staat dan ook bij Deutero-
nomium duidelijk: „De mensch zal van brood alleen niet leven, maar
kan, als hij geen brood heeft, evengoed leven van alle ding dat van
den mond des Heeren uitgaat.” Het wil dus zeggen: „Niet het brood
houdt u in het leven, maar de kracht Gods, en ook bij uw brood
hangt alle gedijen aan zijn zegen '’

1) Bij het onderscheid tusschen de drie Grieksche woorden: efwy, woogóe en
oixougéyn voor „wereld” houden we ons hier niet op. Dit toeh zou boven het be-
reik van onze lezers gaan; en doet voor de hoofdquaestie, die het hier gold, niets
af. Reeds uit de vertaling toch kon voor den ongeleerde wiskunstig zeker aangetoond,
dat „de geheele wereld” in den regel juist niet „alle menschen” beteekent, En
daarop kwam het aan.

203

Mear zie, ten gevolge van het ellendige mottopreeken en citeeren
op den klank af, geholpen door zekeren trek naar het overgeestelijke,
kon men zich nu eenmaal gaan inbeelden, dat men deze woorden te
verstaan had, als stond er: „Och, lieve menschen, al hadt ge een
huis vol brood, wat baat het u; een mensch kan toch van brood
alleen niet leven, maar heeft toch veel meer nog voor zijn ziel het
Woord van zijn God noodig !”

En zie, nu zit toch die valsche uitlegging er zoo diep in, dat de
echte zin van dit Bijbelwoord, niet alleen bij leeken, maar evenzeer
bij predikanten, bijna niet meer aan het woord kan komen, en een
prediker van naam nog dezer dagen een zestal leerredenen tot aan-
denken aan zijn gemeente achterliet, waarin diezelfde valsche ver-
klaring weer was gevolgd.

Precies hetzelfde heeft plaats met het woord van Jezus, dat we
onlangs bespraken: „Imdien iemand achter mij wil komen, die nume
zijn kruis op”; waarbij schier iedereen aan niets anders denkt dan
aan het dragen van zijn kruis, terwijl het toeh zoo duidelijk zeggen
wil, dat uw leed, uw smaad en wat niet al, een kruis is, dat ge
dragen moet, om het straks op te richten en er ww ik aan te laten
sterven.

En zoo nu, geheel in gelijken zin, zouden we voor het: „Bezit uw
ziel in lijdzaamheid,” over den strijd „tegen vleesch en bloed”, en
zooveel meer kunnen spreken. Altemaal Schriftplaatsen, waarvan de
oorspronkelijk bedoelde zin bijna geheel in het bewustzijn der ge-
meente verdrongen is door een valsche verklaring.

En vraagt men, waarom we dit droeve feit nu hier, bij de particu-
liere genade ter sprake brengen, dan ligt het antwoord voor de hand!

Immers, ook bij de klare uiteenzetting van dit gewichtig stuk der
Openbaring Gods stuit men telkens op korte, snijdende uitdrukkingen
der Heilige Schrift, die op geheel gelijke manier eenvoudig onkenbaar
en onverstaanbaar zijn geworden.

Men zegt, men roept, men schrijft, men drukt dan maar, soms tot
met kapitale letters toe: „Er staat dan toch maar: Voor de zonde
der geheele wereld! Er staat dan toch maar: En hij is voor allen
gestorven |’ En door buiten verband of samenhang zulke Schriftwoor-
den in een valschen zin, maar aldoor te citeeren, is men er eindelijk
in geslaagd, er zoo vast en stellig den zin en de beteekenis aan te
verbinden van „alle denkbare menschen”, dat het van lieverleê letter-
lijk vanzelf ging spreken, dat men deze beteekenisvolle Schriftwoorden
niet anders verstaan mocht of kon.

Voor wat de uitdrukking „de geheele wereld” aangaat, hebben we
daar nu in ons vorig artikel het ongeoorloofde, onzedelijke en onware
van in het licht gesteld, door op de meest overtuigende wijze aan te
toonen, dat „de geheele wereld” in de boeken des Nieuwen Testa-
ments hoogstens op „eenige streken van drie der vijf werelddeelen”

204

slaat, en niet dan bij hooge uitzondering bedoeld is van „alle levende
ziel die er was, er is of er zijn zal.”

Maar we mogen het daarbij niet laten.

Ook toch van dat „hij is voor allen gestorven’ moet op gelijke
wijs de zinvervalsching op klare, duidelijke manier worden in het
licht gesteld.

En dan beginnen we al aanstonds met de opmerking, dat in de
duizenden keeren, dat het woordeke allen, alles, al, enz. in de Heilige
Schrift voorkomt, het in den regel zoo klaar als de dag aan den
hemel slechts op een zóó klein aantal menschen of zaken slaat, dat
het niemand, zelfs van onze bestrijders, ook maar een oogenblik in
den zin zal komen, bij dat legio plaatsen aan „alle levende ziel die
er was, er is en er zijn zal” te denken.

We hebben, dit zeggende, het oog op tweeërlei soort van zegswijzen,
waarin het woord „allen” tepas komt.

En wel in de eerste plaats al zúlk gebruik van dit telwoord, waarbij
het vóór een zelfstandig naamwoord staat. Zoo b. v. als er sprake is
van „al de Levieten” (2 Sam. 15 : 24), „alle ingeborenen” (Gen.
17 : 23), „ale gevangenen” (Gen. 39 : 22), „alle geburen” (Deut.
1 : 1), „alle vrienden” (Esth. 5 ; 14) enz; waarbij een kind tast en
voelt, dat er volstrekt niet van alle „menschen” sprake is, maar juist
integendeel van een klein kringetje onder de menschen, dat Leviet,
ingeboren, gevangen, gebuur of vriend is.

En bijna geheel hetzelfde geldt van de tweede soort plaatsen, waarop
we doelden, en waarin achter „allen”” wel geen zelfstandig naamwoord
volgt, maar toch een rechtstreeksche aanduiding van de bepaalde per-
sonen, die men op het oog had. B.v.: „Vrede zij u allen, die in
Christus Jezus zijt” (l Petr. 5 : 14). „En allen die kranken hadden,
brachten die tot hem” (Luk. 4 : 40) „Allen, die het hoorden, ver-
wonderden zich” (Luk. l : 66). „En zij zagen hem allen, die te
Lydda en Sarona woonden” (Hand. 9 : 35). Waarbij het wederom
klaar en doorzichtig voor een ieder is, dat niet „alle menschen” zijn.
bedoeld, maar uitsluitend die kleiner kringetjes onder de menschen,
die „in Christus Jezus zijn”, toentertijd „kranken hadden”, „in
Lydda woonden”, enz.

Geheel hiermeê gelijk staan al de honderden gevallen, waarin bij
het woordeke „allen” een soortgelijke bepaling is gevoegd, die duide-
lijk toont, dat in de verste verte niet aan „alle menschen, die er eens
waren, er nu zijn en er eens zijn zullen” ook maar kán gedacht zijn.

Zoo b.v.: „Deze allen waren eendrachtelijk volhardende in den
gebede” (Hand. 1 : 14), waarbij ieder weet dat uitsluitend aan de
vergaderden in de opperzaal te denken valt. En zoo ook: „Wij zijn
dan nu allen hier tegenwoordig voor God” (Hand. 11 : 33). „En

205

verbrandden ze in aller tegenwoordigheid” (Hand. 19 : 19). „En
ten laatste van allen is hij ook van mij gezien als van een ontijdig
geborene” (l Cor. 15 : 8). In al welke plaatsen zoo overduidelijk dat
geen misvatting mogelijk is, hoogstens op eenige honderden of tien-
tallen van menschen is gedoeld.

Maar nu zijn we er nog niet.

Zeer, zeer dikwijls gebeurt het toch, en dat zijn nu eigenlijk de
plaatsen der Schrift, waar we op komen moeten: dat er niets bij
staat, dat elke rechtstreeksche bepaling ontbreekt, maar dat desniette-
min de ein, de samenhang, de bedoeling van de schrijvers zóó zeker-
lijk en stelliglijk dat woordeke „allen” tot een kleineren kring
bepaalt, dat niemand ter wereld aan „allen uit eene vrouwe ge-
borenen, die er waren, er zijn of er zijn zullen” ook maar denken
kán.

Zóó b. v., als er staat: „Totdat de zondvloed kwam en verdierf ze
allen”, dan weet toch ieder dat niet alle denkbare menschen, maar
alleen de „toen levende menschen”, en ook die nog met uitzondering
van „Noachs acht zielen” bedoeld zijn. Als het in den Hebreërbrief
heet: „Jaagt den vrede na met allen” (Hebr. 12 : 14), is het duide-
lijk dat alleen bedoeld zijn die enkele menschen, met wie ge gevaar
liept van in geschil te komen. „Laat ons goed doen aan allen, maar
meest aan de huisgenooten des geloofs” (Gal. 6 : 10), legt niemand
den last op om alle hongerige Chineezen en Thibethanen te onder-
houden, zelfs niet alle gebrek lijdenden in zijn eigen stad of dorp,
maar wil alleen zeggen: de noodlijdenden in uw omgeving, voor zoover
uw middelen strekken. „Het huwelijk is eerlijk onder allen” (Hebr.
13 : 4) ziet kennelijk niet op kleine kinderen noch ook op onge-
huwde personen, of liever ganschelijk niet op individueele, maar be-
duidt denkelijk niets anders dan: „onder alle bekende volken.” „Allen
ben ik alles geworden” (in l Cor. 9:22) ziet natuurlijk volstrekt niet
op alle menschen, maar kan alleen doelen op die weinige menschen
met wie Paulus in aanraking was gekomen. En zoo zou men kunnen
voortgaan, om door’ een eindelooze reeks van plaatsen het voor een
ieder overtuigend te doen uitkomen, dat „allen” niet dan hoogst
zeldzaam en bij uitzondering van „alle menschen die ooit waren, er
zijn of er zullen zijn” bedoeld kán wezen en meest slechts op zeer
enkele personen doelt.

En nu lette men wel op, dat dit niet een eigenaardigheid van het
Bijbelsch taalgebruik is, maar in dedere taal zoo staat. Ook in ons
Hollandsch spreken we in gelijken zin van: „alle inwoners der stad”,
van „Allen die iets te vorderen hebben”, van „allen hier tegenwoordig”,
of ook, met een minder rechtstreeksche beperking, zal men zeggen:
„al het volk klapte in de handen”, zonder in de verte aan de vier
millioen Nederlanders te denken; of wil men ook nog dit voorbeeld:
„een iegeliijjk wordt gelast zich voor zes maanden van proviand te

206

voorzien’’, waarmeê kennelijk gedoeld wordt op het klein aantal in-
woners van zekere vesting.

Maar ook al bepalen we ons tot de Heilige Schrift, dan nog staat
het vast: lo. dat minstens negentig van de honderd keeren bij het
woordeke allen zulk een rechtstreeksche bepaling staat, dat er slechts
van zeer enkele menschen sprake kán zijn; en 2o. dat van de tien
dan nog overblijvende gevallen er hoogstens drie zijn, waarin de zin,
de samenhang, het verband niet klaar en duidelijk een beperking
eischen. Zoodat er ten 30. op zijn best zeer enkele gevallen over-
blijven, waarin het woordeke allen bij manier van witzondering doelen
kàn en verstaan worden mag, van „alle menschen die er ooit waren,
er nu zijn, of er ooit zijn zullen”. B. v. als er staat: „zij zijn allen
afgeweken”, „allen hebben gezondigd”, enz.

Om naar eisch van de taal te werk te gaan, moet de uitlegger
wien het waarachtigliijjk om waarheid te doen is, dus niet maar zóó
te werk gaan, dat hij aan min geoefende lieden zegt: „Zie, daar
staat dan toch maar duidelijk en letterlijk: De Heere heeft ons aller
ongerechtigheid op hem doen aanloopen”, alsof het nu hiermeê uit
was. Dat toch zou misleiding der schare zijn. Neen, maar hij moet,
na deze Schriftplaats te hebben aangehaald, er veeleer uitdrukkelijk
bijvoegen: Of nu onder dit allen metterdaad „alle menschen ter wereld
en van alle eeuwen”, dan wel slechts „de menschen uit zekeren be-
paalden kring” te verstaan zijn, moet alsnu eerst nader onderzocht.

Dringend en ernstig verzoeken we daarom, in naam der waarheid,
aan de voorstanders der algemeene genade, dat ze van dit oppervlak-
kige, oneerbiedige citeeren van de Schrift „op den klank af”, zich
voortaan mochten onthouden, en na de reeks van plaatsen te hebben
saâmgebracht, waar de dood van Christus „met allen” in verband
wordt gezet, eer ze verder gaan, nu eens opzettelijk willen onder-
zoeken, of het verband, de zin, de samenhang in een dier plaatsen
op een beperking wijst of niet.

En dan dunkt ons, zullen ze zelven, huns ondanks, tot eene con-
clusie komen, die veel meer :op ónze hand is, dan op de hunne.

Leest men b. v., om met déze plaats te beginnen, in het prachtige
Jesaia 53 nog eens die woorden na: „De straffe die ons den vrede
aanbrengt was op hem en door zijne striemen is óns genezing ge-
worden. Wij dwaalden allen als schapen, maar de Heere heeft ons
aller ongerechtigheid op hem doen aanloopen,” — dan moet het den
aandachtigen Bijbellezer toch duidelijk zijn, dat door die toevoeging
„ons vóór „aller” de beteekenis van dit woordeke „aller” reeds zeer
beperkt wordt.

Hieruit blijkt toch dat niet „alle menschen van vroeger, nu en die
na ons zijn zullen” kinnen bedoeld wezen, maar alleen die menschen

207

met wie de profeet zich in ééne bepaalde categorie of groep verbonden
gevoelde, zoodat hij van ze zeggen kon: „wij allen”

Wil men nu aan het profetische woord geen geweld aandoen, dan

zal men hoogstens in zeer algemeenen zin kunnen toegeven, dat hier
in Jesaia 53 onder „den lijdenden knecht Gods” den „Ebed Jahveh”,
den „man van smarten” bedoeld is, die vrome, godvruchtige kern
van het Israëlietische volk, die in de ballingschap, hoewel ze miet
met Israël was afgeweken, tienmaal pijnlijker dan de overige Israêlicten
den smaad der ballingschap doorzwoegd heeft. In zooverre zou: „Wij
dwaalden allen als schapen” zien op Israël en wil dan zeggen: Wij,
volk van Israël, als geheel gedacht. „En „ons aller ongerechtigheid”,
d. i. de zonde van heel het volk heeft de Heere doen aanloopen op
den rechtvaardige in Israël.
_ Staat het nu intusschen vast, dat deze „knecht Gods” in Israël
slechts op zeer gebrekkige en onvolkomene wijze drager van een
heilige Godsgedachte was, die alleen en eenigliijk in den Messias waar-
heid kon en zou worden, dan moet toch sterker nog beleden, dat dit
hoofdstuk in rechtstreekschen zin Messiaansch is; zóó zelfs dat de
Heilige Geest, bij het drijven van Jesaia in het profeteeren, hem
woorden ingaf en op de lippen bracht, die eigenlijk slechts van den
Messias kunnen worden verstaan.

Maar wil men nu met ons in dien zin Jesaia 53 verklaren (en
anders verliest deze plaats voor de Universalisten natuurlijk álle be-
teekenis), dan dient ook erkend: 1. dat wij en ons in dit hoofdstuk
niet op „alle menschen’, maar hoogstens op dat deel wit de menschen
doelt, dat „God zich tot zijn volk” heeft uitgelezen; 2. dat „wij
allen’ op niets anders kan doelen dan op „alle personen uit dezen
kring”; en 3. dat het „dwalen als schapen” zinspeelt op een „kudde
die haar herder mist” en daardoor verstrooid werd; maar dan ook
juist de bestemming heeft, om „als kudde weder verzameld te worden
onder den herder”. Indien schapen ophouden te dolen, is vanzelf de
kudde weer bijéén.

Ten andere wijzen we er, in navolging van onze vaderen op dat
van de personen die hier spreken in vers 5, uitdrukkelijk gezegd
wordt: „door zijn striemen is ons genezing geworden.” Niet dus een
„medicijn aangeboden”; wat nog bij allen denkbaar was. Neen, maar
„genezing’” geworden; wat toch volslagen ongerijmd en ondenkbaar
zou zijn bij allen; overmits ook naar het gevoelen onzer tegensprekers
zeer velen wel terdege aan de krankheid hunner zonden voor eeuwig
sterven. „Genezing” is er alleen voor hen die werkelijk tot geloof
komen. Dus slechts voor enkelen. Voor allen niet.

En eindelijk. Er wordt van deze „wij allen” gezegd, dat ze „dwaalden
als schapen” Ze hebben dus vroeger als verstrooide schapen op de
bergen gedwaald. Maar dat dolen heeft nu uit. Ze dwalen niet meer.
Je zijn weer een kudde geworden. De herder is gevonden. lets wat

208

uiteraard volstrekt onmogelijk van alle menschen te zeggen is, maar
alleen kan gezegd worden van de bekeerden.

Er behoeft dus geen woord meer over te vallen.

De zin, de samenhang, het verband zijn hier beslissend, en de
woorden: „de Heere heeft ons aller ongerechtigheid op hem doen
aanloopen”, zijn een bewijs juist voorde particuliere genade, overmits
ze, naar het redeverband bij Jesaia, van „alle denkbare menschen”
niet kunnen noeh mogen worden verstaan.

VI.

ROMEINEN VIII : 32.

Die ook zijnen eigenen Zoon niet gespaard
heeft, maar heeft hem voor ons allen over-
gegeven, hoe zal Hij ons met hem niet alle
dingen schenken ! Rom. 8 : 32.

Vooral met de Schrift in de hand wanen de Universalisten nog
altijd sterk te zijn ter verdediging van hun geliefkoosd voorgeven dat
de vrucht van Christus’ lijden en sterven doelen zou op alle ziel die
ooit uit een vrouw geboren werd of worden zal.

Met de Schrift, wel te verstaan, wict als één organisch geheel, als
één doorloopend schouwspel van Gods heerlijke openbaring gedacht!
Want neemt men de Schrift in dien zin, dan kúnnen ze geen oogen-
blik met hun zonderling beweren bestaan. Neen, maar met de Schrift
als legkaart, als tekstenboek, of wil men als losse aaneenrijging van
uit hun verband gerukte woorden! Zoo hier een tekst en daar een
tekst, op den klank af aangehaald en buiten elk zinsverband voorge-
dragen! En dan ja, dan moet zekerlijk toegestemd, dat er eene kleine
reeks van plaatsen in de Heilige Schrift voorkomt, waarin de „zalig-
heid van allen’ met den dood van Christus in zóó rechtstreeksch ver-
band is gezet, dat de onnadenkende zich schier gewonnen moet
geven.

Die kleine reeks moet dus allereerst doorloopen.

We beginnen daartoe met het Schiiftwoord, dat we boven dit opstel
plaatsten en dat in Rom. 8 : 32 aldus luidt: „Die ook zijnen eigenen
Zoon niet gespaard heeft, maar heeft hem voor ons allen overge-
geven, hoe zal Hij ons met hem niet alle dingen schenken.”

„Lie,” dus voeren nu de Universalisten ons tegen, „daar staat het
dan toeh maar letterlijk en met zoo vele woorden en allernadrukke-
lijkst, dat God de Vader zijnen Zoon in den dood heeft overgegeven,

209

niet voor de uitverkorenen alleen, maar voor ons allen. Is er dan nog
twijfel mogelijk? Of moet dan,‘wat er zoo duidelijk staat, ook hier
weer ter wille van enghartige vooroordeelen omgewrongen in zijn
tegendeel? Waar „voor ons allen” door den apostel van Jezus ge-
schreven werd, zult gij daar den droeven moed hebben, om uw „niet
voor ons allen” vol te houden ?”

Met uw welnemen! Dien droeven moed hadden we nimmer en
bidden we van God, dat nooit in ons moge varen. Maar laat ons u
zeggen mogen, dat dit onzerzijds dan ook nooit is beweerd. „Voor
ons allen”, zegt de apostel, en zie, dat is immers precies hetzelfde
wat juist door ons tegen w is volgehouden. Wij zeiden steeds: „De
vrucht van Jezus’ dood is woor ons allen!” En door u, niet door ons,
. werd dit halsstarrig ontkend. Want giij juist hieldt vol, dat het was:
„miet voor ons allen”, maar voor „alle menschen zonder onder-
scheid !°’

Zoo ziet men dus wat er van dat aanhalen op den klank af komt.
Er is hier een brief. Een brief door een witverkorene geschreven aan
een gemeente, die hij echt apostolisch in haar ideaal karakter als een
gemeente van witverkorenen toespreekt. En terwijl nu deze uitverkorene
onder de apostelen tot deze uitverkorene gemeente zegt: „Voor ons
allen stierf Jezus’, ziet de Universalist én dat woordeke „ons”, én
het karakter van den schrijver, én de ideëele opvatting van de ge-
meente over het hoofd, en durft nu aankomen met het volstrekt
onhoudbaar beweren, dat hier sprake zou zijn van „alle” menschen.

Welaan, gij, die dit ook maar één enkel oogenblik durft vol-
houden, wees dan zoo vriendelijk, en lees eens even verder, wat er
in het 33e en 34e vers terstond op volgt.

„Die hem voor ons allen heeft overgegeven”... heette het in
vers 32. En nu gaat het onmiddellijk daarop in vers 33 aldus voort:
„Wie zal beschuldiging inbrengen tegen de uitverkorenen Gods? God
is het die rechtvaardig maakt. Wie is het die verdoemt? Christus is
het, die gestorven is, die ook opgewekt is, die ook ter rechterhand
Gods zit; die ook woor ons bidt!”

Wat ziet men daar nu uit?

Immers tweeërlei.

Vooreerst, dat Paulus van diezelfde personen van wie hij in vers
32 schreef: „die hem woor ons allen overgegeven heeft”, vlak daarop
in vers 34 roemt: „die ook voor ons bidt.” En nu weet ieder van
Jezus’ eigen lippen toch, dat Jezus „niet bidt voor de wereld, maar
alleen voor degenen, die de Vader hem uit de wereld gegeven heeft.”
Waaruit dus volgt, dat ook in vers 32 alleen van de verlosten sprake
kan zijn.

En ten tweede, dat Paulus zelf met evenzoo vele woorden, die
personen, die zeggen kunnen: „hij is voor ons allen overgegeven !°’
in vers 33 als uitverkorenen bestempelt.

A 14

210

Van dit Schriftwoord kunnen we dus ten minste afstappen.
In Rom. 8 : 32 staat de particuliere genade sterk beleden, en be=
streden ganschelijk niet.

Voorts verwijst men ons naar 2 Cor. 5 : 15, waar staat: „Want
de liefde van Christus dringt ons, als die dit oordeelen, dat indien
één voor allen gestorven is, zij dan allen gestorven zijn. En hij ús
voor allen gestorven, opdat degenen die leven niet meer zich zelven
zouden leven, maar dien die voor hen gestorven en opgewekt is.”

En ook van deze Schriftplaats waant men, dat ze te klaar en te
duidelijk, om er nog over te twisten, ja om er nog een woord over
te verliezen, de universeele strekking van den zoendood des Heeren
uitspreekt.

Toch zal ook hier bij eenigszins nauwkeurige ontleding van des
apostels woorden spoedig blijken, hoezeer ten onrechte aldus wordt
geoordeeld.

Waarvan toch handelt de apostel? Is er hier sprake van of de
Christus voor velen of voor weinigen of voor allen stierf? In het
allerminste niet. Er is uitsluitend sprake van de zedelijke gevolgen
die er voor iemand uit voortvloeien, indien een ander voor hem en
in zijn plaats sterft.

Christus stierf niet voor zich zelf, maar voor anderen; en dit nu
heeft ten gevolge, dat degenen voor wie de Heere stierf, geacht worden
in en met Hem gestorven te zijn; zóódat ze van nu aan, niet meer
voor zich zelyen leven, maar voor diengene die voor hen in den
dood ging.

Nu is de vraag: Geldt dit slechts voor enkelen? En hierop luidt
het antwoord: Neen, en nogmaals neen. Dit gaat door voor heel den
kring van die allen voor wie Jezus is gestorven. In den geheelen
kring der ideëele gemeente, is het de Christus die voor deze allen in
den dood ging. Hieruit mag dus het gevolg getrokken, dat in de
gemeente van Christus een iegelijk aan zichzelven gestorven dient te
zijn, en dat een iegeliijk door de liefde Christi dient gedrongen te
worden, om te leven voor dien Herder zijner ziele, die voor hem
gestorven en opgewekt is.

Ook hier geldt dus weer geheel hetzelfde wat we bij Rom. 8 : 32
vonden, namelijk, dat men in een brief van „allen” sprekende, in
den regel uitsluitend te denken heeft aan hen, die in zulk een brief
worden toegesproken of van wie in zulk een brief sprake is.

Ook de brief aan de Corinthiërs nu is niet aan „menschen als
zoodanig”, maar aan „de gemeente Christi” onder de Corinthiërs ge-
richt. Wordt er in dezen brief zonder nadere bepaling van „allen”
gesproken, dan gebiedt dus reeds het gezond verstand, dat dit alleen

211

verstaan en opgevat worde van die allen over wie en tot wie in
dezen brief gesproken wordt.

Hoogstens zouden onze tegenstanders dus uit deze woorden kunnen
afleiden, dat Paulus den dood van Christus betrekkelijk maakt op alle
gedoopten, of wil men, op ulle witwendige leden der gemeente; wat
natuurlijk gansch iets anders is, dan alle ziel uit eene vrouw geboren.

Maar zelfs dit veel engere beweren is niet vol te houden. Want
zeer zeker zal een iegeliijk die tot de gemeente Christi, zij het ook
slechts uitwendig, behoort, naar den dood des Heeren en de heiligheid
van het zoenbloed geoordeeld worden. Zeer stellig gaat den zoodanige,
indien hij zich niet bekeert, het bloed van den Zone Gods derwijs
aan, dat hij niet anders dan als een verloochenaar en huichelaar kan
verloren gaan. Maar nooit kan of mag daaruit worden atgeleid, dat
de apostel van Christus daarom de vrucht van Jezus’ dood als ook
voor zulk een persoonlijk bestemd zou hebben voorgesteld. Want
immers reeds uit het ééne feit, dat de apostel de geheele gemeente
als „uitverkoren” toespreekt, blijkt overtuigend en voldingend, dat
zijn brief steeds aan de gemeente in haar ideëel karakter gericht is.
D. w. z. gericht is uitsluitend tot allen en een iegelijk die essentiëel
en als levende leden tot de gemeente behooren, zonder in het minst
te rekenen met de onechte, valsche en ongeheiligde elementen, die
aan haar kleven, haar uniform dragen en zich voordoen, als behoorden
ze haar toe.

Ten overvloede blijkt bovendien nog uit het slot van het aange-
haalde vers, dat ’s apostels woord in geen anderen zin verstaan
worden kan.

Want immers in het slot van vers 15 spreekt hij in Éénen adem
van het „gestorven en opgewekt zijn van Christus” voor de zijnen.
„Opdat degenen die leven, niet meer zichzelven zouden leven, maar
dien die voor hen gestorven en opgewekt is.”

Staat het nu vast, dat Christus althans niet opgewekt kan zijn,
voor iemand die onbekeerd sterft, en wordt hier van dezelfde personen
voor wie hij opgewekt is, en ook alleen van deze uitgesproken: „dat
Christus ook voor hen gestorven is”, dan blijkt ook hieruit immers
op onwederlegbare wijze, dat althans in dit vers het sterven van
Curistus alleen met hen in verband wordt gebracht, die deel uit-
maken van de levende gemeente.

Almede verwijst men ons naar Hebreën 2 : 9, waar de apostel
Paulus schrijft: „Maar wij zien Jezus met heerlijkheid en eere ge-
kroond, die een weinig minder dan de engelen geworden was van-
wege het lijden des doods, opdat hij door de genade Gods voor allen
den dood smaken zoude.”

Hierbij intusschen lette men er al aanstonds op, dat er in de oor-

212

spronkelijke taal niet staat voor „allen’” in het meervoud, maar voor
„alle” in het enkelvoud. Niet zravrwv (pantoon), maar sravros
(pantos). Tot recht verstand van deze zinsneê houde men dus in het
oog, dat, indien men er nadruk op wil leggen, niet te vertalen is:
„opdat hij voor alle personen’, maar „opdat hij voor een degelijk
den dood smaken zou”. — Een verschil in uitdrukking, waaruit
blijkt, dat de apostel er hier niet op wijzen wil, dat Jezus niet slechts
voor allen saàm, maar dat hij voor een iegelijk ún het bijzonder ge-
storven is. Zelfs Schriftuitleggers, die met ons gevoelen niet meêgaan,
wijzen hierop en toonen ten duidelijkste aan, dat in dit gestorven zijn
voor „een iegelijk in het bijzonder” hier de hoofdstrekking van ’s apostels
bedoelen ligt.

Voor de vraag echter, of nu met die „allen”, of juister uitgedrukt,
met dit „een iegeliijjk in het bijzonder” hier bedoeld wordt „een
iegelijk persoon, een iegelijk mensch, al wie maar uit een vrouw ge-
boren is,” dan wel „een iegeliijjk verloste, een iegelijk ten leven
komende, d. i. al wie geboren is uit den Heiligen Geest’, is hiermeë
nog volstrekt niet beslist. We weten nu nog maar alleen, dat Christus
niet maar voor zekere massa in ’t generaal stierf, maar dat zijn
sterven een persoonlijke strekking had voor een iegelijk in het parti-
culier, wien die dood aanging.

Om meer te weten te komen, moeten we dus ook hier het verband
raadplegen, waarin de aangehaalde zinsnede voorkomt. En wat lezen
we dan in het onmiddellijk daarop volgende vers? Dit: „Want het
betaamde hem, om welken alle dingen zijn en door welken alle
dingen, dat hij, vele kinderen tot de heerlijkheid leidende, den Over-
sten Leidsman hunner zaligheid door lijden zoude heiligen”.

In deze woorden wordt dus kennelijk en duidelijk uitgesproken,
dat God Drieëenig niet „alle personen’ maar slechts „vele kinderen”
tot de zaligheid leidt. Er wordt toch een dubbele onderscheiding ge-
maakt. Vooreerst van velen, en dus „iet allen. En ten andere van
„kinderen Gods” en dus niet bloot „menschen.”

Ziet men nu uit vers 10, hoe het sterven van Christus, d. 1. zijn
heiliging door lijden, met evenzoo vele woorden door den apostel be-
perkt wordt tot „de kinderen die velen zijn’, en alzoo niet tot „alle
menschelijke personen” wordt uitgebreid, dan willen we toch gevraagd
hebben, hoe men dan in het vlak voorafgaande negende vers de
woorden: „opdat hij den dood voor een iegelijk in het bijzonder zou
smaken”, anders zou kunnen opvatten dan in dezen zin: „opdat hij
voor een iegelijk van die vele kinderen die God tot de zaligheid
brengt, den dood ondergaan zou?”

Een opvatting die volkomen bevestigd wordt door vers 11, waar
we lezen: „Want hij die heiligt en zij die geheiligd worden, zijn
allen uit één, om welke oorzaak hij zich niet schaamt, hen broeders
te noemen.”

213

Ook hier immers wordt het heil wel terdege weer beperkt tot die
velen die tegenover den Vader als „kinderen” optreden, en die de
Zoon deswege aanneemt als zijn „broederen”; wat toch wel door nie-
mand onzer anders dan van de „gemeente der uitverkorenen” kan of
zal verstaan worden. Terwijl ten overvloede het woord „allen” hier
nogmaals, en nu in het meervoud, in zoodanig verband herhaald wordt,
dat niemand twijfelen kán of met dit laatste „allen” althans zijn uit-
sluitend de verlosten bedoeld. „Hij die heiligt en zij die geheiligd
worden, zijn allen uit één.”

We voegen er voor ditmaal nog Col. 1 : 20 aan toe, waar de
apostel schrijft: „En dat Hij door hem vrede gemaakt hebbende door
het bloed zijns kruises, door hem, zeg ik, alle dingen verzoenen zoude
tot zich zelven, hetzij de dingen die op de aarde, hetzij de dingen
die in de hemelen zijn.”

Over deze plaats ‘hier breedvoerig uit te weiden zou misplaatst zijn.
Van tweeën één toch, men verstaat onder „alle dingen” hier uit-
sluitend „menschen”, of wel men vat onder dit begrip van „alle
ding’ geheel de schepping saàm. Doet men nu het laatste, en ver-
klaart men derhalve „dat Hij door hem geheel de schepping met zich-
zelven verzoenen zou, zoowel de schepping hier beneden, als al het
geschapene in den hemel’, — dan verliest uiteraard het beroep op
deze plaats voor onze tegenstanders alle kracht. Dan toch zou het te
veel bewijzen. Daar ook zij toch wel niet beweren zullen, dat de
zaligmakende vrucht van Jezus’ sterven van Godswege ook voor de
duivelen en de dieren was bedoeld. Ook zij moeten dit woord van
Paulus dan wel in een zeer algemeenen zin opvatten, als niet rakende
de „verzoening ter eeuwige zaligheid”, maar den „vredestand waarin
het heelal door Jezus’ kruisdood weer tegenover zijn Schepper ge-
treden is.”

Beperkt men daarentegen de woorden „alle dingen met zich ver-
zoenen zou” tot „de menschen”, en vat men het op als stond er:
„dat Hij door hem vrede gemaakt hebbende door het bloed zijns
kruises, door hem, zeg ik, alle menschen verzoenen zou tot zich
zelven’, dan behoeft men het vers in dienzelfden toon slechts ten
einde toe te lezen, om overtuigd. te worden van het ongelijk der
Universalisten.

Dan toch komt men dit te lezen: „Dat Hij door hem vrede ge-
maakt hebbende door ‘het bloed zijns kruises, door hem, zeg ik, alle
menschen verzoenen zou tot zichzelven, hetzij de menschen die op de
aarde zijn, hetzij de menschen die in de hemelen zijn.”

Want immers, overmits met „de menschen die in de hemelen zijn”,
dan niet anders kan bedoeld zijn dan dat deel der afgestorven mensch-
heid dat zalig werd, zoo kan dan ook met de „menschen die op de

214

aarde zijn’ niet anders bedoeld wezen, dan „dat deel der menschen
op aarde, dat tot de zaligheid komt.”

Welke dier beide opvattingen van het „alle dingen” nu de juiste
is, kan te dezer plaatse onbeslist blijven.

Ons is het genoeg, te hebben aangetoond, dat zoowel bij de ééne
als bij de andere opvatting, het beroep der Universalisten op dit
Schriftwoord moet worden afgewezen.

VIL.

ROMEINEN V : 18.

Alzoo komt door ééne rechtvaardigheid de
genade over alle menschen tot rechtvaardig-
making des levens. Rom. 5 : 18.

Het sterkst sprekend bezwaar tegen de particuliere genade schijnt
voor de meesten wel te schuilen in wat Paulus in Romeinen vijf vers
achttien schreef. Daar toch heet het, men zou zeggen in gansch
ondubbelzinnige bewoordingen: „4oo dan gelijk door ééne misdaad
de schuld gekomen is over alle menschen tot verdoemenisse, alzoo
ook door ééne rechtvaardigheid komt de genade over alle menschen
tot rechtvaardiemakinge des levens” En we verhelen allerminst dat
deze uitdrukking: over alle menschen in déze Schriftuitspraak sterk en
aangrijpend genoeg is, om, bij een citeeren op den klank af, den
beste te misleiden en zelfs den meest overtuigde een oogenblik in
verwarring te brengen.

En toch lijdt het geen twijfel, of, bij een aandachtiger nagaan van
het verband, waarin dit Schriftwoord voorkomt, wijkt die twijfel van
lieverleê geheel en maakt geleidelijk plaats voor de meest stellige
overtuiging, dat een goede uitlegging het toepassen van dit woord op
„alle geboren menschen” eenvoudig niet gedoogt noch toelaat.

Om dit aan onze lezers duidelijk te maken beginnen we met hun
aandacht te vragen voor het slotvers van dit hoofdstuk, Daar namelijk
worden zonde en genade nogmaals tegenover elkander gesteld in heur
uitwerking, en wordt gezegd van de zonde dat ze op den dood uit-
loopt en van de „genade”, dat ze moeder is van het leven. Maar hoe
wordt nu die werking van beide afgebeeld? Wordt er gezegd, dat de
zonde den dood poogt te weeg te brengen, en dat zoo ook de genade
het leven tracht te bewerken?

In het minste niet.

Integendeel wordt van de „zonde” gezegd, dat ze haar doodelijke

215

werking onwederstandelijk veroorzaakt. Dat er niets tegen haar te
doen is. Dat ze met macht den dood te voorschijn roept. En om dit
nu met volle kleur en nadruk aan te duiden, bezigt de apostel het
woord heerschen, koninginne zijn (Baoudetelr).

De zonde is dus meesteresse, gebiedster, koninginne. Ze heeft over-
macht. Haar wil was niet te wederstaan. De mensch was haar onder-
worpen. Ze wilde den dood brengen en niemand hield haar in dat
opzet tegen.

Het was dus niet zóó, dat zij met den dood dreigde, en dat nu,
naar ’s menschen wil, werkend, tusschenbeide trad, of er wel in slaagde
om den dood te doen komen, óf den dood weer terug moest nemen.

Neen, ze bracht den dood met heerschappij. Als gebiedster. En
niemand heeft haar wil wederstaan. Vandaar dat „allen gestorven
zijn.”

oen na dit nu helder uiteen te hebben gezet, verklaart de apostel
dan voorts, dat het nu met de genade evenzoo staat. Dat de genade
evengoed als de zonde-een heerschappij bezit, als gebiedster optreedt,
en onwederstandelijk haar wil uitvoert.

Zoo toch lezen we in vers 21:

„Opdat, gelijk de zonde geheerscht heeft tot den dood, alzoo ook
de genade zoude heerschen tot het eeuwige leven.”

Stelt men nu, dat de genade, evenzeer als de dood, zieh uitstrekt
tot alle geboren menschen, dan komt dit niet uit. Want dan krijgt
men, dat de zonde zich uitgestrekt heeft tot alle geboren menschen;
zóó, dat ze dan ook allen wezenlijk sterven. En dat ook de genade
zich nu wel evenzoo uitstrekt tot alle geboren menschen, maar zóó,
dat ze werkelijk lang niet allen, doch slechts voor een klein deel tot
het leven komen. Met andere woorden, dat wel de zonde, maar niet
de genade haar doel bereikt. Dat is dus, dat wel de zonde er in
slaagde om te heerschen, maar dat dit aan de genade mislukt is Eer
integendeel, dat de genade in plaats van over den mensch te keerschen,
van des menschen wil afhankelijk bleef. Wat immers ongerijmd is,
overmits de apostel rechtstreeks het tegendeel verzekert, daar hij toch
schrijft, dat „alzoo ook de genade HeerscHr !’

En nu zegge niemand, dat deze bewijsvoering uit een enkel woord
gezocht is en ter zake weinig afdoet. Want reeds op zich zelf valt er
over de Schrift niet te redeneeren met godgeleerden, die den eerbied
voor Gods Woord reeds derwijs hebben uitgeschud, dat ze aan gedach-
teloos of onopzettelijk gebezigde woorden in zulk een redeverband een
plaats laten. Maar bovendien ook die uitvlucht zelfs baat hun hier
niet het minst. Want wat is het geval? Het woord „heerschen”,
waarop we wezen, komt in dit hoofdstuk niet maar die beide malen
in het slotvers voor, maar is één der hoofdgedachten, waarmeê de
Heilige Geest hier ter plaatse den apostolischen briefschrijver bezielt.
_ Reeds in vers 14 heette het: „de dood heeft geheerscht van Adam

216

tot Mozes.” En nogmaals in vers 17 herhaalt de apostel het: „door
de misdaad van éénen heeft de dood geheerscht… Terwijl het bij ver-
gelijking dan evenzoo van de uitverkorenen heet: „dat ze in het leven
heerschen zullen door Christus.” En, na dit driewerf bezigen van dat
klemhebbend woord, herhaalt Paulus nu ten slotte ditzelfde woord
nogmaals twee keer in het besproken eindvers: „gelijk de zonde ge-
heerscht heeft tot den dood”, „zoo zal ook de genade heerschen ten
leven.”

Oordeele dus thans een iegelijk, of we al dan niet recht hadden,
op dit woord een bijzonderen nadruk te leggen; en vrage men zich
zelven af‚ of dat dan een Keerschen van de genade zijn zou, indien
het in de macht der zondaren stond haar van alle macht en vrucht
en eere en uitwerking te berooven.

Maar toch, er is nog veel krachtiger bewijsmiddel om te toonen,
dat de uitdrukking: „over alle menschen”, in het achttiende vers, niet
op „alle geboren menschen” slaan kán.

Er is in Romeinen vijf, naar ieder weet, sprake van een tegen-
stelling tusschen Adam en Christus. En van deze beiden wordt nu
door den apostel aangetoond, dat ze niet op zichzelf staande individuën
waren, maar elk een eigen levenskring hebben, die bij hen hoort;
alsmede dat zoowel hetgeen Adam deed als hetgeen de Christus deed
rechtstreeks na- en doorwerkte op alle personen, die tot die levens-
kringen behoorden.

Nu is intusschen de vraag: „Welke zijn die levenskringen, waarop
de apostel hier doelt?” Is hier sprake van stamhoofden of van verbon.!s-
hoofden ?

Beide is lang niet hetzelfde.

Neem ik Adam als stamhoofd, dan spreekt ik daarmeê alleen uit,
dat hij in de rij der menschenkinderen de eerste was; dientengevolge
aller stamvader is; en door dat verband, krachtens de wet der voort-
teling, door zijn eigen zondig geworden natuur een erfsmet overdroeg
op al zijn nakomelingen. Van schuld is er dan geen sprake. Want
alles blijft dan een gif, een bederf, dat langs den weg der natuur is
overgeplant en waarmeê het schuldbewustzijn niets te maken heeft.

Zie ik daarentegen op Adam als verbondshoofd, dan treedt hiermeê
aanstonds een zedelijke betrekking op den voorgrond. Hen persoonlijke
daad. Het aangaan van een verbintenis, waaruit een wederzijdsche
betrekking wordt geboren. En stuit ik nu weer op zonde, dan kleeft
aan de zonde aanstonds het merk van schuld. Reden waarom er als-
dan ook volstrekt niet van een eenvoudige overplanting der zonde
meer kan of mag gesproken worden.

Intusschen stemmen we toe, dat het bij Adam, ’t zij men het ééne,

217

hetzij men het andere neemt, voor het aantal personen geen verschil
maakt; eenvoudig omdat de kring van het verbond en de kring van
de nakomelingschap elkaâr hier volkomen dekken en in beide ge-
vallen geheel het menschelijk geslacht omsluiten.

Maar wees nu zoo goed en let er eens op, hoe geheel anders dit
wordt, zoodra we nu op Jezus zien.

Immers hoe ter wereld zou ooit ofte immer Jezus als stamhoofd
kunnen optreden?

Zelfs als „stamhoofd der uitverkorenen’ kan men Jezus niet voor-
stellen. Constant en vastelijk toch leert de Heilige Schrift ons, dat we
niet uit den Zoon, maar uit den Vader worden wedergeboren, Dat
wel de middelaar „de eerstgeborene is onder vele broederen”, maar
zóó toch, dat hij altijd onze broeder blijft en het „mijn Vader en uw
Vader” ongebroken kracht behoudt.

Christus is dus wel ongetwijfeld ons „Hoofd’; het „Hoofd der
gemeente’’, enz. maar stamhoofd, in den zin waarin Adam als stam-
hoofd alle menschelijk wezen in zijn lendenen droeg, kan de Christus
‘voor wie zich aan de Schrift houdt nooit wezen. Zelfs de „mystieke
unie’, die we natuurlijk in haar volle kracht laten, gedoogt zulk een
generatieve verklaring nooit.

En nog veel minder zou men natuurlijk zeggen kunnen, dat de
Christus het stamhoofd van „alle geboren menschen” is geworden.
Dat toch kan uiteraard er maar één zijn. Dit nu was Adam En om
dit in Adams plaats te worden, had de Heiland niet eerst na verloop
van 4000 jaren, maar onmiddellijk in het Paradijs moeten geboren
worden, om voorts alle menschen te telen uit zichzelf en alzoo Adam
uit zijn plaats te verdringen.

Twee bewijzen hebben we dus voor één, dat hier wel terdege van
Adam en Christus als verbondshoofden sprake is. Vooreerst, dewijl er
bij Adam niet van erfsmet, maar van schuld sprake is, wat bij het
stamhoofd niet zou doorgaan. En ten tweede, overmits Adam hier
vergeleken wordt met iemand die nooit als stamhoofd beschouwd kan
worden, d. 1. met den Christus.

Er blijft dus niet anders over, dan te erkennen, dat de apostel
hier wel terdege de twee verbondshoofden tegenover elkander stelt:
Adam als hoofd van het verbond der natuur of der werken, tegenover
Christus als het Hoofd van het verbond der genade. En dat wel met
het doel, om alsnu de werkingen die van deze beide hoofden op hun
leden uitgaan, na te speuren. Teneinde de geloovigen, die door hun
zonde- en doodsverband met Adam verschrikt worden, ruste en troost
en vrede te doen vinden in hun genade- en levensverband met
Christus.

Om te weten te komen, wat de apostel met de uitdrukking: „over
alle menschen” bedoelt, moet dus onderzocht, welke menschen beide
milen tot het verbond van deze verbondshoofden behooren. Dit toch

218

zal wel niemand tegenspreken, dat de werking van een verbondshoofd
niet buiten het verbond gaat, maar alleen haar rechtstreeksch gevolg
heeft voor die wezens of personen, die in zijn verbond besloten
zijn.

Van Adam wordt gezegd, dat „door zijn misdaad de schuld (niet
de erfsmet) gekomen is over alle menschen tot verdoemenis.” Dit
slaat dus op alle personen, oud of jong, reeds dood of nog levend of
zelfs nog ongeboren, die in het Adamietisch verbond besloten waren,
en voor zoolang ze in dit verbond blijven.

Naar omvang wil „alle menschen” bij Adam dus zeggen: alle ge-
boren menschen, zonder onderscheid, met uitzondering van den
Christus, die afgescheiden was van de zondaren, voor zich zelf geen
verdoemenis droeg en slechts door een vrijwillige intreding zich onder
den vloek gesteld heeft. Zelfs bij Adam moet er dus bij dat „alle
menschen’ wel terdege nog een zeer belangrijke uitzondering gemaakt
worden. De mensch Jezus Christus hoort er wiet bij.

Naar tijdsorde is daarentegen nog heel anders te antwoorden.
Namelijk niet: „alle geboren menschen,” maar „alle niet wedergeboren
menschen.’ Overmits de anderen van onder het Adamietisch verbond
uitgaan, en alzoo niet meer in de verdoemenis komen.

En nu dan het Hoofd van het genadeverbond, de Christus!

Ook van hem heet het nu: „dat Christus door zijn eene, persoon-
lijke rechtvaardigheid eene genade te weeg brengt, waardoor over alle
menschen een rechtvaardigmaking des levens komt.”

Wie zijn nu zijn bondgenooten, de personen, de menschen die met
zijn verbond meêrekenen? Dat de genade evengoed aan alle menschen
die tot het genadeverbond behooren, toekomt, als de schuld toege-
rekend werd aan alle menschen die in ’t Adamietisch verbond staan,
wordt klaar en duidelijk uitgesproken. „Alle menschen’; niet één
uitgezonderd; maar natuurlijk alleen die menschen waarvan sprake is.

Wie zegt, „dat alle menschen met de mode meêgaan,” wil volstrekt
niet geacht worden, beweerd te hebben, dat alle menschen uit vroeger
eeuwen, of ook nu alle Chineezen en Kaffers en Patagoniërs en
Indianen, of ook de nog ongeboren kinderen de mode volgen. Hij
bedoelt dan kennelijk alleen de menschen van zijn eigen leeftijd en
wel onder dezen wederom alleen dat deel der menschheid, dat in de
beschaafde wereld leeft. Toch zegt hij er dat alles niet bij. Hij klaagt
eenvoucig: „Ziet toch, mijne hoorders, hoe alle menschen tegenwoordig
met de mode meêloopen;’ — en... er is niemand die hem mis-
verstaat.

Ook Paulus behoefde er dat alles dus volstrekt niet bij te zeggen,
indien het maar duidelijk uit den samenhang bleek, wit welken kring
hij „alle menschen” bedoelde.

En dat nu stond overduidelijk in zijn brief te lezen.

Bij Adam bedoelde hij natuurlijk: alle menschen uit den verbonds-

219

kring van Adam; en dus evenzoo bij Jezus: alle menschen uit den
verbondskring van den Christus.

Strekte nu die verbondskring van den Christus zich tot alle levende
ziel uit, dan zou de Universalist natuurlijk gelijk hebben, die hier
een doelen van de genade op elk menschelijk individu in wil lezen.

Maar dit is blijkbaar „zet alzoo.

Tot het verbond van Christus hebben lo. niet behoord die vele
millioenen, die in vroeger eeuwen buiten Israël omzwierven in de
duisternis van hun eigen hart; behooren 2o. nog niet die velen, die
thans nog feitelijk buiten elke aanraking met het Evangelie bleven;
en rekenen 3o. slechts in schijn meê de huichelaars, die zich indrongen
in de gemeente, onder een valschelijk voorwenden van een bedrieg-
lijken schijn des geloofs.

Hoe men het dus ook wende of keere, de verbondskring van den
Christus is nu eenmaal merkelijk kleiner dan de kring van „heel het
aantal menschelijke individuën.” En op de vraag: wie dan wél tot
den verbondskring van den Christus behooren? weten we nog altijd
niet beter dan met het woord van Jezus zelven te antwoorden: „al
degenen die hem van den Vader gegeven zijn!”

Zoo ziet men dus ook hier, hoe ondoenlijk het is een door de Schrift
allerwegen uitgesloten Universalisme in eenig beteekenend woord van
de heilige schrijvers te willen indragen.

Het gaat eenvoudig niet en het kan niet, om de licht begrijpelijke
reden, dat het gansche organisme van de Schrift er zich tegen verzet.

Wil men, men neme dan ten overvloede bij Rom. 5 : 18 ook nog
dit in overweging: Er staat in vers 17 uitdrukkelijk, „dat zij die
deze genade ontvangen ook heerschen zullen in het leven.” Geen
voorwaardelijk als mogelijk stellen dus. Maar een uitspreken, dat ze
leven zullen. En overmits dit nu (ook onze tegenstanders mede ge-
tuigende) alleen van de wezenlijk wedergeborenen gelden kan, zoo
willen we toch gevraagd hebben, of het aangaat, vlak daarop in vers
18, in precies hetzelfde redeverband, nu opeens aan alle individuën
te gaan denken.

En wees men ten slotte op vers 15, waar staat: „dat de genade
nog veel meer overvloedig is geweest”, om hieruit af te leiden, dat
dus de genade op geen kleiner aantal personen doelen kan, dan door
de schuld getroffen zijn, — dan is het antwoord niet ver te zoeken.

Want immers juist uit diezelfde woorden: „veel meer overvlordig”,
blijkt zonneklaar en overtuigend, dat ‘de apostel hier in de verste
verte aan geen becijfering van grooter of kleiner aantal denkt of
denken kon.

220

Zie toch, ook bijaldien we ons nu eens op Universalistisch stand-
punt plaatsen, en eens aannemen, dat de genade op alle individuën
doelt, dan hebt ge immers, naar het aantal, nog niets hoegenaamd,
om te laten overvloeien. Want, stelt ge dan b. v. het aantal menschen
over wie door ééne overtreding de schuld kwam op één millioen
myriaden, dan krijgt ge: dat dus ook het aantal menschen over wie
door ééne gehoorzaamheid de genade komt, juist ook één millioen
myriaden bedraagt.

En hoe zou men nu ooit met gezonde zinnen zeggen kunnen, dat
één millioen myriaden veel meer overvloedig is dan juist even zooveel?

Immers dit weerlegt zichzelf.

VII.

ROMEINEN X : 11-13.

Eenzelfde is Heere van allen; rijk zijnde
over allen, die Hem aanroepen.
Rom. 104125

Schrift moet uit Schrift verklaard. Wil ik dus weten, in welken
zin de Heilige Schrift zulke plaatsen, waar „allen en „een iegelijk”
in voorkomt, verstaat, dan mag ik dit niet maar zoo uit mij zelven
verzinnen of uit het taalgebruik van anderen afleiden; maar dan ben
ik verplicht en gehouden, om in de Schrift zelve na te gaan, of zij
ook ergens klaar en duidelijk den zin aanduidt, waarin zij zulke zegs-
wijzen bedoeld heeft. Die eer bewijst men reeds aan gewone schrijvers.
Zoo legt ieder wetenschappelijk man Plato en Cicero uit. En in
hoeveel hoogere mate zijn we zulk eerbetoon dan wel niet aan het
Woord Gods verschuldigd?

Passen we dit nu op het onderhavig geval toe, dan kan er geen
quaestie over bestaan, of we hebben ons te wenden tot Rom. 10: 11,
12 en 13. lets wat te gelukkiger is, wijl men zich juist op Paulus’
brieven het meest en liefst tegen ons beroept en dan nu uit Paulus’
eigen mond hooren kan, hoe hij zulk een uitlating over „allen” en
„een iegelijk” gemeend heeft, voor zoover er geen nadere aanduiding
spreekt uit het verband.

In Rom. 10 : 11—13 lezen we dit:

„De Schrift zegt: Een iegelijk, die in hem gelooft, die zal niet beschaamd worden.
Want er is geen onderscheid, noch van Jood noch van Griek: want eenzelfde is

Heere van allen, rijk zijnde over allen, die hem aanroepen. Want een iegelijk, die
den naam des Heeren zal aanroepen, zal zalig worden.”

221

Gelijk men nu ziet, komen in deze opmerkelijke Schriftplaats juist
de beide uitdrukkingen, waarop men zich gemeenlijk en bij voorkeur
beroept, tot twee malen toe voor. Er is twee malen sprake van „allen”:
lo. eenzelfde is Heere van allen; en 2o. rijk zijnde over allen die
hem aanroepen. En evenzoo twee malen van „een iegelijk”: a. „een
iegelijk die in hem gelooft zal niet beschaamd worden.” en b. „een
degelijk die den naam des Heeren aanroept zal zalig worden.”

En wat blijkt nu?

Immers, dat Paulus zelf, in eeu geïnspireerd stuk, van dat „allen”
en „een iegelijk” nu uitdrukkelijk déze verklaring geeft; „allen en
„een iegelijk” wil in zulk verband zeggen: „menschen van allerlei
soort, zonder onderscheid van Jood of Griek.” Zoo toch schijft hij:
„Een iegelijk die gelooft, zal niet beschaamd worden, wanr er is geen
onderscheid noch van Jood noch van Griek.”

Dit nu is beslissend. En dat wel om déze reden, waarvoor we zeer
bijzonder de aandacht van onze lezers inroepen, t. w. dat Paulus in
deze verzen opzettelijk én uitlegging én verklaring geeft van wat in
Jes. 28 : 16, Joël 2 : 22 en soortgelijke plaatsen van de toenmalige
Schrift met dit „een iegelijk” was bedoeld. Vandaar dan ook, dat hij
Jes. 38 : 16 en Joël 2 : 22 niet slechts aanhaalt, maar beide plaatsen
met het redengevend voegwoord „want” in het verband inlascht.

En mocht men nu, des tegensprekens nimmer moede, toch nog
tegenwerpen: „Eilieve, maar „Joden en Grieken” daar is meê bedoeld
„Joden en heidenen” d, i. dus wel terdege alle menschen, hoofd voor
hoofd”, dan moeten we dezen makers van bedenkingen toch vriende-
lijk verzoeken, om even Rom. 10 en ll te willen herlezen, om zelf
in te zien, hoe schromelijk ze zich met dat zeggen vergissen.

Want immers Paulus toont in deze hoofdstukken juist opzettelijk
aan, dat een zeer groot deel der toen levende Joden verworpen was,
en dat Israël eerst later, als de volheid der heidenen zou zijn inge-
gaan, zich tot Jezus zou bekeeren. Opzettelijk nu te betoogen, dat de
Joden voor lange jaren verworpen zijn, en te meenen, dat ze allen
hoofd voor hoofd zalig zullen worden, gaat toch moeilijk aan.

En hoe men zich ook buige of wringe, vast blijft staan: lo. dat
Paulus hier opzettelijk een authentieke verklaring geeft van wat in
dergelijke zegswijzen de uitdrukking „allen”, of „een iegelijk” be-
teekent; 2o. dat naar zijn zeggen daarmeê bedoeld is: „allerlei soort
van menschen”; en 3o. dat „iet bedoeld zijn „alle individuën uit
alle soort”.

Met deze authentieke uitlegging voor oogen, kunnen we ons dus
ontslagen rekenen van de taak, om nog verder al deze Schriftuur-
plaatsen, waar van „zalig worden” in verband met „allen” of „een
iegelijk” gesproken wordt, na te gaan.

Op Schriftterrein is elk beroep daarop krachteloos. En dat wel
omdat alle schrijvers der Heilige Schrift, profeten en apostelen beiden,

222

evenals Jezus opgetreden zijn en gesproken hebben te midden van
Joden, die zich vastelijk en stelliglijk inbeeldden, dat alleen een Jood
deel aan de zaligheid kon krijgen. Vandaar kwam het, dat zij rusteloos
en al gedurig de groote waarheid herhalen moesten: „Neen, o Joden,
niet alleen zij die van ww natie zijn, maar „een degelijk die gelooft”
kan zalig worden. De ontfermingen en barmhartigheden Gods zijn
niet tot de enkele Joden beperkt, maar gaan over allen”

Begaat men nu echter de groote fout, om bij het lezen der Schrift
het milieu uit het oog te verliezen, waarin de heilige schrijvers ge-
sproken hebben, dan ligt het voor de hand, dat men deze doorloopende
tegenstelling tegenover Israëls particularisme niet meê in rekening
brengt, en natuurlijk dan Kan men niet verstaan wat bedoeld is en
interpreteert men zijns ondanks valsch.

En komen we dan, na dit gezegd te hebben, terug op de drie
klassieke Schriftplaatsen, die we in den aanvang van deze artikelen-
reeks bespraken, te weten op l Tim. 2 : 4, l Joh. 2 : 3 en 2 Petr.
2 : l, dan moet ons hierbij vooraf een woord van beklag van het
hart.

Men heeft het namelijk doen voorkomen, alsof we destijds deze
sterk sprekende Schriftplaatsen reeds af hadden gehandeld en er ons
laatste woord over hadden gezegd.

Dit nu was volstrekt niet het geval. Her integendeel stond er uit-
drukkelijk bij, dat we vóór alle dingen even moesten aantoonen, dat
deze Schriftplaatsen, waarmeê de Universalisten gemeenlijk hun zaak
als uitgemaakt beschouwen, en die er sommige menschen toe brachten,
om niet eens verder over de zaak te willen hooren, volstrekt niet zoo
muurvast en onomstootelijk de „algemeene genade” leerden, maar wel
terdege voor tegenspraak vatbaar, aan bedenking onderhevig waren,
en zeer wel een andere verklaring toelieten.

Het sprak dus wel vanzelf, dat deze bespreking een geheel voor-
loopig karakter droeg; en door een latere behandeling zou worden
gevolgd.

Daaraan thans toegekomen, beginnen we met 1 Tim.2 : 4, om een
volgend maal de Schriftplaatsen met het woord „wereld” naar aan-
leiding van 1 Joh. 2 : 2 op te nemen; waarna men ons vergunne
2 Petr. 2 : 1 te verschuiven tot we toe zijn aan de leer des Ver-
bonds.

In Ll Tim. 2 : 4 nu lezen we de bekende woorden: „God, onze
Zaligmaker, wil dat alle menschen zalig worden en tot de kennisse
der waarheid komen”, in vers 6 gevolgd door deze even stellige ver-

223

klaring: „Christus Jezus, die zichzelven gegeven heeft tot een rant-
soen voor allen, zijnde de getuigenis tot zijnen tijd”.

Van deze uitspraak nu beweren onze tegenstanders, dat Paulus hier
zeggen wil: „Christus heeft het schuldrantsoen voor Adam en al zijn
nakomelingen, hoofd voor hoofd gebracht, en God laat nu aan al deze
menschen weten, dat het aan hun wil hangt, of ze door dat ook voor
hen persoonlijk verworven schuldrantsoen zalig willen worden of niet.
leder kan, die maar wil”.

Van deze uitlegging moet thans aangetoond, dat ze onhoudbaar is
en niet is te verdedigen; een betoog waarvoor we-ons beroepen op
de volgende bewijsgronden:

lo, Indien Paulus’ zeggen: „God wii dat alle menschen zalig wor-
den’ slaan zou en kon en moest op alle menschelijke individuën,
dan zou het ook moeten slaan op die nakomelingen van Adam die
voor Jezus’ komst op aarde reeds gestorven en begraven waren. Dit
nu kan „det, want hij gewaagt duidelijk in vers 4 van dezulken, die
nog „tot de kennis der waarheid moeten komen’. Houdt men nu in
het oog, dat het menschelijk geslacht reeds 4000 jaren bestaan had
eer Paulus schreef, dan willen we toch gevraagd hebben, of het aan-
gaat dit gansche geslacht van 40 eeuwen eenvoudig niet meê te
rekenen, en dan toch te beweren, dat „alie menschen” op alle kinderen
Adams slaat.

En doet men dat niet, en stemt men dan toe, dat Paulus, o, neen,
volstrekt niet „alle menschen die geboren zijn uit eene vrouw” be-
doelt; en met name „iet het oog op al die menschen heeft die ge-
durende die 4000 jaren waren geboren en gestorven, gekomen en
hegaau, — mogen we dan vragen, waar dan uw universalisme blijft;
of ge dan niet evenzeer als wij onder „alle menschen” slechts een
deel der menschheid verstaat; en of in substantie uw stelling dan
niet reeds is verloren?

Zo. Indien Paulus’ zeggen: „God wil dat alle menschen zalig
worden en tot de kennis der waarheid komen” noodzakelijk verstaan
moet worden van alle geboren menschen hoofd voor hoofd en ziel
voor ziel, dus allen bij den tel, dan zou Paulus het toch natuurlijk
in de eerste plaats moeten verstaan hebben van al die menschelijke
wezens, die op aarde leefden in zijn eigen levenstijd. Stel dat Paulus
60 jaren oud is geworden, dan heeft hij twee menschengeslachten
zien komen en gaan. Onder de drie toen bekende werelddeelen geeft
dit een onbecijferbaar, maar toch enorm getal millioenen, dat we eens
in den ruwe, maar stellig niet te hoog, op tweemaal vijf honderd
millioen zullen stellen.

Met dit cijfer voor oogen, veroorloven we ons nu de zeer ernstige
vraag: Aan hoeveel van deze millioenen kon Paulus ook bij de
meest optimistische beschouwing zich voorstellen, dat het Evangelie
verkondigd was of nog verkondigd worden zou?

224

Hij wist, dit staat vast, dat er één heel geslacht was heengegaan,
zonder dat de prediking van het Evangelie de grenzen van het Jood-
sche land meer dan even overschreden had. Hij wist ook, dat de ge-
meenten van Jezus in Klein-Azië, Griekenland en Italië verdwijnende
kleinheden waren te midden der dichte massa's heidenen. Hij wist
evenzeer, dat de prediking der andere apostelen in het hart van Azië
en aan Afrika’s kust, volstrekt onmogelijk alle volken en landen, en
in nog veel strenger zin onmogelijk in die volkeren, meer dan enkele
individuën kon bereiken. Hij wist beter en zekerder nog, dat er elken
nacht en elken dag vlak om hem heen, in de steden en vlekken
waar hij vertoefde, gansche scharen van menschen wegstierven, die
nooit iets van Jezus gehoord hadden. En wist eindelijk niet minder
stellig, dat Jezus, om aan alle menschen, die tijdens den Pinksterdag
leefden, het Evangelie nog te laten aanzeggen, niet twaalf, maar wel
twaalf honderd apostelen had moeten aanstellen, en ze bovendien
vleugelen als van adelaars had moeten leenen, om plotseling naar
alle paleizen, huizen en hutten heen te vliegen.

Denkt men dit nu door, dan volgt hier uit: Paulus wist, dat door
oorzaken van ’s menschen wil volstrekt onafhankelijk en bij God
bekend, het Evangelie van Jezus slechts aan een klein deel van deze
tweemaal vijfhonderd millioen menschen kon gepredikt worden. En
nu vragen we toch, indien God zúlk een bestel der dingen heeft
gemaakt, dat zelfs onder Paulus’ eigen tijdgenooten, het Evangelie,
d. i. de kennisse der waarheid, hoogstens, zeg, tot één tiende deel
der menschen kon komen, hoe gaat het dan aan, dienzelfden Paulus
van den alwetenden en almachtigen God te laten verklaren, dat zijn
wil de zaligheid en de kennisse der waarheid voor alle menschen,
hoofd voor hoofd, en dus ook voor die volle duizend millioen men-
schen bestemd had? |

Met allen eerbied zij het gezegd, maar een God die dát wilde,
wezenlijk beoogde en bedoelde, had dan ook de sterfte voor zekeren
tijd moeten schorsen en bovendien zulk een heir van evangelisten
aanstellen dat alle oor dé waarheid vernemen kon. Want, zoo vragen
we toch met den apostel: „Hoe zullen ze gelooven van welken ze
niet gehoord hebben ?” |

En 3o. Indien Paulus’ zeggen: „God wil dat alle menschen zalig
worden, en tot de kennis der waarheid komen” op ieder menschelijk
individu moest en zou slaan, dan kan diezelfde Paulus natuurlijk
nergens, onder de inspiratie des Heiligen Geestes, ook maar van één
enkel menschelijk persoon geschreven hebben, dat God hem „det in
het heilsbestel had opgenomen.

Nu lezen we daarentegen in Rom. 9 : 13, dat God, reeds eer
Rebekka nog gebaard had, van Ezau had gesproken: „Jakob heb Ik
liefgehad en Ezau heb ik gehaat”; en in Rom. 9 : 17 van Farao,
dat de Heere van hem gezegd had: „Tot ditzelve heb Ik u verwekt,

225

opdat Ik in u mijn kracht zou bewijzen”; en eindelijk in Rom. 11: 7
lezen we: „Hetgeen Israël zoekt, dat heeft het niet verkregen, maar
de witverkorenen hebben het verkregen en de anderen zijn verhard
geworden, gelijk geschreven is: „God heeft hun gegeven eenen geest
des diepen slaaps, oogen om niet te zien, en ooren om niet te
hooren.”

Hieruit blijkt derhalve dat Paulus afwist van een voor ons onbe-
grijpelijke, maar niet minder ontzettende werking Gods, die met opzicht
tot enkele met name genoemde individuën en zelfs van een gansche
groep menschen een reuke des doods ten doode baarde. En overmits
men nu niet van iemand zeggen kan dat hij datgene wil wat hij eer
belet en tegenhoudt, dan bevordert, zoo staat vast, dat naar Paulus’
stellige uitspraak de persoonlijke zaligheid van Warao en Ezau en de
in Rom. ll : 7 bedoelde Joden niet met een bedrijvenden wil door
God kan gewild zijn.

Hoe breed men dus ook de schare uitmete (en ook wij doen dat
liefst zoo breed mogelijk) tot wie naar Gods wil de zaligheid komt,
met Rom. 9 en ll voor ons, staat het nu eenmaal vast, dat het niet
van alle menschelijke individuën zonder onderscheid of uitzondering
kan of mag gezegd worden: God heeft hunne zaligheid gewild. Wat
te bewijzen was!

Hiermeê is alzoo bewezen, dat de woorden in 1 Tim. 2 : 4 door
Paulus niet kunnen bedoeld zijn in den zin, alsof het Godsbestel
daadwerkelijk zoo ware ingericht en aangelegd, dat het de zaligmaking
beoogde van. Adam en al zijne nakomelingen.

Vraagt men ons nu al verder, hoe we dan deze woorden op be-
vredigende wijze verklaren kunnen, dan stellen we op den voorgrond,
dat dit eigenlijk ons niet kan worden opgelegd. Reeds de apostel
Petrus gewaagde er van, dat er in Paulus’ brieven plaatsen zijn zwaar
om te verstaan. Ook al bleek het dus, wat we niet gelooven, dat het
nog niet ging, om een bevredigende oplossing van deze plaats te
geven, dan viel hiermeê nog volstrekt ons betoog niet. Want immers
men hield vol dat Paulus hier op alle Adamskinderen het oog had.
En nu bleek dat dit niet waar is, zijn de Universalisten buiten ge-
vecht gesteld; ook al bleef ons deze Schriftuitspraak donker.

Maar hoeft dat?

Ons dunkt, neen! Hetzij men toch onder „den wil Gods” hier
alleen versta „dien wil die onze gedraging regelt”, hetzij men onder
„alle menschen” versta alle soort van menschen, gelijk in Rom.
10 : 11-13, in beide gevallen loopt de zin zonder tegenstrijdigheid
met Paulus’ leer uit Rom. 9 en 11 door.

In het eerste geval bedoelt men dan dit: „Als Paulus zegt: God
wil dat alle menschen zalig worden”, is er geen sprake van dien wil,

IV 15

226

die uitdrukking vond in zijn raadsbesluit; maar alleen van de gezind-
heid Gods tegenover menschen. Het is ook alsof Paulus schreef: „o,
Als God het had kunnen gedaan krijgen gelijk Hij wilde, als Satan
niet tusschen beide ware getreden en de zonde geen spaak in het
wiel had gestoken; kortom indien God de Heere, zouder met den
tegenstand van de menschen te rekenen rechtstreeks naar zijn godde-
lijke liefdesaandrift had kunnen handelen, o, dan zou God alle menschen
zalig hebben gemaakt”. En overmits wij nu niet naar Gods verborgen
besluit, maar naar dien gezindheidswil onze daden hebben in te
richten, zoo is het ons opgelegd bij de prediking des Evangelies ons
zooveel doenlijk naar alle menschen uit te breiden, naar den regel
der goddelijke gezindheid, dat alle menschen tot de kennis der waar-
heid komen.

Voor het tweede geval verwijzen we naar de uitvoerige toelichting
die we vroeger gaven. Bedoeld zou Paulus dus hebben: Laat gebeden
opgaan voor alle overheid, ook voor heidensche koningen; want de
kerk van Christus breidt zich onder het Nieuwe Verbond tot alle
volken en natiën, tot alle rangen en standen uit. Niet of men Jood,
eenvoudig of men mensch is, wordt nu de vraag. Want er zijn niet
goden der heidenen en een God van Israël, maar er is één God die
aller God is, en zoo ook maar één middelaar die voor alle volken
der menschen middelaar is; niet de Israëliet, maar de mensch Christus
Jezus, die dus ook niet voor Joden bijzonderlijk, maar voor allen die
gelooven, uit wat volk of natie ook, zijn ziel tot een rantsoen
gegeven heeft.

JX.

DE „WERELD”,

De aarde hoore en hare volheid, de wereld
en al wat daaruit voorkomt. Jes. 34 : 1.

Groot, zeer groot zelfs is het misverstand, dat bij min kundige
Bijbellezers schier als vaste regel ontstaat, onder het lezen van wat
de Heilige Schrift over Jezus’ Messiasambt in zijn betrekking tot de
wereld zegt. Men heeft het dan toch immers met zijn eigen oogen,
duidelijk, in den Bijbel gelezen „dat Jezus de wereld liefheeft”; „dat
Jezus de zonde der wereld wegneemt”; „dat Jezus niet gekomen is
om te verderven”, maar om „de wereld te behouden”; „dat Jezus
het licht der wereld is”; „dat God in Jezus de wereld was met zich
zelf verzoenende”; en zoo dan ook „dat Jezus een verzoening is niet

227

alleen {voor onze zonden, maar ook voor die der geheele wereld.”

En na in dier voege nu vijf, zes plaatsen uit de Schrift te hebben
opgesomd, acht men zich dan gerechtigd tot deze navolgende, schijn-
baar zoo voor de hand liggende redeneering: „De wereld dat zijn
natuurlijke alle menschen; en overmits de Bijbel nu op alle manieren,
zeker en stellig leert, dat Jezus een rantsoen voor de wereld is ge-
worden, zoo is het hiermeê immers voorgoed en afdoende uitgemaakt,
dat Jezus’ zoenbloed zaligend voor alle menschen is vergoten; en be-
hoeft er naar die voorsprekers van een particuliere genade door een
iegelijk die zich aan zijn Bijbel houdt, dus ternauwernood nog te
worden geluisterd.”

En toch deze schijnbaar zoo eenvoudige eu de zaak beslissende
redeneering, is wel bezien niets dan het uiterste der oppervlakkigheid
en kan, we zeggen nu niet voor ons denken, neen maar voor het
denken der Heilige Schrift, juist geen oogenblik bestaan.

Want indien er iets bij een eenigszins aandachtiger lezen van de
Heilige Schrift vaststaat en voor uitgemaakt mag gelden, dan is het
heusch wel het onomstootelijke feit, dat het woord „wereld” in de
Heilige Schrift niet dan bij hooge uitzondering „alle menschen”, en
bijna altijd iets geheel anders beteekent.

Als we in Job 20 : 4 lezen „dat God den mensch op de wereld
gezet heeft’; als er in Luk. 16 : 8 staat: „De kinderen der werell
zijn voorzichtiger dan ‘de kinderen des lichts”; als we in Rom. 12: 2
lezen: „Wordt dezer wereld niet gelijkvormig”; als het in Luk. 9: 25
heet: „Wat baat het iemand of hij de geheele wereld gewint”; of ook
in l Joh. 2 : 17: „Want de wereld gaat voorbij met al haar begeer-
lijkheden”, — dan kan een kind toch vatten, niet waar? en mat
elk mensch van gezonde zinnen toestemmen, dat „wereld” in al deze
plaatsen bij geen mogelijkheid voor „alle menschen’ verklaard worden
kun.

Om zoo maar apodictisch te veklaren: de woorden „het Lam dat
de zonden der wereld wegdraagt”, willen zeggen „het Lam dat de
zonden van alle menschen wegdraagt”, is dus pure willekeur en aan-
matiging. Én aan elke beslissing over den zin, waarin deze zegswijzen
zijn te verstaan, dient derhalve een duidelijke en onderscheidende
uiteenzetting vooraf te gaan, van de beteekenis die het woord „ wereld”
in de Heilige Schrift heeft.

Tot die witeenzetting dan overgaande merken we beknoptelijk op,
dat God de Heere in den beginne „den hemel en de aarde schiep’,
maar zonder dat in die aarde het innerlijk organisme van haar vier
rijken nog was ingezet. Wel waren de „stofjes! d. 1. de elementen
reeds aanwezig, waaruit de bewerktuiging dezer wereld voort zou
komen onder Godes scheppende inwerking, maar toch was zoomin het

228

vochtige en droge nog onderscheiden, als planten, dieren of menschen
voortgebracht. Het was naar luid Spreuk. 8 : 26 nog slechts „de
aanvang van de stofjes der wereld”, d. w. z. de basis, met daarin de
elementen of bestanddeelen waaruit de wereld zou worden opgebouwd.
De „grondlegging van de wereld” d. i. de grond-, de fondamentleg-
ging van het huis, nog niet het huis zelf. Er lag, om het zoo eens
uit te drukken, een prachtige horlogekast gereed, gereed ook het fijne
geharde koper en de robijnen waaruit het uurwerk zou vervaardigd
worden; ook zelfs gereed het plan waarnaar het uurwerk zou worden
gemaakt; maar toch, met dat al, er ingezet, geschikt en aan het
loopen gemaakt, was het eigenlijk organisme van het uurwerk nog
niet. Er was de aarde; maar wat die aarde tot wereld zou maken,
toefde nog.

In het derde hoofdstuk van zijn zendbrief zegt Jakobus dat de
tong „een wereld is van ongerechtigheid”; daarmeê kennelijk niet
maar bedoelend dat er heel wat en zelfs veel ongerechtigheid uit
’s menschen woorden wordt uitgesponnen, maar dat er in die onge-
rechtigheid een plan, een stel, een samenvoeging van deelen, een soort
organisme van het booze schuilt.

En zoo nu ook onderwijst de Heilige Schrift ons, dat God de Heere;
na eerst de aarde geschapen te hebben, er door nieuwe machtsdaden
een organisch, veelsoortig, levend organisme in gezet heeft en er aldus
eerst een „wereld” van maakte. Het „ Woord”, de „eeuwige Wijsheid”,
speelt daarom niet in de aarde, maar in „de wereld zijns aardrijks”,
d. w. z. in het bestek, het plan, van wat God zich had voorgenomen als
„wereld” eens in het leven te roepen. Schoon leert Elihu ons in
Job 34 : 13 dat niet slechts de aarde gemaakt, maar ook „de wereld
geschikt is.” In Job 20 : 4 is er sprake van dat God „den mensch
op de wereld gezet” heeft. In overeenstemming hiermeê toont Genesis
hoe eerst na ’s aardt iks schepping de toebereiding der aarde tot een
„wereld’, aanvang nam. En niet minder duidelijk onderscheidt de
Hebreërbrief tusschen een maken en bereiden van de wereld. Of om
het allerduidelijkste bewijs voor deze waarheid maar opeens te noemen,
gelijk men weet heeft de zondvloed volstrekt niet de aarde vernietigd,
noch ook zelfs wat God in die aarde als organisme had ingezet, maar
eeniglijk en uitsluitend het gewrochtsel en gedichtsel dat de godde-
looze mensch in die wereld Gods had ingewrongen.

En wat lezen we nu in 2 Petr. 2 : 5? Immers dit, dat God den
zondvloed „over de wereld der goddeloozen gebracht heeft,” en dat
dientengevolge „de wereld die toen was vergaan is.”

Hierbij zij tevens opgemerkt, dat eerst bij deze „toebereiding” van
het Tohu wabôhu(de ongevormde chaos) tot „wereld’’, de werkzaam-
heid des Zoons meer bepaaldelijk optreedt. „Alle dingen” zijn door
hem gemaakt, d. w. z. de veelheid der veeren en raderen van dit
machtig uurwerk; want eer er onderscheiding en organisch verband

229

in het geschapene kwam, was er geen „alle dingen”, maar slechts
een vormeloos al. En zoo verstaan we dan „dat door het Woord Gods
de wereld is toehereid.”’ Alsook, dat er één Vader is wit wien alle
dingen zijn, en één Heere Jezus Christus door wien alle dingen zijn.
Derwijs zelfs dat reeds in de eerste drie verzen van Genesis de opeen-
volgende en toch saamvallende werkzaamheid van den Vader en den
Zoon en den Heiligen Geest (die over de wateren zweeft) klaar
uitkomt.

De „wereld” is dus iets veel hoogers en heerlijkers dan de „aarde.”
Is de aarde slechts de onbezielde stofmassa, de wereld is die rijke
schepping die een afdruk in zich draagt van de gedachte en de
wijsheid Gods. En overmits nu in die wereld vier raderen omloopen,
die telkens hooger klimmen en in elkaâr vatten, t. w. het delfstoffen-
rijk, het plantenrijk, het dierenrijk en de menschenwereld, zoo spreekt
het vanzelf, dat de wereld eerst in haar hoogsten levenskring, d. í.
in de menschenwereld, de klare afspiegeling van Gods wijsheid in
zich draagt.

Zoo vinden we dan den mensch feitelijk geschapen „naar den beelde
en de gelijkenisse Gods,” en deswege in zijn eigen persoon en wezen
een kunstig organisme in het klein, of gelijk men ook pleegt te zeggen
een mikrokosmos, d. i. „een wereld in het klein.” En aan dien
mensch raakt nu naar beneden toe het raderwerk derdierenwereld,
daarna weer de plantenwereld enz. Altemaal werelden genoemd, omdat
ze een organisme, een bewerktuigd en in elkaar vattend en sluitend
geheel vormen. En evenzoo naar boven toe, de Christus en zijn
hemelsche heirmachten, door wien het organisme der menschheid en
der wereld sluiten in God zelf.

Houdt men dit nu in het oog, aan laten de verschillende, schijn-
baar zeer tegenstrijdige beteekenissen, die het woord „wereld” in de
Heilige Schrift heeft, zich uit dit ééne hoofddenkbeeld geleidelijk en
vanzelf afleiden en verklaren.

Immers wereld drukt dan ten eerste uit, het kunstig raderwerk of
organisme der met macht voortgebrachte en met wijsheid toebereide
schepping. Zoo b. v. Spreuk. 8 : 31: „Spelende in de wereld zijns
aardrijks”; Hebr. 11 : 3: „Door het geloof verstaan wij dat de wereld
door het Woord Gods toebereid is’; of ook Jes. 50 : 12: „Mijne is
de wereld. en hare volheid.”

Nader bepaald, kan dit echter ten tweede in engeren zin toegepast |
op de mernschenwereld, overmits de menschheid het hoogste en fijnste
rad in het saâmgestelde raderwerk is, en eigenlijk het geheel om den

230

mensch draait. Zoo b. v.: „Opdat de geheele wereld voor God ver-
doemelijk zij’ (Rom. 3 : 19); „De menschen, die Gij mij uit de
wereld gegeven hebt” (Joh. 17 : 6); en evenzoo: „Zoo openbaar
uzelven aan de wereld” (Joh. 7 : 4).

Een derde wijziging van beteekenis ontstaat door het inkomen van
de zonde in dat samenstel der dingen. Daardoor toch komt het, dat
ik de ééne maal van het organisme der wereld geschreven vind gelijk
‚het ún den dienst van God staat, maar ook de andere maal van het
organisme der wereld hoor spreken, als van een organisch gevormde
macht, die tegen God over staat. Zoo b. v. in 1 Joh. 4 : 5: „Zij
zijn uit de wereld en daarom spreken zij uit de wereld”; 1 Joh.
2 : 17: „De wereld gaat voorbij en hare begeerlijkheden”; of Jac.
l : 27: „Zich zelven onbesmet bewaren van de wereld”.

Hierbij is dan weer drieërlei mogelijk. Namelijk óf dat „ wereld’
genomen wordt voor die dingen, die wel ongoddelijk, maar nog niet
beslist boos zijn. Zoo b. v. „De zorgvuldigheden dezer wereld komen
en verstikken het woord’ (Matth. 13 : 22). Of wel, dat „wereld” het
booze beginsel zelf aanduidt, b. v. 2 Petr. 2 : 20: „Nadat ze de be-
smetting der wereld ontvloden zijn”. Of eindelijk, dat „wereld” als
inbegrip vam de booze menschen genomen wordt, b. v.: „Daarom
kent: ons de wereld niet, omdat zij Hem niet kent” (l Joh. 3 : U).

Maar in al deze schakeeringen blijft het altijd, hetzij de geheele
wereld, hetzij de mensehenwereld, afs organisme, als bijeen hoorend
geheel. Niet de enkele raderen op zichzelf, maar de menschheid, ge-
lijk ze, als één machtig heir optredend, tegen God strijd voert. „De
wereld zal u haten”, d. i. niet juist elk individu, maar de levens-
macht die zich uit die menschenwereld openbaart. Lets dat het sterkst
uitkomt in de samenvatting van het booze onder den vorst der duis-
ternis, die deswege „overste der wereld’ genaamd wordt, omdat hij
de menschheid als een geordend heir en gedisciplineerd leger aan
zich onderworpen heeft.

Ben vierde wijziging ondergaat dat begrip van wereld dan weer
door de intredende erbarmingen Gods of wil men door het „inbrengen
van den Zoon in de wereld”. Nu toeh wordt het openbaar, dat Gods
onnaspeurlijke wijsheid een middel heeft uitgedacht en bereid, om
dat valsche organisme van de innerlijke kern los te maken, en uit
die verborgen kern het oorspronkelijke raderwerk of organisme der
wereld, in nog veel verheerlijkter vorm weer te voorschijn te brengen.
Satan denkt dat hij „de wereld” zelve vast heeft, maar van achteren
blijkt het, dat God op schitterende wijze hem de eigenlijke kiem en
kern der wereld weer ontneemt, om die valsche wereld zich tot een

231

hel te laten ontwikkelen, en die verborgen kiem tot een nieuwe wereld
op te bouwen, die eens glanzen zal in al de pracht des goddelijken
levens. En al naar gelang Jezus en zijn apostelen nu beurtelings het
oog hebben, op die schijnwereld die ten onder moet, of op die kern
van het organisme der wereld die verheerlijkt wordt, gaat over die
wereld het oordeel en de vloek, of wel lezen we, dat die wereld wordt
behouden.

Zoo heet het dan eenerzijds dat Jezus „de Zaligmaker der wereld
is (Joh. 4 : 42), en anderzijds: „Ik bid niet voor de wereld” (Joh.
17 : 20). Nu eens: „Alzoo lief heeft God de wereld gehad” (Joh.
3 : 16), en dan weer: „Hebt de wereld niet lief”. De ééne maal:
„Ik ben niet gekomen om de wereld te oordeelen”, en dan weer:
„Nu is de wereld alreede geoordeeld”. Het ééne oogenblik: „Ik ben het
licht der wereld”, en den anderen keer: „De wereld kan mij niet
zien”. Of wilt ge, in de ééne plaats: „Het Lam dat de zonde der
wereld draagt”, en op de andere: „Ik heb de wereld overwonnen”.

Meestal nu heet die eigenlijke kern der wereld, die Jezus aan Satan #
ontrukt, om er een nog heerlijker organisme uit op te doen wassen,
intusschen anders. De Schrift pleegt namelijk in verreweg de meeste
plaatsen dit te noemen: „het volk Gods”, of „de gemeente” of „de
kudde des Heeren”, of „het koninkrijk Gods”, of ook „het koninkrijk
der hemelen”, „het lichaam van Christus”, de „bruid Christi’, enz.

Edoch bij al deze benamingen blijft altijd constant de voorstelling
vast staan, dat uit deze kern, uit deze gemeente, uit dit volk, een-
maal door een wonderdaad Gods „een nieuwe wereld”, een „nieuwe
aarde en nieuwe hemel’ te voorschijn treedt.

De aarde dient niet maar om de uitverkorenen te laten zaligen en
dan te verdwijnen. Neen, de uitverkorenen zijn menschen; die men-
schen vormen een geheel, een stel, een organisme; dat organisme is
gefundeerd in de schepping; en overmits nu die schepping spiegel-
beeld van Gods wijsheid en zijner handen werk is, mag Gods bestel
daarmeê niet teniet gaan, maar komt in „den doorluchtigen dag”
Gods wil met deze schepping tot haar recht.

Spreekt de Schrift nu van het groote Christelijk organisme, dat we
Jezus’ mystiek lichaam, of de levende gemeente noemen, gelijk ze nu
nog in dezen voorloopigen toestand verkeert, dan staat ze natuurlijk
vlak en vierkant tegen de wereld over. Dan haat de wereld haar en
moet zij de wereld bestrijden. Haar de wereld en zij aan de wereld
gekruisigd worden. Dan is het tusschen die wereld en haar een
worsteling op leven en dood. Ben worsteling die er op moet en zal
uitloopen, dat die wereld er onder gaat, door haar geoordeeld wordt,
en overwonnen blijkt door Jezus.

Maar wil de Schrift omgekeerd aanduiden, dat in die gemeente de
kern der wereld behouden wordt; dat Gods plan, dat door de zonde
vernietigd scheen, toeh doorgaat en terecht komt; en dat dan het

232

organisme der wereld, op andere spil gezet, toch loopen zal gelijk \

God bedoeld had, — dan, het spreekt vanzelf, vindt ge dit alles juist
omgekeerd, en wordt die wereld niet geoordeeld, maar zalig gemaakt ;
niet overwonnen, maar behouden; niet verdoemd, maar verzoend.

Zoo ontwikkelt zich het ééne volkomen geleidelijk uit het andere,
en straalt in elke schakeering onveranderlijk en constant de ééne
hoofdbeteekenis door, die steeds wordt vastgehouden, t. w. de macht
van het geschapene als een in elkaär gezet raderwerk, samenstel of
organisme.

Dit organisme wordt eerst door God in dit geschapene ingezet. Dan
vindt het zijn eminente uitdrukking in de menschenwereld, als van
dit raderwerk het edelste. Voorts verandert het door de zonde in een
werktuig, dat tegen God bereid is. En eindelijk wordt het door den
Christus een valsch en een waar organisme, waarvan het eerste er
onder moet en het andere er bovenop komt.

Maar steeds zoo, dat niet op de deelen, maar op het samenstel, op
het geheel, op het raderwerk, op het heir, op het organisme wordt
gelet. lets dat vooral uitkomt, als Paulus tegenover de „wereld” de
Joden noemt, waar hij zegt: „Imdien hun val de rijkdom is der
wereld’, en in vers 15: „En indien hun verwerping de verzoening
is der wereld” ; — waar kennelijk en blijkbaar de niet-Joodsehe natiën
bedoeld zijn. WE

Ge kunt op den persoonlijken tegenstand letten, dien gij voor u zelf,
tegen God oefent, of ook op de hulpe die ge leent aan de wereld in
haar verzet tegen God en die ge u door haar laat leenen in wat gij
misdrijft tegen den Heilige. Dat eerste is de quaestie van persoonlijke
schuld, het tweede is „de wereld in uw hart” en „uw hart geleverd
aan de wereld”.

En wie dit onderscheid nu eenmaal gevat en deze Schriftuurlijke
beteekenis van het woord „wereld’’ ingezien heeft, diën ja, laten we
dan gerustelijk de beslissing over, wat er aan is van het zeggen: „dat
de wereld alle menschen beteekent!”

Alsof een boom niet behouden werd, indien niet stuk voor stuk
alle blaadjes leven bleven.

Ja, alsof een leger niet behouden is, ook al ligt het slagveld met
de lijken der verslagenen bedekt!

En of zoo Jezus dan ook de wereld niet kon redden, ook al redt
hij niet elken bloesem aan haar stam?

235

X.

GEEN PRIVILEGE VAN RANG OF STAND.

Waarin niet is Griek en Jood, besnijdenis
en voorhuid, barbaar en Seyth, dienstknecht
en vrije, maar Christus is alles en in allen.
Col. 8,574

Er is dan nu, zoo we meenen te mogen aannemen, op behoorlijke
en afdoende wijze rekenschap gegeven van de beslissende reden, waar-
om de uitdrukkingen „de wereld”, „alle menschen’ en „een tegelijk”
te goeder trouw niet kunnen noch mogen aangevoerd ter omverwerping
van de heilige Schriftwaarheid der particuliere genade.

En toch, we komen er zelf voor uit, toch ontbreekt er nog iets
aan, eer we hopen durven op de volledige kracht ter overtuiging van
wie dusver antiers dacht.

Het laat zich namelijk niet ontkennen, dat hoe goed en wel heel
het geleverde betoog dan ook zijn moge en hoezeer de aangevoerde
Schriftbewijzen dan ook steek houden, er toch altijd iets bevreemdends
in blijft liggen, dat de Heere en vooral zijn Apostelen op dat „wereld’’
en „alle menschen” en „een iegelijk’”, zoo telkens en telkens weer,
op zeer in het oog loopende wijze, kennelijk den nadruk leggen.
Waar diende dat dan toch toe? vraagt men allicht. Zoo zouden wij
toch niet spreken of schrijven, als we de waarheid van een genade,
die particulier is, uiteen wilden zetten. Zie, dat ééne moet ons nog
opgehelderd! Geef ons ook rekenschap er van, waar dat herhaaldelijk
wijzen op „allen” en „een iegeliijk’” dan toch vandaan komt? Hoe
de Nieuw-Testamentische schrijvers daar zoo op kwamen? En, meer
nog, hoe de Heilige Geest, die hun brieven geïnspireerd heeft, aan
zulk een veelvuldig gebruik van dit „allen en „een iegelijk”’ zijn zegel
leende van goddelijke autoriteit ? |

Om hierop nu helder en duidelijk te antwoorden, hebben we niets
te doen, dan te wijzen op een allergrootst verschil dat bestond tus-
schen den toestand van de maatschappij waarin de Apostelen leefden
en de wereld waarin wij ons bewegen.

In dien tijd namelijk wist men er niet van noch dacht eraan, dat
men iemand reeds barmhartigheid of genegenheid zou bewijzen, omdat
hij mensch was. Men gunde iemand zijn recht, omdat hij geld bezat,
of tot den adel behoorde, of ingeschreven was in de kaste der priesters,
of wijl hij een vrijgeborene was, of omdat hij man en geen vrouw
was; maar hoe ook genomen, het was nooit puur omdat hij mensch
was, maar altijd om iets anders, uit andere oorzaak, om bijkomstige
reden.

234.

Dat een persoon in zijn diepsten grond al zijn recht alleen daaraan
ontleent dat (God hem schiep en hij dus mensch werd, zag niemand
in. Neen, om wat de omgeving, of zijn geld, of zijn geslacht hem _
maakte, daarom, en daarom schier alleen was hij in tel.

Vandaar dat men destijds overal en in alle landen hoogstens een
kleine groep van menschen vond, die voor vol meêdeden, en dat al
de overigen, door deze als een soort mindere wezens werden aange-
zien. Zoo zagen de mannen op hun vrouwen neer als op een soort
appendix van hun eigen wezen. Heel het dienstpersoneel was in
slaventoestand en kwam dus niet in aanmerking. De overwinnende
kaste domineerde al het lagere volk. En zoo ver ging dit hoogmoedig
en hoovaardig deelen en splitsen van menschen door, dat een fatsoen-
lijk Griek alle andere natiën voor barbaren uitschold, een goed Jood
alle overige volken als honden beschouwde, en er achter de barbaren
nog een soort erger en wilder wezens werd aangenomen, die men
aanduidde door Barbaar en Seyth; ongeveer in den zin, waarin wij
van Negers en Boschjesmannen spreken.

Ja zelfs op het heiliger en heiligste terrein ging diezelfde onzalige
hoovaardij door, en toen onze Heere Jezus Christus op aarde om-
wandelde vond hij om Zions tempel een groep van vromen leven, die,
op ingebeelde gerechtigheid prat, met onbeschrijflijken hoogmoed neer-
zagen op de zondaars en tollenaars en de am haârets d.i. het volk
des lands. Zulk een vroom opgevoed jongman in Jeruzalem voelde
alleen zijn gelijke als de eigenlijk meêtellende mensch. Daarop volgden
dan het naast de Sadduceën. Na hen de Esseërs. Laag stonden reeds
de tollenaars. Lager nog de zondaars. En het laagst van allen „de
vuile massa” of het volk des lands, van de onreinheid der zwijnen
in het oog van den Farizeër reeds zeer weinig verschillend.

Weet men nu dat die am haûrets bijna de geheele plattelandsbe-
volking omvatte; dat die „zondaars” zijn wat wij noemen „de genot-
zuchtige lieden der wereld”; die tollenaars de groote industriëelen;
die Esseërs de dissenters; die Sadduceeën de Nutslieden, — dan voelt
men toch wat uiterst beperkt kringetje zich het monopolie van vroom-
heid aanmatigde. En denkt men zich nu den Zoon des menschen in
de straten van dat Jeruzalem omgaande, met in zijn hart het zoen-
borgschap voor al Gods uitverkorenen uit alle natiën en tongen, uit
alle rangen en standen, uit alle klassen en groepen der maatschappij,
dan zal toch een ieder gevoelen, hoe onuitsprekelijk dit separatisme
Jezus tegen de borst stiet en in den weg stond, en hoe hij er bij al
zijn spreken telkens op verdacht moest zijn, om wel en duidelijk te
doen uitkomen: Wat ik in den naam Gods verkondig, geldt niet de
uitverkorenen der menschen, maar de uitverkorenen Gods; regelt zich
niet naar de onderscheidingen die gij tusschen menschen en menschen
maakt, maar uitsluitend naar de splitsing tusschen geloof en ongeloof,
die voor God geldt; en schuift dus links en rechts over al uw grensjes

235

en loketjes van vromen en heiligen en zondaars en tollenaars heen.

Vandaar dan ook dat men in de Evangeliën Jezus altijd weer er
op hoort terug komen, om toch wel en duidelijk aan de omstanders
te doen uitkomen: Ik richt mij volstrekt niet uitsluitend tot de ééne
groep der onder u dusgenaamde vromen of rechtvaardigen, maar tot
menschen van allerlei rang en stand, van allerlei geestelijke gesteld-
heid en verleden. De door u getrokken grenzen, de door u gemaakte
ompalingen, de door u opgezette heiningen breek ik onherroepelijk
door. Ja, zoo sterk spreekt de Heere dit uit, dat het soms al den
schijn heeft, als sloot hij de Farizeën uit en de tollenaars in, de
„vrome vrouwen” buiten het Koninkrijk en de „hoeren” in zijn
Rijksgebied.

Ook dit mag natuurlijk niet letterlijk verstaan, en wie ook in onze
dagen met „hoeren” en „zondaars” in aanraking trad, weet maar al
te goed, “hoe het zedelijk leven in deze ellendigen vaak volkomen
verwoest is, om ook maar een oogenblik te kúnnen meenen, dat
Jezus aan dit slag lieden een soort van brevet had uitgereikt van
hoogere gedisponeerdheid voor het Koninkrijk. Alleen uit de tegen-
stelling is blijkbaar zulk een woord te verklaren, en niemand kan
noch zal het anders dan in dezen zin opvatten: „Ook zelfs onder de
hoeren heb ik mijn Magdalena’s, onder de tollenaars mijn Levi's en
onder de zondaren mijn Zacheüssen die ik red.”

Voor de Apostelen van Jezus wachtte in dit opzicht nog een groot-
scher taak. „Gij zult grootere werken doen dan deze” is een woord
van hun meester, dat ook in dit opzicht van hen vervuld werd.

Immers was Jezus te velde getrokken tegen de valsche kerkelijke
onderscheidingen, zij moesten de hand leggen aan de maatschappelijke
standshoovaardij en den nationalen volkstrots.

Dat had Jezus in die mate nog niet gedaan.

Zoolang het eenig waarachtig zoenbloed nog niet door het voor-
hangsel in het heiligdom was ingedragen, eerbiedigde ook Jezus nog
den scheidsmuur die hoog tusschen Israël en de heidenen was opge-
trokken. Zijn ontzettend woord: „Het is niet geoorloofd het brood
der kinderkens te nemen en den hondekens voor te werpen” is op
aller lippen.

Die scheidsmuur viel eerst door het bloed des Nieuwen Testaments.

Maar toen eenmaal dat bloed had gevloeid, behoorde het dan nu
ook van meet af tot de levenstaak der Apostelen, om er telkens en
telkens weer op te wijzen, dat alsnu die scheidsmuur niet meer gold
noch ook door andere scheidsmuren vervangen mocht worden, geldende
er van nu aan onder menschen slechts ééne onderscheiding meer:
dezulken die wel in Christus gelooven en zij die in hem niet ge-
looven.

236

Nu in onzen tijd, nu het niet meer in ons opkomt aan zulk een
seheidsmuur te denken, klinkt dit ons, we stemmen het volgaarne toe,
eenigszins vreemd in het oor.

Dat een „meid’” minder goed in den hemel zou kunnen komen
dan haar mevrouw”, komt ons geen oogenblik in de gedachte; dat
een bekeerde Jood iets voor zou hebben boven een Germaanschen
bekeerde, maakt voor al zeer weinigen een onderwerp van nadenken.
uit; dat een man meer en beter in het Koninkrijk der hemelen op
zijn plaats is dan een vrouw, is ons te onzinnig om in te denken;
en te wanen, dat een Europeër wel, maar een Aziaat niet zou kunnen,
geroepen worden tot Christus, klinkt ons als de ongerijmdheid zelve toe.

Maar in de dagen der Apostelen was dat heel anders. Toen dacht
men wel terdege zoo, en was ieder er op uit, om de loketten
en schotjes die de menschen tusschen elkaâr hadden gemaakt ook
over te dragen op het Godsrijk.

En indien men dit nu eenmaal weet en in het oog houdt, en dus
wel in- en doorziet hoe de Apostelen altijd spraken en schreven voor
menschen, die, als men het tegendeel er niet bij zei, uit zich zelven
altijd dachten, dat zulk een Evangelie alleen voor een bepaald volk,
of een enkelen stand, of een aparte klasse der maatschappij gold, —
kon hef dan anders, zoo vragen we met ernst; was het dan anders
te verwachten, en ligt het dan niet in den aard der zaak, dat de
Apostelen er onophoudelijk bij zeiden: „Neen, niet alleen voor de
Joden, maar voor heel de werelt’; „neen, niet alleen voor de be-
voorrechte klasse, maar voor alle menschen”; „neen, niet voor wie
tot de respectabele lieden doorgaat, maar vooreen degelijk die gelooft.”

En dat dit werkelijk het duidelijk uitkomend doel van de Apostelen
was, kan dit helderder uitkomen dan door een eenvoudige verwijzing
naar de vele plaatsen, waar dit thema opzettelijk door hen behandeld
wordt?

Of deden we in het bovenstaande eigenlijk wel iets anders, dan
een korte toelichting schrijven op dit bekende woord uit den Colosser-
brief: „Gij hebt aangedaan den nieuwen mensch, die vernieuwd wordt
naar het evenbeeld desgenen die hem geschapen heeft, waarin niet is
Griek en Jood, besnijdenis en voorhuid, Barbaar en Seyth, dienst-
knecht en vrije, maar Christus alles en in allen” (Col. 3 : 21).

Lees daarbij Gal. 3 : 27: „Zoo velen als gij in Christus gedoopt
zijt, hebt gij Christus aangedaan. Daarin is noch Jood noch Griek
noeh dienstbare noch vrije, daarin is geen man of vrouw, want gij
zijt allen één in Christus Jezus” Gal 5 : 6: „Want in Christus heeft
noch besnijdenis eenige kracht noch voorhuid.” Of om de zaak nog
scherper uitgesproken te vinden, sla dan Efeze 2 : 14 op, waar het
heet: „Want hij is onze vrede, die deze beiden één gemaakt heeft,
den middelmuur des afscheidsels gebroken hebbende.”

237

Vroeger hier te lande, en nu nog in onze Oost, werd dat dan ook
uitnemend wel verstaan en begrepen.

Toen in den riddertijd der middeleeuwen negen tienden der be-
volking van Europa nog onvrij was, en vreemde stammen de volken
aanvielen en overheerschten, en alles in kasten was ingedeeld, maakte
het juist de grootste kracht der kerk van Christus uit, dat zij onder:
al die indeelingen der hoovaardij met het „alles uit éénen bloede”
optrad, en het „alle menschen” en het „een iegelijk die gelooft”
weer hooren deed.

Zelfs buiten de kanseltaal was men aan dat gebruik van dit „een
iegelijk”, in den zin van „zonder onderscheid van stand of kennis”
gewoon. Er waren toch verordeningen niet voor alle menschen, maar
alleen voor de ridders; bepalingen niet voor een iegelijk, maar alleen
voor de geestelijken; en zoo ook ordonnantiën niet voor heel het
volk, maar alleen voor de lijfeigenen en landzaten.

Werd er dus eens een enkel maal een bepaling van gemeen recht
gemaakt, waarbij dat standsonderscheid wegviel, dan moest er wel
van „alle menschen” en „een iegelijk” gesproken worden, en wist
een ieder best, wat daarmeê was bedoeld.

En zoo is het ook nu nog in onze Oost. Daar is een Huropeër
een heel ander en veel hooger mensch geacht dan de Javaan, terwijl
de geïmporteerde Arabier tusschen beiden in staat.

Ook daar weet een Javaan dus uitnemend goed, dat als er niet
opzettelijk van „inboorlingen” wordt gesproken, niet hij, maar de
blanke man bedoeld is. En evenzoo weet de blanke man, dat de
reseripten voor den inboorling hem niets aangaan. Wil men in de
Oost dus wel doen gevoelen, dat men niet uitsluitend de baboes maar
ook de mevrouwen, niet alleen de zwarte maar ook de blanke mannen
op het oog heeft, dan moet men dat er uitdrukkelijk bij zeggen, en
is men verplicht opzettelijk en met nadruk te spreken van: „ieder
die maar mensch is”, „een iegelijk mensch”; „alle menschen”, „alle
inwoners”, of dergelijke. |

Maar nu in ons demoeratisch land en in onze democratische eeuw
alle scheiding van rang en stand schier wegviel, nu spreekt het even-
zoo vanzelf, dat men bij ons het er bij zou moeten zeggen, als men
niet alle menschen bedoelde en, zegt men er niets bij, vanzelf onder-
steld wordt op alle menschen het oog te hebben.

En komen wij nu uit zulk een wereld om ons heen, met ons
spraakgebruik, tot de Schrift, wat is dan natuurlijker, dan dat we
aan dat „alle menschen” enz. een geheel verkeerden, d. 1. den ons
gebruikelijken zin hechten?

Zoo doende komt onze ziel dan op het dwaalspoor.

En het is in dat dolen onzer ziel bij het Bijbellezen, dat de geest,
die eens Arminius prikkelde, ook nu nog zijn hechtste steunpunt vindt.

238

VL

ONWEDERSTANDELIJK

Zoo is dan het geloof uit het gehoor en
het gehoor uit de prediking van het Woord
Gods. Rom. 10 : 17.

We zijn aan ons laatste bezwaar, aan onze laatste bedenking toe,
dus ongeveer luidend: „Indien dan nu werkelijk de genade particulier
en het heilig werk des Heeren onwederstandelijk is, en dus de ge-
vallen mensch, de zondaar, er toch niets aan doen kan, wat komt de
Heilige Schrift dien met machteloosheid geslagenen mensch dan nog
telkens roepen, opwekken, vermanen, dreigen en kastijden? En over-
mits het nu vast staat,: dat de Schrift, in Oud en Nieuw Verbond
beî, van zulk een woord der vermaning en bestraffing overvloeiende
is, blijkt dan ten minste uit dit gansche stel van paraenetische Schrift-
plaatsen niet ten duidelijkste, dat de Schrift wel beschouwd toch iets
anders dan een particuliere en onwederstandelijke genade. bedoelt 2”

Op deze bedenking nu antwoorden we in dezer voege:

Het maakt op ons al den indruk, dat zij die zoo spreken, gansche-
lijk uit het oog verliezen, dat God de Heere in het werk der zalig-
heid niet met geluid gevende poppen of automaten, maar met menschen
te doen heeft. Wen mensch, dat weet ieder toch, is nog iets anders

dan een werktuig dat men opwindt en af laat loopen. Heb ik met

een „werktuig”’, met een „machine te doen, dan ja, hoef ik geen
woord te spreken, maar maak ik zwijgend de schroefjes en moertjes
los, neem de raderen van hun spil, wind de cilinders af‚ vermaak er
van binnen aan wat ik wil, en zet straks heel het werktuig weer op
dezelfde wijs in elkaâr. En evenzoo kan ik ook zwijgend omgaan met
een plant, een struik, een boom; want zonder een woord te spreken,
kan ik die loswoelen uit zijn bodem, een deel wortelen afsnijden, tak
en stengel besnoeien en het geheel overzetten in andere aarde. Maar
anders wordt dit reeds, als ik met een dier te doen heb; vooral
wanneer ik aan de edeler dieren toekom. Een koebeest behandelt
men meestal nog zwijgend, maar een paard spreekt men aan, en met
een hond redeneert men. Ja, dit gaat zóó ver dat in Italië en Zuide-
lijker streken de bij uitstek vaardige koetsiers en ruiters hun fijnere
paarden bijna uitsluitend met den mond besturen en regeeren.

Is het dan zoo vreemd, is het dan zoo wonder, zoo veroorloven
we ons te vragen, dat bij den mensch het spreken minstens evenveel
tepas komt? Of hebt ge dan nooit opgemerkt, dat ook onder menschen
het spreken al minder wordt naarmate ge lager afdaalt, en toeneemt,

239

tot het eindelijk de éénige macht is, hoe hooger ge onder menschen
opklimt? Wil men in lager kringen iets van een kind of van zijn
vriend gedaan krijgen, dan is men er allicht met een duw bij, of
stoot den niet al te gewillige aan, en is, om kort te gaan, meest
even druk met de handen bezig als met de lippen. Maar in fijnere,
edelere kringen denkt men er zelfs van verre niet aan elkaâr ooit
aan te raken en gaat alles door beleefd verzoek. Ja, zelfs in het
spreken zelf merkt ge dat verschil nog op. De kracht van het spreken
toch zit niet in de forschheid van het geluid, waarme@ men schreeuwt
maar in de overtuigende, meêsleepende kracht, die in het welgekozen
woord schuilt. Er is dus een hooger en een lager spreken. Een lager
spreken, waarbij de keel het meest en de hersens het minst doen.
En omgekeerd een hooger spreken, waarbij de keel slechts voertuig
is en de hersens de eigenlijke kracht oefenen. En legt men nu in
de maatschappij om zich heen het oor te luisteren, dan zal men steeds
bevinden, dat in lagere kringen op drie tienden gedachte meest zeven
tienden geluid komt, terwijl in nobeler gezelschap het geluid al stiller
en bedaarder wordt en de gedachte het wint.

En heeft men deze feiten nu eenmaal wel ingedacht, laat men zich
dan toch eens ernstig de vraag stellen: op welke manier God de
Heere toch wel den mensch had moeten bewerken, indien het niet
was door het gesproken woord? Zeer zeker heeft God de Heere ook
van binnen in het hart toegang tot ons menschelijk wezen, en komen
er langs ongeziene wegen en paden krachten van Godswege aan
onze ziel toe, die buiten het woord omgaan. Ware dit niet zoo, hoe
werd ooit een ziel van dood levend? Ook geven we van heeler harte
toe, dat er uit Gods verborgen omgang indrukken op onze ziel kun-
nen komen, die onze stemming omzetten en ons een gewaad des lofs
geven voor een benauwden geest. Ja, zelfs aarzelen we niet, er open-
lijk voor uit te komen, dat wij Gods almacht geen palen mogen
stellen, en dus niet à priori mogen zeggen: God zou zonder het
Woord den mensch niet hebben kunnen zaligen.

Maar wat hebben we aan zulk een betuiging? Is het ons te doen,
om wat in het afgetrokkene aan Gods almacht mogelijk zou geweest
zijn, of wel om hetgeen kon ten opzichte van den mensch, zooals
het God nu eenmaal beliefd had, hem te scheppen? Stellig het laatste,
niet waar? Maar dan zijn nu ook gevraagd, hoe God de Heere, die
er den mensch nu eenmaal op geschapen en aangelegd had, om in
zijn edelste sferen, als redelijk wezen door het Woord bewerkt te
worden, hoe God den alzoo door Hemgzelf geformeerden mensch dan
nu in het allerhoogste en edelste zou zijn gaan bewerken zonder het
Woord ?

Alleen door geloof worden we zalig, en wat nu anders is het geloof,
dan het Amen der ziel op wat langs den weg des Woords tot
’s menschen innerlijk bewustzijn is gekomen? Een werking, rechtstreeks

240

van den Heiligen Geest uit Christi lichaam op onze ziel uitgaande,
kan wel het vermogen om te gelooven eerst scheppen, dan sterken,
voorts verhoogen; maar hoe ter wereld zou de Heilige Geest zonder
het gesproken Woord de zelfbewuste zijde van ’s menschen innerlijk
wezen ooit bereiken kunnen? Wat zou men te gelooven hebben en
hoe zou men gelooven kunnen, tenzij er eerst een woord van Gods-
wege tot de ziel was uitgegaan, waarin dit te geloovene was vervat?

Maar wat is nu „spreken? Wat is een „woord dat tot onze ziel
uitgaat”? De Schrift zegt: „Het geloof is uit het gehoor en het gehoor
is uit de prediking van het Woord Gods.”

Met spreken is hier dus wel terdege een „Woord Gods” in hoorbare
klanken bedoeld, en zulk hoorbaar spreken wat nu is dit? Gaaft ge
u daarvan wel eens rekenschap!

In ww ziel komt een gedachte op en nu wenscht ge te maken, dat
in mijn ziel diezelfde gedachte overga. Wat doet ge nu? Ge laat
alsnu uw ziel op uw zenuwen, die zenuwen op uw spraakorganen
werken, en wederom door die spraakorganen de lucht in trilling
brengen. En dat doet ge, omdat ge weet, dat door deze trilling
in de lucht, de zenuwen van mijn oor zóó zullen worden aange-
daan, dat in mijn ziel diezelfde indruk wordt te weeg gebracht, dien
gij eerst ontvingt. Bestond er een zielsgeleiddraad, waardoor ik uit
mijn ziel rechtstreeks aan uw ziel beduiden kon wat ik wilde,
dan hadden we dien ganschen toestel van keel en tong en lippen
en letters en woorden volstrekt niet noodig. Zielen die elkaàr ver-
staan, doen het dan ook heel dikwijls zonder woorden, enkel met
een blik van het oog af. Maar overmits zulk een geleiddraad er nu
niet bestaat, en wij naar de scheppingsordinantie Gods aan die uit-
wendige hulpmiddelen van keel en tong en tanden en lucht en trom-
melvlies gebonden zijn, nu heeft het God den Heere behaagd; aan …
Hem die ons de sprake gegeven en het oor geplant had; om zich
‚ook zelf van die kleine, vleeschlijke, stoffelijke hulpmiddelen te be-
dienen en tot onze ziel te spreken door geluiden en luchttrillingen
en aandoeningen van de vliezen en zenuwen van ons gehoor.

En wel verre van daar nu iets ongeestelijks in te vinden, komt
dit ons juist voor gansch goddelijk en aanbiddelijk groot te zijn,
dat zulk een majestueuze God, die ons aan die uitwendige middelen
bond, in zijn nederbuigende ontferming er ook zich zelf aan bin-
den wou.

Maar mogen we nu verder vragen: Is dat spreken nu wel terdege
een uitoefenen van kracht?

o, Ge hebt gelijk, als ge zegt: „Lang niet altijd.” Want zoo diep
gezonken is nu eenmaal onze toestand, dat ge telkens en telkens
zelf spreekt of anderen spreken hoort, dat het niets geeft. Maar ver-
oorloof ons de vraag: Kwam het u nooit voor, dut ge vruchteloos

241

„beproefd hadt iemand tot iets over te halen en al uw woordenschat
hadt uitgeput en eindelijk ten einde raad het opgaaft, en dat toch,
een ander dit verhaal aanhoorend, u leukweg zei: „Nu, dan zal ik
er eens naar toe gaan, laat dat dan maar eens aan mij over!” en
dat hij over een uur terugkwam en u zeggen kon: „De zaak is ge-
klonken !’

Waar kwam dat vandaan? Die mean had toch ook maar gesproken!
En toch, wat gij niet kondt, kon hij. Ja, zegt ge, maar dat is omdat
hij meer invloed had. Maar we vragen wederom, wat wil dat anders
zeggen, dan dat die man die het gedaan kreeg, wist wien hij voor
zich had, wist hoe men die ziel moest aanvatten, wist welk woord
doel kon treffen, kortom beter zich op het spreken verstond? En dat
niet door mooie woorden, maar eenvoudig wijl het spreken hem min-
der doel, meer instrument en middel was, en hij onder het spreken
met zijn eigen ziel overliep en inkeerde in de ziel des anderen.

En indien dat nu reeds onder menschen zoo gezien wordt, wat
dunkt u, zou er dan geen kracht worden geoefend door een spreken
van God tot onze ziel? Door Hem die ons door en door kent en tot
onze nieren toe geproefd heeft? Door Hem, die haarfijn weet, wát er
bij ons in kan en wát op onze ziel zou afstuiten? Door Hem einde-
lijk, die steeds zijn goddelijk hart in zijn Woord leggende, in waar-
heid zelf door en met zijn Woord in onze ziel indringt, om ons be-
wustzijn te bewerken en ons te brengen tot geloof?

Of zulk een spreken van vermaan en bedreiging dan ooit onweder-
standelijk kán zijn?

Hoe vraagt ge het nog?

Of staat ge dan zoo buiten het werkelijke leven, dat ge nooit zoo
eens zeggen hoordet: „Pas toch op dat die en die haar niet te
spreken krijgt, want dan is ze weg. Tegen hem is ze niet bestand !°
En als ge dan onder menschen reeds een overmacht van het woord
aanneemt, waar letterlijk geen tegenstand aan is te bieden, aarzelt ge
dan nog om te erkennen, dat er tiendubbel maal zulk een overmacht
in het Woord van God ligt?

En zeg nu niet: „Nu ja, dat komt zoo voor bij een kind, of bij
een zwakke vrouw, of bij een onnadenkende menigte! Maar met
mannen die denken kunnen gaat het dan toch maar zoo niet!” —
dan zouden we u vragen willen, of ge dan nooit van parlementen
en rijksdagen hebt gehoord, waar een gansche kring van de vroedste
en ervarendste mannen door het lippengeluid van één vaardig redenaar
werd meêgesleept en aan de toovermacht van zijn woord maar niet
kon ontkomen.

En wat is dan die vaardigste redenaar onder menschen, wat is hij
dan nog, zoo ge hem één oogenblik vergelijkt bij dien Redenaar uit

IV 16

242

den Hooge, bij Hem, die wijsheid als robijnen spreekt en woorden
zevenmaal gelouterd?

Hoor ik nu van een parlement of rijksdag: „Deze groote redenaar
beheerscht de gansche meerderheid; niemand kan hem staan; hij doet
letterlijk met de vergadering wat hij wil; hij is onwederstandelijk”,
mag ik vragen of het iemand dan ooit in den zin zou komen, om
te zeggen: „Maar dan kan hij het spreken ook wel laten. Indien hij
toch vooraf zeker is van zijn stuk, waarom spreekt de man dan nog ?”
Want, niet waar, daar zoudt gij, daar zou ieder mensch, dien onnoo-
zelen tegenwerper onmiddellijk op antwoorden: „Maar, lieve vriend,
hij is juist onwederstandelijk door zijn spreken!”

En wilt ge nu zoo goed zijn, datzelfde ook eens op God over te
brengen, en zie dan eens tot welk resultaat ge komt.

Er wordt u van den levenden God gezegd: „Die groote God be-
heerscht in vollen zin heel den gang van het Godsrijk; niemand kan
Hem staan; Hij doet letterlijk met de kinderen der menschen wat
Hij wil; Hij is onwederstandelijk!” En als ge dan daarop vragen
woudt: „Maar dan kan Hij het vermaan en het woord van bedreiging,
ja alle spreken en bestraffing wel weglaten! Indien God de Heere
toch alle ding stuurt naar den raad zijns willens, waartoe dat woord,
dat vermaan, dat spreken dan nog?’ Dan zoudt ge immers uzelven
het antwoord kunnen geven, dat zoo voor de hand ligt en dat wij u
thans bieden: „Maar, lieve broeder, de Heere is juist onwederstande-
lijk door zijn Woord!’ Want uit de prediking van dat Woord is
het gehoor, en uit dat gehoor komt het gelooven, en door dat „ge-
looven” heeft God besloten zalig te maken degenen die naar zijn
eeuwig voornemen geroepen zijn.

En is men hiermeê nóg niet overtuigd, en voelt men nóg niet,
hoe onwederstandelijke overmacht met zeer ernstig gemeende worste-
ling sam kan gaan, mogen we dan wijzen op deze drie voorbeelden :

Von Moltke kent men, dien wondergrooten veldheer, die al de
plannen voor het Duitsche leger had uitgedacht en beraamd, toen
dit leger aan Frankrijks millitaire glorie den bodem insloeg en de
Fransche legers verpletterde. Welnu, mogen we ten opzichte van dien
man nu eens vragen: „Was Von Moltke, toen hij het beleg om Parijs
sloeg of den slag bij Gravelotte, of den tocht naar Sedan beval, niet
zeker van zijn zaak? Viel er tegen hem in te gaan? Bleek hij niet
onwederstandelijk? En toch van den anderen kant, heeft diezelfde
Von Moltke, juist om onwederstandelijk te zijn, niet alle middelen en
instrumenten op het allernauwkeurigst voorbereid en aangewend, om
er op het hardnekkigst meê te worstelen? Ja, zou Von Moltke ooit
onwederstandelijk gebleken zijn, indien hij op de manier der Napo-
leons, die weergaloos nauwkeurige voorbereiding had verzuimd ?

243

Een ander voorbeeld zij ontleend aan „de schepen die dansen op
de groote wateren.” Ziehier een bij uitstek, zeldzaam kundig stuur-
man, een zeevaartkundige van ongeëvenaarde bekwaamheid, een scheeps-
kapitein van lange ervaring, in de praktijk om „stormen en klippen
te ontkomen” vergrijsd. Die man commandeert een schip. Er komt
een moment van spanning. Laat het gevaar van storm of van aan-
zeiling of van stranding wezen. En al de passagiers op het schip
worden bang. De schrik slaat hun om het hart. Maar hij zegt hun
met een kalm en open gelaat: „Weest maar niet bang, lieve vrienden,
als ik dáár met Gods hulp het schip niet door kon brengen, zou het
al wonder moeten wezen”, en stil gaat hij zijn gang en geeft rustig
zijn orders en verzuimt niets wat ter redding dienen kan,.... en
zie, nu komt het schip er ook door. Hij was onwederstandelijk die
varensman! Maar hoe? Door van de middelen af te zien? Door in-
spanning te sparen? Neen, zeg ik u, maar juist door niet één eenig
middel te verzuimen, dat tot goed gelukken dienen kon.

En wilt ge, neem er dan nog ten slotte het beeld van den vaar-
digen ruiter bij, die in Arabiës woestijnen geleerd heeft, het wildste
ros met zoo vasten greep te bedwingen, dat letterlijk geen paard hem
meer uit het zaal lichten kan. Ook tegen dien nu valt op het laatste
niet meer te doen. De vurigste, wildste hengst legt het ten laatste
tegen hem af. En de ervaren rijder kan ten slotte zonder grootspraak
zeggen: „Dit weet ik, er af krijgen ze mij niet!” Hij is onweder-
standelijk geworden. Maar onwederstandelijk heusch niet doordien hij
ophoudt de teugels met zijn hand te stieren, maar juist doordien hij
die teugels met zoo machtigen greep hanteert, zulk een kracht in de
knieën zet, zoo tooveren kan met de sporen in des paards lendenen,
en met de vlugheid en lichtheid van zijn bewegingen elken stoot en
elken schok van het paard tart. Ook hier dus onwederstandelijk, niet
zonder, maar juist door de middelen. Na krachtspanning. Als triomf.

En komen we van deze beelden nu tot onzen God in zijn worsteling
met den zondaar, terug, tot Hem van wien het bij Hosea naar ons
laatstgekozen beeld heet: „Ik zal Efraïm berijden,” dan voelt een
ieder toch, dat de kleine onzekerheid die bij dien veldheer, dien
vlootvoogd, dien ruiter, omdat ze menschen waren, nog altijd over-
bleef, bij God volstrekt wegvalt.

Von Moltke had zich nog kunnen vergissen. Een scheepskapitein
kan zijn kracht overschatten. Wen ruiter kan een ongelukkig oogen-
blik hebben.

Maar bij God kan dit alles nu juist niet.

Een mensch blijft altijd maar tot op zekere hoogte zeker van zijn
zaak. Maar dat „zeker zijn van zijn zaak” is bij God constante regel,
vaste wet.

Hij is daarom alleen in volstrekten zin „DE Onwederstandelijke”.
Doch „onwederstandelijk’ niet omdat Hij op de gis af toetast, maar

J44,

juist omgekeerd, omdat Hij al zijn paden gewend is en alle wegen
doorschouwt, en alle gebeurlijkheden doorziet, en op een haar zoo
fijn de uitwerking zijner middelen kent en in geen van deze kan
- teilen.

Niet ondanks, maar juist door de worsteling komt het dus ook bij
den Heere tot overwinning.

Hij triomfeert niet met de bloote hand, maar met in die hand een
zwaard; en dat zwaard scherp gewet; welk zwaard zijn Woord is.

En alzoo in steê van te bevreemden, dat die God onwederstandelijk
is en nochtans met het Woord van vermaan tot onze ziel komt, voegt
het ons veeleer te belijden, dat alleen met en door dat Woord de
onwederstandelijkheid der genade kan bestaan.

XII.

DE LEVENDE GOD.

Wat zullen wij dan zeggen? Zullen wij in
de zonde blijven, opdat de genade te meerder
worde? Dat zij verre. Wij die der zonde ge-
storven zijn, hoe zullen wij nog in dezelve
leven ? Rom. 6 : #8. 1,2,

Het zal dan nu duidelijk zijn, waarom het zoo ongerijmd en zinne-
loos is, zich de besluiten Gods voor te stellen als iets dat met het
werken en spreken van dien God nu verder niet te maken zou
hebben. Men zal hebben ingezien, dat uit Gods besluit volstrekt niet
volgt, dat Hij zijn Woord alsnu inhoudt, maar vlak omgekeerd, dat
juist krachtens zijn besluit en ter uitvoering daarvan, zijn Woord
alsnu volgen moet. En dat men derhalve, in steê van verwonderd te
vragen: „Als dan alles vooruit bepaald is, waartoe dient dan nog het
woord van vermaan en bedreiging?” juist integendeel moet inzien,
dat er ernstig aan den ernst van Gods wil te twijfelen zou vallen,
indien dit woord van opwekking en bestraffing uitbleef.

Nu eenmaal de Heere onze God geen uurwerk is dat afloopt, maar
een levend, denkend, willend Wezen, dat sprekend zijn wil werkt;
en evenzoo de mensch geen blok of steen, geen dier of werktuig is,
dat stom bewerkt wordt, maar een wezen met bewustzijn, waarop naar
menschelijke wijze moet gewerkt worden; nu ligt het in den aard der
zaak, dat God de Heere besloten heeft, juist door de prediking des
Woords zijn wil in dien mensch te volvoeren.

Maar toch er moet over dit hoogst ernstig, zij het ook, valsch aan-

245

gebracht Schriftbezwaar nog heelwat meer gezegd. Want zie toch,
achter dat zeggen: „Als het dan toch alles vooruit bepaald is, waartoe
elkander dan nog vermaand!” schuilt eigenlijk de nog veel ernstiger
bedenking: „Och, laat dan de uitverkorene maar zoo goddeloes leven
als hij wil, dan komt die er toch zeker, en laat de verworpene dan
nog zoo’n engel van een mensch wezen en op het hartroerendst om
genade smeeken, dan komt zoo’n ongelukkige er toch „ooit! En het
is over die gruwelijke, schrikkelijke aanklacht tegen het verkiezings-
werk des Drieëenigen dat we wel terdege ter handhaving van Gods
eere nog een afdoend woord te zeggen hebben.

En dan sta al aanstonds op den voorgrond, dat er van gansch deze
aandoenlijke voorstelling, alsof er zoo bij hoopen menschen zouden
zijn, die op het hartroerendst om genade smeeken en dat God ze toch
in hun ellende laat, eenvoudig geen woord waar is. Dit zal men toch
wel toegeven: misbaar en drukte van woorden doet niets af, het komt
aan op de oprechtheid. En nu staat dit vast, dat niemand, wie ook
en waar ooit ter wereld, in de oprechtheid zijns harten om verzoening
en vrede heeft geroepen, of hij is van God verhoord. Dat mag en
moet alzoo uitgesproken op grond van Gods eigen Woord; afgaande
op zijn stellige beloften; wetende dat zijn onderpand niet liegt. Ein
heel de fout van onze tegensprekers ligt dan ook enkel daarin, dat
zij zich voorstellen, dat iemand, wie ook, zoo maar uit zichzelf, buiten
God om, tot zulk een oprecht berouw ooit zou komen. En kon dat,
ware dat denkbaar, dan ja, dan zou er voor de uitverkiezing geen
plaats overblijven. Maar leert nu de Heilige Schrift duidelijk, dat het
bedenken des vleesches vijandschap tegen God is, „want het onder-
werpt zich der wet Gods niet, want het kan ook niet”, dan moet
men toeh immers toestemmen, dat de broeders, die met dit verzonnen
en denkbeeldig bezwaar op de baan komen, niets dan den ouden
Pelagiaanschen zuurdeesem weer aan het gisten brengen, leerende, dat
de zondaar, zonder levensvernieuwing van Gods zijde, ooit ofte immer
komen kon tot oprecht berouw.

Iets meer is aan van de aan dit bezwaar aangehaakte bedenking,
„dat een uitverkorene, al leeft hij er dan nog zoo goddeloos op toe,
er toch zeker komt”. — „lets” zeggen we; want gelijk het daar staat,
is dat bezwaar natuurlijk de meest goddelooze aanklacht tegen Gods
heilige heiligheid, die zich maar denken laat. Maar „iets” ja, is er
dan toch wel van aan, en dat iets bestaat hierin, dat het geloof nu
feitelijk niet opeens uit de zondaars een stel brave hendrikken maakt.
Een kind van God is heel wat anders dan een brave hendrik. Bij
zoo’n brave hendrik komt het op preciesheid van uitwendige inge-
togenheid aan; op inpersing in een keurslijf van menschelijke voor-
schriften; op den schijn. Reden waarom zelfverheffing op dat schijntje

246

van deugd en werken om loon, bij dit soort aangekleede deugds-
menschen gemeenlijk gelijken tred houdt met hun ontwikkeling. En
ja, dát is nu volkomen waar, met zúlke sujetten vult God de Heere
den hemel zijner heerlijkheden bij voorkeur uiet. Niet de hoogmoedige,
maar alleen de nederige vindt bij Hem genade. Ein nu is het vol-
komen waar, dat God de Heere ter breking en verbrijzeling van een
te hoog gezwollen hart niet zelden een uitglijding in zonde toelaat,
gelijk dit bij al de Bijbelheiligen ons op het Schriftblad getoond
wordt.

Maar, en ziehier het groote verschil waaraan ge, in zulk een geval,
altijd de gevallen kinderen Gods van de Antinomianen onderscheiden
kunt. Een kind van God zal op de vraag: „Zullen wij dan maar
zondigen opdat de genade meerder worde?’ steeds en onmiddellijk
met de diepste verontwaardiging het Paulinische: „dat zij verre!"
doen hooren; en, viel hij soms uit zwakheid, terstond daarna in bitter
berouw en deemoediging der ziele zijn onuitsprekelijke schuld voor
God en menschen beweenen. Terwijl omgekeerd de duivelsche; en ja,
we herhalen dat woord, want duivelsch #s dit schandelijk streven ;
terwijl de dwivelsche Antinomianen, er lust aan hebben en er ver-
maak in scheppen, om over dat zondigen als een bagatel en onver-
mijdelijk ding te spreken, en na gezondigd te hebben, erger nog, eer
bitsheid en scherpheid toonen in steê van boete en zielsverbrijzeling
en berouw.

Men ziet dus wel, dat we ook deze uiterst teedere bedenking van
uit ons standpunt gerustelijk onder de oogen durven zien, en geen
oogenblik verlegen staan, om de schandelijkheid te ontdekken, die tot
deze schriklijke bedenking aanleiding gaf.

Een kind van God en een Antinomiaan zijn terstond aan hun
woorden te ontdekken; en in steê van, ter oorzake van den Antino-
miaan, het heilig verkiezingswerk Gods aan te klagen, zou het ons
beter passen, uit ons eigen hart den zuurdeesem der Antinomianerij
met wat meer ernst uit te zuiveren, en broeders, die we in dien weg
verdolen zien, te waarschuwen met al den ernst onzer ziel.

Onze ouden plachten, als net daarop aankwam, ook nog dit op deze
bedenking te antwoorden:

Eilieve, zoo schreven of spraken ze dan, waant gij in ernst, dat de
zekerheid der verkiezing zorgeloos in deugdsbetrachting en slordig in
den wandel zou maken? Maar zie dan toch op de profeten en apostelen
des Heeren in de dagen des Ouden en des Nieuwen Verbonds. Die
waren dan toch ook naar uw zeggen, zeker van hun heil en hunner
zaligheid gewis, en telkens spreekt uit hun schriften u de echo tegen
dier zalige vertroosting die ze juist aan de zekerheid van dat heil
ontleenden. En mogen we dan nu vragen, of die profeten dan zulk

247

een uitvaagsel der menschheid, die apostelen zulk een aanfluiting voor
hun omgeving zijn geweest? En indien niet; zoo integendeel deze
mannen, die vooruit zeker van hun heil waren en zelf betuigden dat
ze het niet verliezen konden, desniettemin schijnende lichten voor hun
„tijdgenooten zijn geweest, ziet ge dan zelf niet, hoe heel uw aanklacht
in het water valt?

Of ook, dan wezen ze op Augustinus. In dezer voege. Jaren lang
geloofde Augustinus niet aan de verkiezinge Gods, maar wel aan zijn
vrijen wil. En al die jaren was Augustinus eeu gruwlijk zondaar. Tot-
dat God de Heere hem eindelijk aangreep, en zoo aangreep, dat
Augustinus de groote tolk van het genadeplan, de machtige prediker
der ‘verkiezing is geworden, en sterker dan iemand de waarheid ge-
dreven heeft van de onverliesbaarheid der genade. En toch, van die
ure af en sinds hij dat predikte, is de oude zondaar in Augustinus
totaal gebonden en aan ketenen gelegd, en scheen heerlijk de glans
van Jehova ook in dezen heilige.

En zoo voortgaande kwamen ze dan op Calvijn, op onze martelaren,
op al onze godzalige godgeleerden uit ouder dagen, die de kerk ge-
sticht en gebouwd hadden op den grondslag van Gods vrijmachtig
welbehagen en allen de particuliere genade op het allerbeslistst hadden
geleerd, — en vroegen nu stuk voor stuk en één voor één, of ze
dan niet tevens de kerke Gods gesticht hadden door hunnen god-

zaligen wandel en of de vrucht des Geestes niet van de twijgen hunner
ziel was geplukt.

Bovendien men houde dit toch, vooral helder 1m het oog, dat God
de Heere menschen beweegt tot het geloof. Dus niet een soort ge-
halveerde of verminkte wezens, uit wie eerst het rad of de spil van
hun menschelijk wilsvermogen wordt uitgelicht. Neen maar menschen
„met een wil er in.”

Bij het werk der zaligheid is het God er dus niet om te doen, om
een krachtigen wil te fnuiken en te verlammen en nu voorts met dit
willoos wezen te sollen, gelijk het kind solt met een bal. Neen, maar
integendeel, als God den mensch verzwakt en willoos vindt, onbe-
kwaam tot eenig goed en onvermogend tot eenige daad die verheffen
kan, dan begint de Heere God juist men dien kranken, ontzenuwden,
mergeloos geworden wil in het hart van dien mensch weer te elec-
triseeren en te bezielen en tot een wil te maken. En onderwijl nu
aldus in dien verstorven wil de levende wilskracht weer opwaakt, be-
werkt God de Heere zijn schepsel nu alzoo door zijnen Heiligen
Geest, dat Hij den mensch, wiens die wil is, alzoo neigt en overbuigt
dat hij ten slotte met al de energie en bezieling van zijn wil de
zonde, de wereld en den duivel den rug toekeert en zich gewonnen

‚ geeft aan den Heere.

348

Heel die voorstelling, alsof de bekeering een ontmannen en ver-
minken van den wil was, moet er bij de gemeente dus uit, en in
den kring van Gods kinderen mogen we niet rusten, eer de prediking
der gezuiverde waarheid weer derwijs doordringe, dat we verlost van
de mystieke overvloeiingen des ziekelijken gevoels, weer als mannen,
als personen, als door God bezielde helden, kunnen staan in zijn
voorhoven.

Zwak, niets, minder dan niets in ons zelven, ja, vieeschelijk ver-
kocht onder de zonde; maar „alle dingen vermogend door Hem die
ons bekwaamt en kracht geeft”, dus moet weer het Shibboleth in
Jezus’ kerk worden.

Want, en vergeet dat vooral niet, lezer, het zedelijk leven, het
schuldbesef, het gevoel van verantwoordelijkheid mag nooit ondermijnd
of verzwakt, maar moet steeds met klem en kracht op den voorgrond
geplaatst. En predikers of oefenaars die wel, week in week uit, van
de goede en heerlijke dingen van den raad Gods gewagen, maar den
moed missen om even beslist week in week uit tegen de booze en
schandelijke dingen van den raad der menschen te getuigen, zullen
wél doen, eens ernstig in te denken, hoezeer ze afwijken van, ja, in-
gaan tegen den regel van Gods heilig Woord.

Onverzoend plaatst dat Woord die beide: Gods onwederstandelijke -
genade en uw persoonlijke verantwoordelijkheid, nevens en tegenover
elkaâr. En zoo dikwijls ge de sporten dezer geheimenissen weer af en
op zijt gegaan, en beurtelings in de diepte naar der zonde oorsprong
gedoken of in de hoogte naar den grond der verkiezing zult gezocht
hebben, zal het ook bij u altijd weer in een bekentenis van uw onver-
mogen eindigen, om saàm in een enkele gedachte te verstaan, te
doorzien en te vatten, wat ge dan alleen in zijn verband zoudt peilen
kunnen, indien uwer een verstand als de wijsheid des levenden Gods
zelf ware.

Nu ge dat niet hebt, zoudt ge door te willen doen, als hadt ge
het, eenvoudig de Luciferszonde begaan, en uw hart zetten als Gods
hart en u zetten in Gods stoel.

Maar dan ook, als ge de schriklijke zondigheid van zulk een opzet
inziende, daarvoor terugdeinst en aflaat van zoo verwaten pogen, dan
kunt ge er niet meê van af, met nu, een halve waarheid predikend,
of alleen in de diepte van uw verantwoordelijkheid te blijven duiken,
of wel uitsluitend in de hoogte der verkiezing te zweven.

Ziet, daar is een ladder gesteld, welks onderste aan de aarde raakt
en welks opperste aan den hemel reikt; aldus beide vereenigend, en
die ladder is Gods Woord. En dat Woord nu onderwijst ons, dat we
alle eigen vondsten en eigendunkelijk oordeel varen latende, wijs en
_ matig en godzalig naar den van God gestelden regel in deze heilig-

249

heden verkeeren zouden; beide waarheden even warm, beide even
bezield en beide even ernstig tot de gemeente Gods brengende: zoo-
wel dat zijns de raad en het welbehagen is en dat zijn raad alleen
bestaan zal; als ter andere zijde, dat alle mensch voor God verdoeme-
lijk en dus verantwoordelijk is en dat niemand, niemand, ooit ver-
loren ging of gaat of gaan zal dan door zijn eigen wezenlijke

schuld.

XTIT.

GEEN KANS, MAAR EEN ZEKER HEIL.

Mijn hart is bereid, o, God, mijn hart is
bereid! Ik zal zingen en psalmzingen.
Psalm 57 : 8.

Het eind van elk zich verdiepen in een stuk van Gods heilige
mysteriën moet altijd een psalm des lofs zijn! Er moet niet alleen
aangetoond, dat de zuivere opvatting der waarheid te meer tot Gods
verheerlijking strekte, maar ook de eigen ziel moet bij het inden-
„ken ervan en het peinzen erover tot prijs en aanbidding gestemd
worden !

Terecht werd nog onlangs door een diep ingeleide ziel over het
gebrek aan godsvrucht bij onze theologen geklaagd. Ze kunnen, zoo
verweet men hun naar waarheid, maanden- en jarenlang aan een uit-
legging van Gods heilig Woord schrijven, zonder dat ze ooit zelf eens
uitvloeien in een toon der lofverheffing en des gebeds. Och, wat zijn
onze huidendaagsche commentaren welbezien anders dan dorre, ziel-
looze aaneenrijgingen van geleerde opmerkingen; gevoellooze, ijskoude
ontledingen van een Woord, waar het warmste, rijkste leven in tintelt;
uitstallingen van hooge menschenwijsheid, waardoor als achter een
chassinet, de wijsheid onzes Gods geheel onzichtbaar wordt en ver-
dwijnt! Hoe heel anders was dat vroeger. Sla Luther op de Galaten
eens op. Herlees Calvijn op de Psalmen. Verkwik u nog eens aan
Owen op de Hebreën. Om vooral ook Vitringa op Jesaia niet te ver-
geten. En meet dan eens, als gij kunt, den afstand, die deze bezielde,
geloovige, godvruchtige theologie afscheidt van de critische, ongodde-
lijke vertoogen, waarmeê men in onze dagen, slag op slag, Gods
heilige waarheid onteert.

“En zou deze droeve, diep treurige opmerking dan ook niet gelden
van de pleidooien, die zonder einde in de gemeente des Heeren,

250

tegen Gods heilige waarheid gevoerd worden, door hen die het licht
dezer waarheid, hetzij dan geheel, hetzij dan ten deele verduisteren ?
o, Ook dan kan er zoo geredeneerd en getwist, soms met bitterheid
gekrakeeld worden over de teederste, heiligste, diepst gaande levens-
vragen! Zijn er dan, die naar Gods heilig Woord meenen te moeten
belijden, dat de bedoeling van den dood des Zoons van God niet een
vage, onbepaalde, in de lucht zwevende en onzekere was, maar wel
terdege van zeer bepaalde, bijzondere, vast omgrensde strekking, dan
komt men daartegen op in allerlei onheilige manier, en gaat rond bij
de lieden, om hun in het oor te fluisteren: „Lees dit of dat blad
niet meer!’ of ontziet zich niet te vertellen dat er in staat, wat nie-
mand ooit schreef, of valt het aan op personeele, bitse, hoonende
wijs. En dan komt het op een pleit, niet van eerlijken zin en zoekende
godsvrucht, neen, ach, maar op een jammerlijk pleit van onbroeder-
lijke bitsheid, en dan punt men zijn pijlen, en redeneert voort in alle
dorheid, en aan het eind, als men wanen zou, dat men zijn tegen-
stander nader aan de kennisse van Gods eeuwige liefde zou gebracht
hebben, gaat men met een koud hart, in dunk van eigen zegepraal,
nadat God en zijn waarheid reeds lang vergeten is, in een geoor-
deelde stemming der ziele heen.

Ook wij hebben er bij het schrijven van deze artikelenreeks, die
hiermede ten einde spoedt, weer de droefste, de treurigste, de ellen-
digste ervarigen van opgedaan.

We werden daardoor, om zelf niet te zeer uit den toon te Hee
gedwongen, al meer zonder bescheid of wederwoord te laten voort-_
spreken wier tegenspraak ons de zalving des Geestes zou geroofd hebben,
zonder uitzicht te bieden op verheldering van inzicht.

Stil en rustig zijn we dan ook maar voortgegaan op onzen langen
weg, om te getuigen voor wat ons te lang en ten onrechte verzwegen
scheen; steeds onvoldaan over onszelven, dat het niet in bezielder
gang voortschreed: maar nochtans steeds met dankzegging aan den
Heere onzen God, die bij elk nieuw onderzoek, de eigen overtuiging
te vaster bevestigde. En naar we eenigszins hopen durven, school er
in dit niet meer beantwoorden van de tegensprekers, niet zoozeer
hoogmoedige minachting van hun tegenbedenkingen als veel meer de
innige zekerheid, dat het eenig middel om ook deze broeders zelf nog
te winnen ep hun de oogen te openen, juist in het aflaten van alle
tegenbescheid moest gezocht.

Moeilijk was onze taak.

Nadat nu ruim honderd veertig jaren lang alle toongevende en ge-
leerde theologen zoo in Duitschland als hier te lande hun kracht
hadden uitgeput in het tegenspreken, weerleggen en bedekken van
de particuliere genade; en er dientengevolge ook ten onzent een
publieke opinie in de geloofswereld ontstaan was, dat nog aan een
„bijzondere verzoening” te gelooven, dwaasheid was; en bijna al onze

251

predikanten zelfs vergeten waren, dat de gereformeerde kerk er in
haar bloeitijd steeds vlak anders over had geoordeeld; en men zichzelf
en de gemeente, niet uit kwaad opzet, maar eenvoudig uit gemis aan
beter weten, dusdoende gewend had aan een Schriftuitlegging, die
elke mogelijkheid om nog aan een „particuliere genade” te gelooven,
afsneed; — kon het toch waarlijk niet bevreemden, dat men eenigs-
zins opschrikte toen daar plotseling en onverhoeds in een der meest
gelezen kerkelijke bladen, weer een pleidooi vóór die particuliere ge-
nade werd aangekondigd.

‚ We wezen er reeds voor maanden op, toen nu (1879) bijna tien
jaren geleden schrijver dezes te Amsterdam op dorst treden met een
leerrede over den „troost der eeuwige verkiezing’, maakte reeds dit
hoogst eenvoudige feit in de Amsterdamsche predikantenwereld zúlk
een sterke sensutie, dat één zijner collega’s kort daarop in de Wester-
kerk optrad, om aan de gemeente te verkondigen: „Wie een ander
Evangelie verkondigt, dan dat de Christus voor alle menschen ge-
storven is, die zij vervloekt.”

Wat moest het dan wel niet zijn, nu, gelijk men zich inbeeldde,
door de Heraut de handschoen aan heel de vaderlandsche kerk werd
toegeworpen, en in veel engeren en strengeren zin, dan bedoelde
leerrede het gissen deed, de oude belijdenis onzer vaderen weer werd
opgenomen. |

Het was wel niet zoo.

Er werd wel geen handschoen toegeworpen; maar zeer bescheiden
in het eerste artikel-gezegd, dat de voorstanders van het „Christus
pro omnibus” dringend gebeden werden, revisie op het vonnis te
willen geven, waarbij alle belijders der particuliere genade voor dwepers
en kortzichtigen waren gescholden. Maar dit baatte niet. Wij die
slechts optraden, om tegen hun harde, medoogenlooze uitspraak ons
goed recht te verdedigen, werden als aanvallers en tweedrachtzaaiers
ten toon gesteld, en men stelde zich aan, alsof een kastijding over
zooveel moedwil en kwaad opzet, het beste wapen ware om ons te
bestrijden.

En dien weg sloeg men te eer in, omdat men, en niet geheel ten
onrechte, verband meende te bespeuren, tusschen dit pleidooi voor de
particuliere genade en de ernstige, krachtige poging die in de gere-
formeerde kerk dezer landen gewaagd werd, om het gereformeerd
karakter dezer kerk weer in eere te brengen. Met name wees men
daarbij op de stichting der Vrije Gereformeerde Universiteit!

Ja, niet alleen tegenstanders ergerden zich daaraan, maar ook mede-
standers zonden ons keer op keer in schrift de dringende vraag:
„Hoe we nu toch zoo onvoorzichtig konden zijn, om juist nu het
op een winnen! der zwakke broederen aankwam, om juist nú de

252

scherpste punt der wigge op het allerscherpst naar voren te keeren.
Waarom, zoo vroeg men ons, niet eerst de leer der Verbonden
ontwikkeld. Dat zou gewonnen hebben. Door nu er opeens meê
voor den dag te komen: „dat de genade particulier is!” stoot
ge af.

“ En nátuurlijk, dát geven we aanstonds gewonnen, indien mensche-
lijke berekening of slimheid ons had mogen leiden, dan was het wel
het onhandigste wat we bedenken konden, om met een pas opgericht
blad, in zulk een kritiek oogenblik, en hangende de Universiteits-
quaestie, de gereformeerde beginselen derwijs met hun spitse naar
voren te keeren.

Maar mocht slimheid onze leidsvrouw zijn, in zoo heilige materie?

Duurt eerlijk niet het langst?

En was het dan geen eisch van zuivere, blanke eerlijkheid, om nu
het op een verzamelen van de gereformeerde krachten in den lande
ging, zóó rond, zóó open, zóó duidelijk te spreken, dat elke moge-
lijkheid zelfs van vergissing voorkomen wierd, en men op het aller-
duidelijkst en allerzuiverst wist, wat men aan ons had. |

Het is zoo, we gaven er de wapenen ter bestrijding aan onze
tegenstanders door in handen, en heel wat invloedrijke of althans
rijke kringen, waar vroeger ons blad nog geduld werd, zouden lang
niet zoo gemakkelijk door de irenische predikanten geëndoctrineerd
zijn, „om nu maar voorgoed met ons te breken”, indien die fatale
stukken van „dat de genade particulier is’ nog maar een jaar in de
pen waren gebleven.

Maar overmits het ons, meer dan om de gunst van menschen, om
de gunst en de genade van den Heere onzen God ging, en we wisten,
dat het inhouden van dat krasse, prikkelende pleidooi zekere lieden
tot meêdoen zou verlokt hebben, die toch in den wortel eigenlijk
niet met ons waren, zoo hebben we het er in Gods kracht op ge-
waagd, en, met terzijzetting van alle menschelijke berekening en
prijsgeving van alle goede kansen, eenvoudig gesproken, zooals eer-
lijkheid gebood te spreken; voorts de uitkomst in de hand van Hem
latende, wiens Naam en Genade groot te maken, de eenige bedoeling
van ons schrijven was.

En vraagt men, wat nu van dit, misschien eenigszins vermetel,
geloofsbestaan de uitkomst is geweest, dan moeten we met beschaam-
den dank erkennen, dat de weg die voor succes het minst geraden
scheen, op de proef nog zeer verre de beste en de meest gewenschte
is bevonden.

Ten minste, dit willen we wel in alle oprechtheid verzekeren, dat
indien iemand ons een jaar geleden een erkenning van deze particuliere
genade had durven profeteeren, gelijk die in den loop der laatste tien
maanden schier aan alle oorden des lands is uitgebroken, we zouden
den optimistischen droomer eenvoudig niet hebben geloofd. En nu

253

van achteren te mogen ontdekken, dat zelfs uit het korps predikanten
nu reeds zeer verre over de honderd weer op het vaste fundament
onzer Drie Formulieren positie hebben gekozen, om de universalistische
vaagheden in de heilsleer weer tegen de goddelijke zekerheden van
Gods genaderaad uit te ruilen; te mogen waarnemen, hoe de invloed
van ons blad, na een oogenblik deinens, veeleer weer klom en won,
dan daalde of inzonk; te mogen bespeuren, hoe allerwegen in het
land de kern en het pit der gemeente God den Heere weer met los-
gemaakte tang looft en prijst over het terugvinden der geestelijke
schatten van onze vaderen; ja te mogen zien, hoe zich in elke stad
en elke groep van vlekken een kring van mannen vormt, die ook
de koorden van de beurs losmaakt en zich aaneensluit en weer hope
durft koesteren op de wederopenbaring onzer begravene en vergetene
kerk; — zeg zelf, lezer, moet dit niet als een wonder in onze oogen
zijn, en is niet, veel vroeger en veel krachtiger dan we dorsten of
konden hopen, onze zeer ernstige bezorgdheid beschaamd ?

En toch, hoe noog we die winste ook aanslaan, niet dáárop bouwen
we of vestigen we onze hoop voor de toekomst. Want het moet toe-
gestemd, er kan in dezen tuchteloozen tijd zeer licht weer een storm
uit een anderen hoek komen opzetten, die tijdelijk althans de richting
van den stroom zwenken doet. En het is daarom dat we ons haasten
meer nog dan op die numerieke winste, den nadruk op een geestelijk
goed te leggen, dat ons onder het week aan week bewerken van dit
uitvoerig pleidooi gewierd. En dat geestelijk goed bestond daarin, dat
elk dieper onderzoek, elke nadere toetsing aan de Heilige Schrift, elk
nauwkeuriger in verband brengen met de geestelijke werkingen om
ons heen, en bovenal ook elk ernstig nagaan van wat Gods leiding
met de geesten in de historie was geweest, ons steeds inniger en
vaster in deze heilige belijdenis van Gods particuliere genade in deed
groeien.

Al onderzoekende en toetsende hebben we in geen enkel opzicht
iets ook maar van deze volheerlijke belijdenis voor ons geestesoog
zien verzwakken of waggelen, maar aldoor onze overtuiging vaster en
bezielder voelen worden. Nu van achteren spreken we die hoogernstige
woorden: dat de genade particulier is, met driemaal vastere over-
tuiging uit, dan toen we begonnen te schrijven. En om het in één
woord alles saâm te vatten, toen we onze artikelen begonnen, rees
ons soms nog een aarzeling in de ziel op, of we Gods heerlijkheid
niet tegen de particuliere genade zouden te verdedigen hebben, terwijl
we nu van achteren gezien en getast en gepeild hebben, hoe het juist
door de belijdenis der particuliere genade is, dat de prijs zijner heer-
lijkheid en de oneindige volheid zijner goddelijke gunste zich ontdekt

254

aan ons zielsoog, een gestalte aanneemt en, met gestadige klimming

der wateren, wast.

Dat er in de hoogere, voor elk menschelijk peinzen verborgen,

wetten die den ondoorzienen samenhang van het demonische met het
creatuurlijke en wederom van het creatuurlijke met Gods werken, en
eindelijk van Gods werk met Gods wezen beheerschen, een gansch
verborgen oorzaak ligt, die zonder in het allergeringste aan de onuit-
puttelijke liefde Gods te kort te doen, nochtans de zaliging aller
zielen eenvoudig tot een ondenkbaarheid maakt, dat, niet waar, hoeft
niet eerst een gereformeerd leerboek u te leeren, noch zelfs de Schrift
u te openbaren, dat toont de historie der menschen op deze aarde u
wel te over; en te over niet minder de kennis die ge van geestelijke
stompheid of geestelijk opleven ontvingt om u heen.

Maar dat het, dit feit nu eenmaal onherroepelijk vaststaande, dan
toch beneden Gods waardigheid zou geweest zijn en aan zijn eere

zou te kort doen, en gansch liefdeloos en machteloos in onzen God

zou zijn bevonden, om aan de arme schepselen, die in. dien nood
geworpen lagen, nu niets aan te bieden dan een kans op een onzeker
heil; zijn lieven Zoon te laten sterven op risico van zijn heilig bloed
misschien om niet te hebben vergoten; en zijn lieve kinderen op
aarde tot aan den jongsten snik in angst en vreeze te houden, dat
het misschien alles toch weer wegging, — neen, broeders, dat kunt,
dat moogt ge niet meer gelooven, en indien ge dat gelooven blijft,
o, wat bedroeft en wat verkleint ge dan niet de eere der liefde en
der barmhartigheden van den Heere onzen God!

En daarom looft en daarom dankt U, o, wondere, o, alontfermende
God, aan het eind dezer overdenkingen, de ziel, die in ons is, dat
Gij het bloed uws lieven Zoons te heilig hebt geacht, om het te doen
vloeien op onzekere kansen; en dat Gij, wetende, van wat maaksel
onze ongoddelijke wil en hoe van U afgekeerd het gedichtsel was van
’s menschen hart, niet aan onzen wil ons heil, niet aan de keuze van
ons hart onze eeuwige zaligheid hebt opgehangen, maar doorbrekende
met goddelijke mogendheid, het alzóó voorzien hebt in uw goddelijken
raad, dat er een prijs voor het bloed uws lieven Zoons uit moest
komen; dat er een gemeente van gezaligden uit moest wassen; en
dat uw lieve kinderén, die Gij gegrepen en gedragen hebt over den
afgrond, in de onwankelbaarheid Uws willens eeuwiglijk en heerlijk
zouden zijn vertroost! Vergeef, bedek, verzoen, wat er in deze redenen
onzes monds niet naar de heiligheid van uw huis of naar de volheid
van uw zielbevrijdende waarheid was. Reken hun, die tegen uw waar-
heid ingingen, hun zonde niet toe, maar ontsluit hun veel meer door
wondere genade het oog, dat ook zij, bij zuiverder licht, zich op
ongedwongen wijs in uw beeld vermaken mogen! En heeft het U
dan in uw ondoorgrondelijken raad behaagd, o, Vader van alle barm-
hartigheden, aller zaligheden Bron en Sprinkader! om, eindelijk, ein-

|

255

delijk dat toch den ban die op ons land en onze kerk lag te overzien,
en U over uw volk, dat schaamrood wederkeerde weer te ontfermen, en
in het schier verstorven lichaam Christi in dezen lande, weer een
adem des levens te doen uitgaan, o, God, om Jezus’ wille, toon, toon
ons daarin meest uw ontfermend mededoogen, dat Gij dit kostelijke
en dit goede, dit goddelijke niet wilt laten afhangen van onze trouw
‘ die geene is, maar eenig en alleenlijk van dien raad Uws willens,
die aanving, doorzet, en het eens heerlijk voleinden zal! Uw Naam
tot prijs! Amen,

tetek

ij